Struktura i geneza świata w filozofii przedkrytycznej Immanuela Kanta

• Authors: Filip Kobiela
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera prezentację niektórych wątków Kantowskiej filozofii przedkrytycznej, w dziedzinie filozofii przyrody zawierającej wiele oryginalnych hipotez i argumentów często niewykorzystanych w krytycznej filozofii Kanta i przez to mniej znanych. Przedstawiona jest nowatorska hipoteza wiążąca trójwymiarowość przestrzeni z prawem grawitacji pochodząca z pierwszej rozprawy Kanta Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte und Beurteilung der Beweise z 1747 roku. Omówiona została praca Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels zawierająca słynną hipotezę Kanta dotyczącą genezy układu planetarnego. Przedstawiono też tzw. argument z ręki (pochodzący z pracy Von dem ersten Grunde des Unterschiedes der Gegenden im Raume) wraz z jego krótka dyskusją.

EN

The article presents various themes taken from Kant’s pre-critical philosophy in the area of the philosophy of nature, including many original hypotheses and arguments that are infrequently used in his critical philosophy and are therefore less known. The author presents the innovative hypothesis connecting the three-dimensional character of space with the law of gravitation, found in Kant’s first dissertation Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte und Beurteilung der Beweise from 1747. He discusses the work entitled Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels, which contains Kant’s famous hypothesis about the genesis of the solar system. He also presents the so-called hand argument (found in Von dem ersten Grunde des Unterschiedes der Gegenden im Raume), together with a short discussion.

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2006
• Issue: 7
• Pages: 22-36

Contributors

author

Filip Kobiela

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Banaszkiewicz [2004] – A. Banaszkiewicz, Posłowie, w: Kant [2004], s. 91-106.
• Copleston [1996] – F. Copleston, Historia filozofii, t. VI, przeł. J. Gałecki, PAX, Warszawa 1996.
• Dehnel [1998] – P. Dehnel, Antynomie rozumu. Z dziejów filozofii niemieckiej XVIII i XIX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
• Gołosz [2001] – J. Gołosz, Spór o naturę czasu i przestrzeni. Wybrane zagadnienia filozofii czasu i przestrzeni Johna Earmana, Wydawnictwo UJ, Kraków 2001.
• Grünbaum [1973] – A. Grünbaum, Philosophical Problems of Space and Time, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht, Boston 1973.
• Heller, Życiński [1988] – M. Heller, J. Życiński, Wszechświat – maszyna czy myśl?, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków 1988.
• Kant [1902] - I. Kant, Gedanken von der wahren Schätzung lebedingen Kräfte, w: Kant’s Gesammelte Schriften, hrsg. von der K. Pr. Akademie d. Wissenschaften, Berlin 1902.
• Kant [1968] – I. Kant, Selected pre-critical writings, transl. G. C. Kerferd, D. E. Walford, Manchester University Press, Barnes&Noble, New York 1968.
• Kant [1999] – I. Kant, Pisma przedkrytyczne, red. M. Żelazny, przeł. A. Banaszkiewicz, W.M. Kozłowski, D. Pakalski, K. Rak, M. Żelazny, Wydawnictwo Rolewski, Toruń 1999.
• Kant [2000] – I. Kant, Granice mechanistycznej interpretacji świata, [fragment Ogólnej teorii nieba], przeł. I. Krońska, w: Kuderowicz [2000], s. 147-150.
• Kant [2004] – I. Kant, O formie i zasadach świata, przeł. A. Banaszkiewicz, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2004.
• Kroński [1966] – T. Kroński, Kant, w: Słownik filozofów, red. I. Krońska, PWN, Warszawa 1966, s. 279-302.
• Kuderowicz [2000] – Z. Kuderowicz, Kant, Wiedza Powszechna, Warszawa 2000.
• Kuliniak [2003] – R. Kuliniak, Spór o oczywistość nauk metafizycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2003.
• Leibniz [1969] – G. W. F. Leibniz, Wyznanie wiary filozofa... oraz inne pisma filozoficzne, PWN, Warszawa 1969.
• Liberkowski [1983] – R. Liberkowski, Krytyka czystego rozumu Kanta a ontologia tradycyjna w świetle współczesnej filozofii nauk przyrodniczych, w: W kręgu inspiracji kantowskich, red. R. Kozłowski, PWN, Warszawa-Poznań 1983, s. 31-46.
• Lorenz [2003] – A. Lorenz, Kant und Newton. Klassiche Natur- und Transzendental- philosophie, Arboretum, Wrocław 2003.
• Lovejoy [1999] – A. O. Lovejoy, Wielki łańcuch bytu: studium z dziejów idei, przeł. A. Przybysławski, KR, Warszawa 1999.
• Mostiepanienko [1976] – A. Mostiepanienko, Wymiar przestrzeni a siły przyrody, w: Przestrzeń, czas, ruch, przeł. M. Korzeniowska, J. Kozubowski, C. Rymarz, S. Zamecki, PWN, Warszawa 1976, s. 7-37.
• Parnow [1971] – E.I. Parnow, Na skrzyżowaniu nieskończoności, przeł. J. Kiełbasiński, B. Kuchowicz, PWN, Warszawa 1971.
• Spira [1937] – Z. Spira, Mechanistyka ewolucyjna Kanta w świetle jego przedkrytycznej metafizyki, „Kwartalnik Filozoficzny” (14) 1938, zeszyt 2, s. 143-172 (część 1), zeszyt 3, s. 213-251 (część 2).
• Stallo [1976] – J. B. Stallo, Criticism of Newton, Euler Kant and Neumann, w: The Concepts of Space and Time, red. M. Ćapek, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht, Boston 1976, s. 305-307.
• Śnieżyński [2002] – K. Śnieżyński, Immanuela Kanta krytyka metafizyki klasycznej w okresie przedkrytycznym, Wydział Teologiczny UAM, Poznań 2002.
• Tatarkiewicz [1997] – W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. II, PWN, Warszawa 1997.
• Whitehead [1987] – A. N. Whitehead, Nauka i świat nowożytny, przeł. M. Kozłowski, M. Pieńkowski, Znak, Kraków 1987.

Identifiers

DOI

10.13153/diam.7.2006.196