Fleksyjne wykładniki stylizacji na polszczyznę Żydów w przedwojennym szmoncesie kabaretowym

• Authors: Krasowska Anna

Title variants

EN

The inflexional phenomena of stylisation on Jewish Polish in the pre-war cabaret szmonces

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł jest poświęcony stylizacji językowej w przedwojennych szmoncesach kabaretowych. Przyjmując perspektywę lingwistyczną, autorka analizuje zjawiska fleksyjne, które stały się językową kanwą szmoncesów: błędy związane niedostateczną znajomością polszczyzny oraz interferencje wewnętrzne i zewnętrzne (z językiem jidysz). W tekstach kabaretowych zabiegi te pełnią funkcję identyfikacyjną (wskazują na żydowskiego bohatera utworu) i gatunkotwórczą, służą także wywołaniu efektu komicznego. Analiza środków wykorzystanych przez autorów szmoncesów jest rozszerzeniem i uzupełnieniem badań nad polszczyzną Żydów w tekstach literackich i ludowych, które w latach 80. XX w. prowadziła Maria Brzezina.

EN

The article is devoted to language stylization in pre-war cabaret szmonces. Accepting the linguistic perspective, the author analyzes inflectional phenomena, which became the linguistic canvas of szmonces: mistakes related to insufficient knowledge of Polish as well as internal and external interference (with the Yiddish language). In cabaret texts, these means have both the identifying function (they point out to a Jewish character) and the genre-making function, they also serve to create a comic effect. The analysis of measures used by the authors of szmonces is an extension and supplement to the study of the Polish language of Jews in literary texts that Maria Brzezina conducted in the 1980s.

Keywords

PL

stylizacja językowa; fleksja; polszczyzna Żydów; szmonces; kabaret w Polsce

EN

stylisation; inflexion; Jewish polish; szmonces; cabaret in Poland

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 243-254

Dates

published

2019

Contributors

author

Krasowska Anna

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Altbauer M. 2002: Wzajemne wpływy polsko-żydowskie w dziedzinie językowej, wyb. i oprac. M. Brzezina, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Appignanesi L. 1990: Kabaret, tłum. A. Kreczmar, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Berman I. 1937: Co to jest szmonces? Pierwsza przejażdżka po Nowaczyńskim, Sygnały 34, 8.
• Brzezina M. 1986: Polszczyzna Żydów, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Brzezina M. 2009: Socjostylistyka a dzieje literatury polskiej. Studia nad stylizacją językową w utworach literackich, Kraków: Collegium Columbinum.
• Cała A., Węgrzynek H., Zalewska G. 2000: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Ciesłowska K. 2017: Realizacja stylizacji na polszczyznę Żydów w angielskich przekładach „Meira Ezofowicza” Elizy Orzeszkowej, Language and Literary Studies of Warsaw 7, 72–86, https://www.researchgate.net/publication/327034368... [4.03.2019].
• Dąbrowska A., Pasieka M. 2014: Badania błędów cudzoziemców prowadzone w Szkole Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr, [w:] Dąbrowska A., Dobesz U. (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, 331–342.
• Dubisz S. 1996: O stylizacji językowej, Język Artystyczny 10, 11–21.
• Fleischer M. 2002: Konstrukcja rzeczywistości, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Fox D. 2004: Teatralny rodowód Lopka. Na marginesie szmoncesu, [w:] Udalska E. (red.), Żydzi w lustrze dramatu, teatru i krytyki teatralnej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 185–201.
• Geller E. 1994: Jidysz — język Żydów polskich, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jadacka H. 2009: Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kamińska M. 1991: Stylizacja na polszczyznę Żydów w łódzkich tekstach mówionych, Prace Językoznawcze 19, 78–81.
• Kasperek J. 2012: Stylizacja językowa na polszczyznę Żydów w utworze Karola Miarki „Mosiek Spekulant”, Język w Komunikacji 2, 103–110.
• Krukowski K. 1982: Mała antologia kabaretu, Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji.
• Lechoń J. 1967: Dziennik, Londyn: Wydawnictwo Wiadomości.
• Sawicka J. 1986: Julian Tuwim, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Siuciak M. 1994: Stylizacja wypowiedzi żydowskich w sztukach najpopularniejszych śląskich dramatopisarzy z drugiej połowy XIX wieku, Prace Językoznawcze 22: Studia historycznojęzykowe, red. A. Kowalska, Katowice, 122–135.
• Sławiński J. 2000: Szmonces, [w:] Sławiński J. (red.), Słownik terminów literackich, wyd. 3, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Słonimski A. 1975: Alfabet wspomnień, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Szapiro P. 2007: Przedmowa, [w:] Zaruba J., Żółtko i Eierweiss: żydowskie twarze, Warszawa: Rosner i Wspólnicy.
• Uścińska A. 2012: Elegia starozakonna, czyli szmonces w kabarecie polskim jako żart z pogranicza kultur, [w:] Fox D., Mikołajczyk J. (red.), Jaki jest kabaret?, Katowice: Oficyna Wydawnicza Wacław Walasek, 93–114.
• Uścińska A. 2014: Szmonces w polskim kabarecie dwudziestolecia międzywojennego, [w:] Brzozowska D., Chłopicki W. (red.), Humor polski, Kraków: Tertium, 495–517.
• Zawada A. 1995: Dwudziestolecie literackie, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 129–130.
• Żebrowski R. 2003: Szmonces, [w:] Borzymińska Z., Żebrowski R. (red.), Polski słownik judaistyczny: dzieje, kultura, religia, ludzie, t. 2, Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Żółkiewska A. 2013: „Dowcipkująca głupota”, czyli czym jest szmonces, Cwiszn 1–2, 35–41.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.33.15