Zawartość naczyń grobowych - próba analizy i interpretacji

• Authors: Bulska Ewa , Wrzesińska Anna , Wrzesiński Jacek

Title variants

DE

Inhalt der Grabgefäße - Versuch einer Analyse und Interpretation

• Languages of publication: PL

Abstracts

DE

Unter den Grabbeigaben der frühmittelalterlichen Skelettgräberfelder treten Tongefäße auf. In der bisherigen archäologischen Literatur wird allgemein angenommen, daß diese Gefäße Lebensmittel enthielten. Gleichzeitig ist man dessen bewußt, daß dieses Problem, ohne chemischen Analysen, rein theoretisch bleibt. Das Legen der Gefäße in die Gräber wird als festgewurzelter Gebrauch heidnischer Religion betrachtet. Die Analyse des Natrium- und Kaliumgehalts in den Gefäßen der Lausitzer Kultur hat uns zur Durchführung von ähnlichen Prüfungen angeregt. Den Untersuchungen wurde der Inhalt beider Gefäße aus den auf dem Skelettgräberfeld in Dziekanowice, Fst. 22, Gem. Łubowo, Woj. Poznań freigelegten Gräber (Abb. l - 4) unterzogen. Die entnommenen Bodenproben wurden auf den Gehalt von Elementen, die für die Biosphäre charakteristisch sind, wie Natrium, Kalium, Eisen, Mangan und Kupfer, geprüft. Gezählt zur Gruppe biophiler Elemente nehmen sie am Bau der lebenden Organismen teil. Die Prüfungen wurden mit Anwendung der Methode der Atomabsorbtionsspektrometrie durchgeführt. Jede Probe (getrennt von dem Inneren des Gefäßes, in seiner Nähe und unter dem Gefäß entnommen) wurde in fünf verschiedene Portionen geteilt, die einer getrennten Analyse unterlagen. Der Natrium- und Kaliumgehalt in anorganischer Materie ist ähnlich, in den organischen Geweben dagegen ist der Kaliumgehalt ca. zweimal höher als der Natriumgehalt. Entsprechendes Verhältnis des Kaliumgehalts zum Natriumgehalt (K/Na) in der Probe kann auf die Anwesenheit von Substanzen mit tierischer Herfunft hinweisen. In den vom Gefäßinneren entnommenen Proben ist der Kaliumgehalt fast dreimal höher als der Natriumgehalt (Tabelle I und II — Proben: 11/92, 8a/93, 8b/93 — stammen von dem Gefäßinneren). Wesentliche Unterschiede wurden auch beim Kupfer festgestellt. Es kommt in allen Tiergeweben vor. Manche von ihnen (z.B. Leber) kennzeichnet eine Tendenz zur Ansammlung dieses Elementes. Außerordentlich hohe Kupfergehalte (Tabelle II — Proben aus dem Gefäßinneren — 8a/93, 8b/93 sind einige zehnmal größer als die Proben aus äußeren Schichten — Proben 7/93 und 9/93) und können, in Verbindung mit dem Parameterwert K/Na, auf die primäre Anwesenheit des Materials mit tierischer Herkunft innerhalb des geprüften Gefäßes hinweisen. Die Ergebnisse des Mangan- und Eisengehaltes weisen keine wesentliche Unterschiede auf und sind in unserem Fall unbrauchbar. Der dargestellte Versuch der Ausnutzung chemischer Analysen gibt uns Möglichkeit, die für die Archäologie bisher unbeobachtbaren Ereignisse abzulesen. Das Auftreten biophiler Elemente in den Grabgefäßen weist auf die Anwesenheit von weichen, tierischen Teilen in den Gefäßen hin. Das Unterbringen ausgewählter Organe in die Gräber läßt zu, sie mit dem Gebrauch, Opfer zu bringen, zu verbinden.

