O kilku skrzydlatych słowach Henryka Sienkiewicza

• Authors: Ignatowicz-Skowrońska Jolanta

Title variants

EN

On some wingy words by Henryk Sienkiewicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem opisu w artykule są wybrane Sienkiewiczowskie skrzydlate wyrażenia, czyli upowszechnione w języku słowa i związki wyrazowe, których obecność w polszczyźnie zawdzięczamy autorytetowi i dziełom Henryka Sienkiewicza. Jak przekonują badania, niektóre z analizowanych przykładów to twory samego pisarza, inne po raz pierwszy użyte zostały przez kogoś innego, ale uskrzydliły się za sprawą dzieł autora Krzyżaków. Przykładem inwencji językowej Sienkiewicza jest użycie nieznanego w jego czasach w polszczyźnie literackiej wyrazu mocarny w znaczeniu ‘mocny, silny; potężny’. Z kolei związki wyrazowe typu Boże, ty to widzisz i nie grzmisz czy klękajcie narody mają wprawdzie innych twórców niż Sienkiewicz, ale uskrzydlenie się zawdzięczają jego tekstom, ich poczytności i popularności.

EN

The subject of description in this article are the selected wingy expressions by Henryk Sienkiewicz, i.e. the words and collocations, commonplace in the Polish language, which entered into usage due to the authority and works by Henryk Sienkiewicz. The results of the study have shown that some of the analysed examples were coined by the writer himself, whereas the other had been used for the first time by someone else, but became wingy owing to the works by the author of The Knights of the Cross. An example of Sienkiewicz’s linguistic invention is the use of the unknown at his time in the Polish literary language word mocarny in the sense of ‘strong’, ‘powerful’, ‘mighty’. The expressions of the type God, You can see this and don’t thunder or Kneel, the nations weren’t created by Sienkiewicz himself, but became wingy as a results of the wide circulation of his writings and their popularity with readers.

Keywords

PL

język artystyczny; skrzydlate słowa; Henryk Sienkiewicz

EN

artistic language; wingy words; Henryk Sienkiewicz

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 97-106

Contributors

author

Ignatowicz-Skowrońska Jolanta

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Filologiczny, Szczecin

References

• Chlebda, Wojciech, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2005.
• Głowiński, Michał i in. Słownik terminów literackich, red. Janusz Sławiński. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Karłowicz, Jan, Adam A. Kryński, Władysław Niedźwiedzki. Słownik języka polskiego. T. I–VIII. Warszawa: Nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, w drukarni „Gazety Handlowej”, 1900–1927.
• Kasperczak, Małgorzata i in. Nowy słownik gwary uczniowskiej. Wrocław: Wydawnictwo Europa, 2004.
• Klemensiewicz, Zenon. „Mickiewicz w dziejach języka polskiego”. W: tenże, Składnia, stylistyka, pedagogika językowa, red. Anna Kałkowska, 576–637. Warszawa: PWN, 1982.
• Kłosińska, Anna, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, oprac. Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005.
• Kopaliński, Władysław. Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: PIW, 1991.
• Krzyżanowski, Julian, red. Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich. T. I. Warszawa: PIW, 1969.
• Markiewicz, Henryk. Zabawy literackie. Kraków: Oficyna Literacka, 1992.
• Markiewicz, Henryk, Andrzej Romanowski. Skrzydlate słowa. Warszawa: PIW, 1990.
• Markiewicz, Henryk, Andrzej Romanowski. Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005.
• Markiewicz, Henryk, oprac., Maria Kotowska-Kachel i Andrzej Romanowski współudz. Skrzydlate słowa. Wielki słownik cytatów polskich i obcych 2. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2012.
• Müldner-Nieckowski, Piotr. Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego. Warszawa: Bertelsmann Media – Świat Książki, 2003.
• Nitsch, Kazimierz. „Kościelisko = Polany”. Język Polski 5 (1933): 137–143.
• Nitsch, Kazimierz. „Uwagi językowe o książkach”. Język Polski 6 (1934): 189–190.
• Ogrodziński, Wincenty. Publius Vergilius Maro. Lwów: Drukarnia Naukowa, 1933.
• Pawłowski, Eugeniusz. „Gwara góralska w literaturze pięknej”. Język Polski 1 (1956): 45–55.
• Pawłowski, Eugeniusz, „Gwara ludowa w Krzyżakach Sienkiewicza”, Język Polski 3 (1949): 107–116.
• Pawłowski, Eugeniusz, „Mocarny (Przyczynek do dziejów modnych wyrazów)”, Język Polski 5 (1935): 141–142.
• Skorupka, Stanisław. Słownik frazeologiczny języka polskiego. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.
• Tarsa, Jadwiga, „Dyskretny urok nagłówka, czyli skrzydlate słowa na łamach dzisiejszej prasy”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Filologia Rosyjska 34 (1995): 101–107.
• Tarsa, Jadwiga, „O definicji skrzydlatych słów”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego. Filologia Rosyjska 33 (1994): 84–88.
• Zborowski, Juliusz. „Mocarny”, Język Polski 1 (1919): 29–31.
• Шулежкова, Светлана Г., Крылатые выражения русского языка, их источники и розвитие, Челябинск 1995.

Identifiers

ISSN

1730-4180

DOI

10.18276/sj.2017.16-06