Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


Journal

2019 | 48 | 2 | 169-187

Article title

Alternacje morfonologiczne – pułapki w rozwoju sprawności językowych

Content

Title variants

EN
Morphophonological alternations – language skills growth and ravel

Languages of publication

PL

Abstracts

PL
W badaniach nad rozwojem mowy morfonologia rzadko jest tematem specjalistycznych analiz. Przyjmuje się, że przyswojenie przez dziecko wyrazów, których formy pochodne zmieniają się z powodu alternacji fonetycznych, wymaga treningu i dostatecznie częstej ekspozycji wyrazu. Zakłada się też, że każdy wyraz pochodny, w którym dokonuje się wymiana fonemów, dziecko musi przyswoić osobno. To zdecydowanie wydłuża czas akwizycji takich form. Może też wywoływać u dziecka niepewność, że jest w stanie rozpoznać i stosować odpowiednie reguły. W artykule wykorzystano różne sposoby zapisywania wybranych form deminutywnych wyrazów, które wymagały alternacji. Przykłady pochodzą z ankiet przeprowadzonych wśród uczniów i studentów. Analiza materiału pokazała, że zapisanie wyrazów pochodnych, w których dokonywały się alternacje samogłoskowe i spółgłoskowe ulokowane wewnątrz morfemu lub na styku morfemów, sprawiało kłopoty wielu osobom. Rejestrowane przykłady wskazały na trudności w ustaleniu relacji głoska – fonem – grafem, rozpoznawaniu budowy morfologicznej wyrazu pochodnego, respektowaniu relacji semantycznych między wyrazem podstawowym i pochodnym. Wydaje się, że w praktyce logopedycznej i edukacji językowej ćwiczenie świadomości morfonologicznej, choć dość trudne, nie może być pomijane.
EN
In the speech development studies, morphonology is seldom considered in the specialist analyses. Generally, it is assumed that an acquisition of words and their phonetically altered derivatives require training and sufficiently frequent exposure of the word. And presumably, individual derivates exhibiting exchanged phonemes must be separately acquired by a child. This significantly extends the pace of acquiring such forms making, at the same time, any child doubtful as to their ability to recognise and apply the appropriate rules. In the article, various methods of recording selected forms of diminutive words that required alternation come from surveys of pupils and students. The analysis of the material proves that many interviewees experienced difficulties recording derivatives with vowel and consonant alternations inside or at the junction of morphemes. Moreover, reviewed samples clearly indicate hurdles in establishing the sound-phoneme-grapheme relation, recognising the morphological structure of the derivative, and respecting the semantic relations between the root and derivative word. And although morphonological awareness training seems strenuous it simply cannot be ignored in either speech therapy or language education.

Journal

Year

Volume

48

Issue

2

Pages

169-187

Physical description

Dates

published
2021-01-26

Contributors

  • Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny, Instytut Językoznawstwa i Literaturoznawstwa

