Odmowa przerwania ciąży a klauzula sumienia lekarza

• Authors: Małgorzata Gałązka

Title variants

EN

The Refusal of Abortion and Physician’s Conscience Clause

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł porusza problem sprzeciwu sumienia lekarza, który odmawia przeprowadzenia aborcji ze względu na przekonania moralne lub religijne. Sprzeciw sumienia należy do praw człowieka chronionych przez polską Konstytucję i Kodeks karny. Jest także przewidziany w art. 39 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Prawo do sprzeciwu sumienia wobec interwencji medycznej dotyczy przypadków, gdy jej przeprowadzenie jest prawnym obowiązkiem. Polska Konstytucja chroni ludzkie życie w każdym stadium jego rozwoju. Dopuszczalność aborcji jest wyjątkiem od zasady. Oparta jest na okolicznościach wyłączających bezprawność czynu z powodu konfliktu chronionych prawnie dóbr. Z konstrukcji tej nie da się wyprowadzić podmiotowego „prawa do aborcji”, z którym związany byłby ciążący na lekarzu obowiązek przerwania ciąży. Obowiązek taki nie ma również podstawy prawnej w art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ponieważ przepis ten chroni każdą istotę ludzką, łącznie z nienarodzonym dzieckiem. Wydaje się zatem, że lekarz nie ma prawnego obowiązku, by możliwy konflikt między prawem dziecka do życia a prawami matki do życia i zdrowia rozstrzygać przez poświęcenie dziecka. Ma tylko taką możliwość, a jeśli z niej skorzysta, pozostaje wolny od odpowiedzialności prawnej za przerwanie ciąży. Konkludując, wydaje się, że w większości przypadków odmowy aborcji przez lekarza nie jest konieczne odwoływanie się do klauzuli sumienia.

EN

The article discusses the issue of the conscience objection of a physician, who refuses to carry out an abortion on the basis of moral or religious beliefs. The conscience objection belongs to human rights protected by Polish Constitution and Penal Code. It is also provided in the Article 39 of the Act of 5 December 1996 on Medical and Dental Profession. The right of conscience objection to medical intervention applies in cases, where the conducting of such intervention is a legal duty. Polish Constitution protects humans life in every stage of its development. The admissibility of abortion is an exception to the rule. It is based on circumstances exempting the illegality of the act due to the conflict of goods protected by law. With this kind of construction, no subjective “right to abortion” can be derived that would be accompanied by a duty of the physician to terminate the pregnancy. Such a duty has no legal base in the Article 30 Act on Medical and Dental Profession either, because this provision protects every human being, including the unborn child. It seems then, that the physician has no legal obligation to resolve the possible conflict of child’s right to life and mother rights to health and life by sacrifice of a child. He has only such a possibility, the using of which makes him free from legal liability for abortion. In conclusion, it seems that in most cases of the refusal of abortion by a physician, it is not necessary to refer to the conscience clause.

Keywords

PL

klauzula sumienia; sprzeciw sumienia; aborcja; prawo do życia; prawo do aborcji; wolność religijna; wolność sumienia i wyznania; prawo wyznaniowe; wolność sumienia i religii

EN

conscience clause; conscience objection; abortion; right to life; right to abortion; law on religion; freedom of religion; freedom of conscience and religion; religious freedom

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Studia z Prawa Wyznaniowego
• Year: 2013
• Volume: 16
• Pages: 23-42

