O PEWNEJ PRÓBIE OBRONY WYJAŚNIANIA TELEOLOGICZNEGO

• Authors: Zbigniew Wróblewski

Title variants

EN

ABOUT AN ATTEMPT TO DEFENSE THE TELEOLOGICAL EXPLANATION

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the strategy of rehabilitation of the teleology in the conception of Robert Spaemann, Reinchard Löw and Hans Jonas. That strategy takes into account a few aspects: (1) the analysis of general conception of explanation in which the character of questions activating the process of explanation is taking into consideration, (2) the analysis of the conception of the teleological and causal explanations (according to the Hempel-Oppenheim model), (3) determination of the pragmatic background of the controversies concerning teleology, (4) determination of the domain and aims of teleological and causal interpretations.

Celem artykułu jest prezentacja strategii rehabilitacji teleologii w ujęciu: Roberta Spaemanna, Reincharda Löwa oraz Hansa Jonasa. Strategia ta uwzględnia kilka aspektów: (1) analizę ogólnej koncepcji wyjaśniania, w której jest uwzględniony charakter pytań uruchamiających proces wyjaśniania, (2) analizę koncepcji wyjaśniania teleologicznego i przyczynowego (według modelu Hempla- Oppenheima) (3) określenie pragmatycznego tła sporu o teleologię, (4) określenie domeny i celów interpretacji teleologicznych i przyczynowych.

Keywords

PL

teleologia; wyjaśnianie naukowe; wyjaśnianie teleologiczne; cele naukowe; antropomorfizm

EN

teleology; scientific explanation; teleological explanation; scientific aims; anthropomorphism

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Filozoficzne
• Year: 2012
• Volume: 60
• Issue: 4
• Pages: 339-359

Contributors

author

Zbigniew Wróblewski

• Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II

References

• Brożek A.: Pytania i odpowiedzi. Tło filozoficzne, teoria i zastosowania praktyczne, Warszawa: Wyd. Naukowe Semper 2007.
• Globler A.: Metodologia nauk, Kraków: Wyd. Aureus, Wyd. Znak 2006.
• Globler A.: Prawda i względność, Kraków: Wyd. Aureus 2002.
• Hajduk Z.: Filozofia przyrody, filozofia przyrodoznawstwa. Metakosmologia, Lublin: TN KUL 2004.
• Heller M., Życiński J.: Dylematy ewolucji, Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1990.
• Hempel C.G.: Aspects of scientific explanation, New York: Free Press 1965.
• Jonas H.: Das Prinzip Leben. Ansätze zu einer philosophischen Biologie, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1997.
• Kamiński S.: Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, red. A. Bronk, Lublin: TN KUL 1998.
• Kawalec P.: Przyczyna i wyjaśnianie. Studium z filozofii i metodologii nauk, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Küppers B.O.: Geneza informacji biologicznej. Filozoficzne problemy powstania życia, tł. W. Ługowski, Warszawa: PWN 1991.
• Löw R.: Teleologische Beurteilung der Natur, [w:] J.-E. Pleines (Hg.), Teleologie. Ein philosophisches Problem in Geschichte und Gegenwert, Würzburg: Königshausen & Neumann 1994, s. 85-97.
• Marciszewski W.: Analiza semantyczna pytań jako podstawa reguł heurystycznych, „Studia semiotyczne” 1974, nr 5, s. 133-146.
• Nagel E.: Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych, tł. J. Giedymin i in., Warszawa: PWN 1970.
• Roskal Z.E.: Wyjaśnianie celowościowe (teleologiczne) w fizyce, [w:] A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek (red.), Spór o cel. Problematyka celu i celowościowego wyjaśniania, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2008, s. 337-387.
• Ruse M.: Teleology: Yesterday, Today and Tomorrow, „Studies in History and Philosophy of Science”. Part C: Biological and Biomedical Sciences, 31 (2000), no. 1, s. 213-232.
• Salmon W.C.: Statistical explanation and statistical relevance. With contributions by J.G. Greenoand R.C. Jeffrey, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press 1971.
• Scriven M.: Explanations, predictions, and laws, [w:] H. Feigl, G. Maxwell (eds.), Scientific Explanation, Space and Time, (Minnesota Studies in the Philosophy of Science, 3), Minneapolis: University of Minnesota Press 1962, s. 170-230.
• Spaemann R.: Grenzen. Zur ethische Dimension des Handelns, Stuttgart: Klett-Cotta 2001 [pol.: Granice. O etycznym wymiarze działania, tł. J. Merecki, Warszawa: Oficyna Naukowa 2006].
• Spaemann R.: Kontroverse Natur der Philosophie, [w:] R. Spaemann, Philosophische Essays, Stuttgart: Philipp Reclam jun. 1994, s. 104-129.
• SpaemannR., Löw R.: Natürliche Ziele. Geschichte und Wiederentdeckung des teleologischen Denkens, Stuttgart: Klett-Cotta 2005 [pol.: Cele naturalne. Dzieje i ponowne odkrycie myślenia teleologicznego, tł. A. Półtawski, Warszawa: Oficyna Naukowa 2008].
• Toepfer G.: Teleologie, [w:] U. Krohs, G. Toepfer (Hgg.), Philosophie der Biologie, Frankfurt am Main: Suhrkamp 2005, s. 36-52.
• Wojtysiak J.: „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic?” Analiza problemu w kontekście dyskusji we współczesnej filozofii analitycznej, Lublin: TN KUL 2008.
• Wright G.H. von: Causality and Determinism, New York: Columbia University Press 1974.
• Wróblewski Z.: Natura i cele. Dyskusja argumentu teleologicznego na rzecz ochrony przyrody, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010.
• Życiński J.: Bóg i stworzenie. Zarys teorii ewolucji, Lublin: Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium.
• Życiński J.: Kategoria przyczynowości i celowości w filozoficznej interpretacji przyrody, „Analecta Cracoviensia” 31 (2001), s. 283-299.
• Życiński J.: Rola determinacji odgórnej i konwergencji biologicznej w ewolucji wszechświata, „Roczniki Filozoficzne” 59 (2011), nr 2, s. 367-378.
• Życiński J.: Wszechświat emergentny. Bóg w ewolucji przyrody, Lublin: Wydawnictwo KUL 2009.
• Życiński J.: Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Lublin: TN KUL 2002.

Notes

EN

Volume Dedicated to the Late Archbishop Professor Józef Życiński

Tom dedykowany śp. Arcybiskupowi Profesorowi Józefowi Życińskiemu