References

  • Baudouin de Courtenay J.N., 1894, Próba teorii alternacji fonetycznych, Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU 20, Kraków, s. 219–364.
  • Baudouin de Courtenay J.N., 1908, O związku wyobrażeń fonetycznych z wyobrażeniami morfologicznymi, syntaktycznymi i semazjologicznymi, [w:] J.N. Baudouin de Courtenay, Dzieła wybrane, t. 4, Warszawa 1990, s. 393–409.
  • Baudouin de Courtenay J.N., 1984, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, [w:] J.N. Baudouin de Courtenay, O języku polskim. Wybór prac, red. J. Basara, M. Szymczak, Warszawa, s. 139–225.
  • Casalis, S., Louis-Alexandre, M.F., 2000, Morphological Analysis, Phonological Analysis and Learning to Read French: A Longitudinal Study, „Reading and Writing”, 12, s. 303–335. http://dx.doi.org/10.1023/A:1008177205648
  • Chmura-Klekotowa M., 1964, Rozwój rozumienia budowy wyrazów nowych (analogicznych) u dzieci w wieku przedszkolnym, „Psychologia Wychowawcza” 4, s. 403–418.
  • Chmura-Klekotowa M., 1971, Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci, „Prace Filologiczne” 21, s. 99–235.
  • Chomsky N., 2005, O naturze i języku, przeł. J. Lang, Poznań.
  • Clarc E.V., 1995, Rozwój słownika dziecka: rola składni, semantyki i pragmatyki, [w:] Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G.W. Shugar, przeł. E. Haman, M. Haman, M. Hernik i in., Gdańsk, s. 124–174.
  • Dunaj B., 1979, Zarys morfonologii współczesnej polszczyzny, Kraków.
  • Grabarska A., Rymarczyk K., red., 2004, Dysleksja. Od badań mózgu do praktyki. Praca zbiorowa, Warszawa.
  • Grabias S., 2019, Język w zachowaniach społecznych, wyd. IV, Lublin.
  • Grzegorczykowa R., Laskowski R. Wróbel H., red., 1984, Gramatyka współczesnego języka polskiego, Warszawa.
  • Huang Y., Pinker S., 2010, Lexical semantics and irregular inflection, „Language and Cognitive Processes”, 25:10, s. 1411–1461, DOI: 10.1080/01690961003589476 To link to this article: http://dx.doi.org/10.1080/01
  • Kowalik K., 1984, Morfonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa.
  • Kowalik K., 1997, Struktura morfonologiczna współczesnej polszczyzny, Kraków.
  • Krasowicz-Kupis G., 1999, Rozwój metajęzykowy a osiągnięcia w czytaniu u dzieci 6–9-letnich. Lublin.
  • Kreja B., 1989, Z morfonologii i morfotaktyki współczesnej polszczyzny, Wrocław.
  • Langacker R.W., 2003, Model dynamiczny oparty na uzusie językowym, [w:] Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E. Dąbrowska, W. Kubiński, Kraków, s. 30–117.
  • Laskowski R., 1975, Studia nad morfonologią współczesnego języka polskiego, Wrocław.
  • Leonard L.B., 2006, SLI – Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego, przeł. M. Hernik, Gdańsk.
  • Louleli N., Hämäläinen J., Parviainen T., Paavo T., Leppänen T., Dynamika przetwarzania morfologicznego u dzieci w wieku przedszkolnym z rodzinnym ryzykiem dysleksji i bez niego, dostęp: https://www.sciencedirect.com?science/article/pii/S09116044203000919#
  • Maciejewska A., 2005, Wyraz w diagnozie i terapii logopedycznej, „Logopedia” t. 34, s. 37–46.
  • Maciejewska A., 2015, Analogia w języku i umyśle, Siedlce.
  • Pinker S., 1999, Words and Rules: The Ingrediens od language, New York.
  • Polański E., red., 1995, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
  • Prasada D., Pinker S., 1993, Generalisation Regular and Irregular Morphological Patterns, „Language and Cognitive Processes” 8(1), s. 1–56.
  • Saussure F. De, 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, wyd. 2. popr. Warszawa.
  • Schlesinger I.M., 1980, Wytwarzanie wypowiedzi a przyswajanie języka, [w:] G.W. Shugar, M. Smoczyńska, Badania nad językiem dziecka, Warszawa, s. 256–298.
  • Slobin D.I., 1973/1980, Poznawcze przesłanki rozwoju gramatyki, [w:] Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór prac, red. G.W. Shugar, M. Smoczyńska, przeł. Z. Babska, Warszawa, s. 398–451.
  • Slobin D.I., 2003, Od „myśli i języka” do „myślenia dla mówienia”, [w:] Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, red. E. Dąbrowska, W. Kubiński, Kraków, s. 361–402.
  • Smoczyńska M., 1987, Metodologiczne problemy analizy błędów językowych dzieci, [w:] Język dziecka: praca zbiorowa, red. I. Kurcz, G.W. Shugar, B. Bokus, t. 2, Wrocław, s. 95–116.
  • Smoczyński P., 1955, Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Łódź–Wrocław.
  • Styczek I., 1977, Logopedia, Warszawa.
  • Szober S., 1962, Gramatyka języka polskiego, opr. W. Doroszewski, wyd. XII, Warszawa.
  • Urbańczyk S., red., 1991, Encyklopedia języka polskiego, Wrocław.
  • Wood D., 2006, Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego, tłum. R. Pawlik, A. Kowalcze-Pawlik, Kraków.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-788fc753-9777-463f-96aa-b00d70f02a0c
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.