Contributors

author

Małgorzata Gałązka

• Wydział Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

References

• Bernatek-Zaguła I., Pacjent – konsument czy podopieczny?, „Acta Uniwersytetu Wrocławskiego, Przegląd Prawa i Administracji” 2004, nr 60.
• Borysiak W., Glosa II do wyroku SN z dnia 13 października 2005 r., IV CK 161/05, „Państwo i Prawo” 2006, nr 7.
• Bosek L., Gwarancje godności ludzkiej i ich wpływ na polskie prawo cywilne, Warszawa 2012.
• Cieślak M., Prawo karne. Zarys systemowego ujęcia, Warszawa 1994.
• Ciszewski J., Prawa pacjenta w aspekcie odpowiedzialności lekarza za niektóre szkody medyczne, Gdańsk 2002.
• Dukiet-Nagórska T., Niepodjęcie – zaprzestanie terapii a prawo karne, „Prawo i Medycyna” 2010, nr 1.
• Dukiet-Nagórska T., O potrzebie wypracowania standardów postępowania dotyczących niepodjęcia terapii i jej zaprzestania, „Prawo i Medycyna” 2008, nr 2.
• Filar M., Lekarskie prawo karne, Kraków 2000.
• Gałązka M., Wiak K., Glosa do wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 20 marca 2007 r. w sprawie Alicja Tysiąc przeciwko Polsce, nr skargi 5410/03, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 3.
• Górski A., Roszczenia związane z uniemożliwieniem legalnego przerwania ciąży w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Przegląd Sądowy” 2007, nr 5.
• Grześkowiak A., Conscientious objection for specific professional categories (pharmacists, judges, administrators, consultants, etc., w: Christian Conscience in Support of the Right to Life, red. E. Sgreccia, J. Laffitte, Città del Vaticano 2008.
• Haberko J., Cywilnoprawna ochrona dziecka poczętego a stosowanie procedur medycznych, Warszawa 2010.
• Justyński T., Wrongful conception w prawie polskim, „Przegląd Sądowy” 2005, nr 1.
• Justyński T., Glosa I do wyroku z 13 X 2005, IV CK 161/05, „Państwo i Prawo” 2006, nr 7.
• Justyński T., Wyrok Sądu Apelacyjnego – I Wydział Cywilny w Białymstoku z dnia 4 lipca 2008 r., I A Ca 278/08, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 4.
• Karkowska D., Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, Warszawa 2012.
• Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Warszawa 2009.
• Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2012.
• Konstytucyjna formuła ochrony życia. Druk Sejmowy nr 993, Biuro Analiz Sejmowych Kancelaria Sejmu 3/2007.
• Krywko M., Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., III CZP 8/06, „Prawo i Medycyna” 2008, nr 1.
• Kubiak R., Prawo medyczne, Warszawa 2010.
• Kubicki L., Obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 13.
• Kubicki L., Sumienie lekarza jako kategoria prawna, „Prawo i Medycyna” 1999, nr 4.
• Marek A., Prawo karne, Warszawa 2007.
• Mezglewski A., Stanisz P., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2011.
• Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2010.
• Nesterowicz M., Wyrok Sądu Apelacyjnego I Wydział Cywilny w Białymstoku z dnia 4 lipca 2008 r., I A Ca 278/08, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 2.
• Pawlikowski J., Prawo do wyrażania sprzeciwu sumienia przez personel medyczny – problemy etyczno-prawne, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 3.
• Prawo karne, red. A. Grześkowiak, Warszawa 2012.
• Prawo wobec medycyny. Zbiór orzeczeń z komentarzami, red. M. Safjan, Warszawa 2011.
• Preiss W., Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Propozycje de lege ferenda. Część II, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 2.
• Sgreccia E., Manuel de Bioéthique. Les fondements et l’éthique biomédicale, przeł. R. Hivon, Paris 2004.
• Sokołowski T., Cywilnoprawna ochrona człowieka przed jego narodzeniem, w: Ochrona człowieka w świetle prawa Rzeczypospolitej Polskiej, red. S. Pikulski, Olsztyn 2002.
• Szczucki K., Klauzula sumienia – uwagi do lege lata i de lege ferenda, „Studia Iuridica” 2009, nr 50.
• Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, red. E. Zielińska, Warszawa 2008
• Wild M., Roszczenia z tytułu wrongful birth w prawie polskim (Uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2003 r., V CK 16/03), „Przegląd Sądowy” 2005, nr 1.
• Wolter W., Nauka o przestępstwie, Warszawa 1973.
• Wróbel W., Problem klauzuli sumienia w prawie polskim w odniesieniu do ochrony życia, „Annales Canonici” 2010, nr 6.
• Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2010.
• Zatyka E., Lekarski obowiązek udzielenia pomocy, Warszawa 2011.
• Zielińska E., Klauzula sumienia, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 13.
• Zielińska E., Odpowiedzialność zawodowa lekarza i jej stosunek do odpowiedzialności karnej, Warszawa 2001.
• Zoll A., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu (Zagadnienia ogólne), Warszawa 1982.
• Zoll A., Prawo lekarza do odmowy udzielenia świadczeń zdrowotnych i jego granice, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 13.
• Zoll A., Zaniechanie leczenia – aspekty prawne, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5.
• Żelichowski M., Opinia prawna w przedmiocie „Konsekwencje dla polskiego systemu prawnego wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce”, „Prawo i Medycyna” 2009, nr 3