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 1996
• Volume: 4
• Pages: 345-356

Dates

published

1996

Contributors

author

Bulska Ewa

• Instytut Chemii Uniwersytetu Warszawskiego

author

Wrzesińska Anna

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

author

Wrzesiński Jacek

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

References

• Aries P. 1989. Człowiek i śmierć. Warszawa.
• Brenсz A. 1987. Polska obrzędowość pogrzebowa jako obrzęd przejścia, Lud 71, s. 215 - 229.
• Brückner A. 1974. Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa.
• Bulska E., Wróbel K. 1992. Oznaczanie sodu i potasu w próbkach piasku, PAr 39, s. 120 - 121.
• Ciszewski S. 1936. Prace etnologiczne, tom 4, Rod, Warszawa.
• Eliade M. 1993. Sacrum. Mit. Historia. Warszawa.
• Fiszer A. 1921. Zwyczaje pogrzebowe ludu polskiego. Lwów.
• Forstner D. OSB 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej. Warszawa.
• Gąssowski J. (1950) 1952. Cmentarzysko w Końskich na tle zagadnienia południowej granicy Mazowsza we wczesnym średniowieczu, MW 2, s. 71 - 176.
• Gąssowski J. 1957. O roli cmentarzysk jako źródeł do badania struktury społecznej ludności, AP 1, s. 19 - 34.
• Gąssowski J. 1985. O pewnych sprzecznościach w badaniach archeologicznych wczesnego średniowiecza, FPP, 1, s. 191-199.
• Gieysztor A. 1982. Mitologia Słowian. Warszawa.
• Green J. 1959. Geochemical table o f the elements for 1959, Bulletin of a Geological Society of America 70, s. 1127 - 1184.
• Harper H.A., Rodwel1 V.W., Mayers P.A. 1983. Zarys chemii fizjologicznej. Warszawa.
• Hilсzer-Kurnatowska Z., Kara M. 1994. Die Keramik vom 9. bis zur Mitte des 11. Jahrhunderts in Großpolen, (w:) Slawische Keramik in Mitteleuropa vom 8. vis zum 11. Jahrhundert, (red. Č. Staňa), s. 121 - 141. Internationale Tagungen in Mikulčice. Forschungs –probleme des frühen Mittelalters, Band I, Brno.
• Jażdżewski K. 1949 (1951). Cmentarzysko wczesnośredniowieczne w Lutomiersku pod Łodzią, MW 1, s. 91 - 191.
• Kabata-Pendias A., Pendias H. 1979. Pierwiastki śladowe w środowisku biologicznym, Warszawa.
• Kabzińska-Stawarz I. 1992. Nic w przyrodzie nie ginie, EtP 36, s. 135 - 159.
• Kaszewsсy E., K. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Brześciu Kujawskim, pow. Włocławek, MSiW 1, s. 365-434.
• Kłyszczenko-Stefanowicz L. (red.) 1972. Ćwiczenia z biochemii. Warszawa.
• Kosiński D. 1992. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy Piaski - Rochy, SL 2, s. 87 - 107
• Krzyszowski A. 1992. Wstępne wyniki badań archeologicznych na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku szkieletowym z X/XI - X I wieku w miejscowości Sowinki, gm. Mosina, woj. poznańskie, stanowisko 23 A, WSA 1, s. 83-102.
• Leciejewicz L., Łosiński W. 1960. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Młodzikowie, w pow. średzkim, FAP 11, s. 104-165.
• Lewicki T. (1952-1953) 1955. Obrzędy pogrzebowe pogańskich Słowian w opisach podróżników i pisarzy arabskich głownie z IX - X w., A 5, s. 122 - 154.
• Limisiewicz A. 1983. Uwagi w sprawie koncepcji wiary w „żywego trupa” , AP 28, s. 177 - 181.
• Lurker M. 1994. Przesłanie symboli. W mitach, kulturach i religiach. Kraków.
• Łowmiański H. 1986. Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII). Warszawa
• Madyda R. 1978. Wczesnośredniowieczne naczynie miniaturowe z Opatowca, woj. kieleckie, SpAr 28, s. 231-233.
• Malinowski B. 1990. Mit, magia, religia. Dzieła 7. Warszawa.
• Marešová K. 1983, Uherské Hradiště — Sady. Staroslovanské pohřebiště na Horuich Kotvicich, Brno.
• Mickiewicz A. 1982. Dzieła poetyckie, t. 3. Dziady, cz. II, s. 7 – 38. Warszawa.
• Mogielnicka-Urban M. 1992. Próba interpretacji naczyń nie zawierających kości z cmentarzyska kultury łużyckiej w Maciejowicach, woj. Siedlce, PAr 39, s. 101 - 120.
• Morawski W., Zaitz E. 1977. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Krakowie na Zakrzówku, MA 17, s. 53 - 169.
• Morin E. 1993. Antropologia śmierci, (w:) Antropologia śmierci. Myśl francuska, s. 77 – 157. Warszawa.
• Niewęgłowski A. 1981. Elementy religii. Prahistoria Ziem Polskich 5, s. 429-448.
• Niewęgłowski A. 1981. Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej na przełomie er (II wiek p.n.e. — II wiek n.e.), Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Niewęgłowski A. 1985. Jeszcze w sprawie ideii „żywego trupa” jako prymitywnej koncepcji życia pozagrobowego, AP 30, s. 469 - 477.
• Piekalski J. 1991. Wrocław średniowieczny. Studium kompleksu osadniczego na Olbinie w VII-XIII w., Wrocław.
• Polcynowie I. i M. 1993. Formy krzemionki biogenicznej (fitolity) w próbie pobranej z naczynia grobowego znalezionego na stanowisku Dziekanowice 22, gm. Łubowo, woj. poznańskie, WSA 2, s. 185 - 189.
• Potkowski E. 1973. Dziedzictwo wierzeń pogańskich w średniowiecznych Niemczech. Defuncti vivi. Warszawa.
• Rajewski Z. 1937. Wielkopolskie cmentarzyska rzędowe okresu wczesnośredniowiecznego, PAr 6, s. 28 - 85.
• Rauhut L. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska w obudowie kamiennej na Mazowszu i Podlasiu, MSiW 1, s. 365-434.
• SSS 1967. Słownik Starożytności Słowiańskich, hasło: ofiara, t. 3, s. 461 -4 6 4 .
• SSS 1977. hasło: tryzna, t. 6, s. 181 - 182.
• Staszczak Z. (red.) 1987. Słownik etnologiczny. Warszawa, Poznań.
• Szafrański W. 1988. Religia Słowian, (w:) Zarys dziejów religii, s. 442 - 463, Warszawa.
• Tabaczyński S. 1987. Archeologia średniowiecza. Problemy. Źródła. Metody. Cele badawcze, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź.
• Thomas L.-V. 1991. Trup. Od biologii do antropologii. Łódź.
• Turekian K.K., Wedepohl K.H. 1961. Distribution of the elements in some major units of the earth's crust, Bulletin of a Geological Society of America 72, s. 175 - 192.
• Urbańczyk S. 1991. Dawni Słowianie. Wiara i kult, Wrocław, Warszawa, Kraków.
• Wachowski K. 1975. Cmentarzyska doby wczesnopiastowskiej na Śląsku. Wrocław.
• Wilson I. 1990. Życie po śmierci. Warszawa.
• Wrzesińscy A., J. 1992. Sprawozdanie z badań na wczesnośredniowiecznym cmentarzysku szkieletowym w Dziekanowicach, stan. 22, gm. Łubowo, woj. poznańskie, WSA 1, s. 103 - 112.
• Wrzesińscy A., J. 1993. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Dziekanowicach, gm. Łubowo, woj. poznańskie, stan. 22 — sezon badawczy 1992, WSA 2, s. 157 - 184.
• Zoll-Adamikowa H. 1966. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe na stan. VI w Stradowie, pow. Kazimierza Wielka, SpAr 18, s. 258 - 270.
• Zoll-Adamikowa H. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe Małopolski, cz. 2: Analiza, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk.

Identifiers

ISBN

83-903072-2-7