Średniowieczne przekształcenia zespołu trzech budynków przy ul. Mostowej 6 w Toruniu

• Authors: Prarat Maciej

Title variants

EN

Medieval transformations of a complex of three buildings at 6 Mostowa Street in Toruń, Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zespół budynków na ul. Mostowej 6 jest jednym z najciekawszych przykładów architektury mieszczańskiej na terenie Starego Miasta Torunia, wpisanego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. W dotychczasowej literaturze nie rozpoznany całościowo zabytek datowano na XVI w. Przeprowadzone w latach 2014-2015 badania architektoniczne znacznie zmieniły obraz jego przekształceń. Celem niniejszego tekstu jest prezentacja historii budowlanej do połowy XVI w., kiedy to budynki zostały ze sobą połączone, otrzymując dzisiejszą formę. W najstarszej fazie (XIII-XIV w.) były to najprawdopodobniej trzy niezależne domy szkieletowe zbudowane na kamiennych piwnicach, o wielkości dzisiejszego pierwszego traktu. W XIV w. doszło do ich rozbudowy w głąb działki wraz z wyprowadzeniem ceglanych ścian wzdłużnych. Budynki otrzymały typowy układ dwutraktowy. Elewacje w tym czasie zapewne były jeszcze szkieletowe; były wymieniane od XV do XVI w. W bardzo dobrym stanie zachowany jest szczyt schodkowy kamienicy południowej, pochodzący z ok. 1400 r., która – tak jak północna – pełniła funkcję domu-składu. Budynek środkowy od początku pełnił funkcję przejazdu ze spichlerzem.

EN

The complex of buildings at 6 Mostowa Street is one of the most interesting examples of burgher architecture in the Old Town of Toruń, inscribed on the UNESCO World Heritage List. The literature has so far dated the incompletely recognised monument to the 16th century. Architectural research carried out in 2014-2015 brought a significantly changed picture of its transformations. This paper sets out to present the history of construction until the mid-16th century, when the buildings were joined together to acquire the form they have today. In the earliest phase (13th-14th century), these were most probably three independent timber-framed houses built on stonework basements, the size of today’s first bay. In the 14th century, they were extended into the plot, with the construction of longitudinal brick walls. The buildings were arranged in a typical double-bay layout. At that time, the façades were probably still timber-framed; they were consecutively replaced from the 15th to the 16th century. A very good state of conservation is observed for the stepped gable of approx. 1400 in the southern tenement house, whose function, like the northern one’s, was a house combined with a warehouse. The middle building from the beginning served as a passage with a granary.

Keywords

PL

badania architektoniczne; kamienica mieszczańska; Toruń

EN

architectural research; burgher house; Toruń

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 9-32

Dates

published

2018

Contributors

author

Prarat Maciej

• konserwator zabytków, zabytkoznawca
• monuments conservator, heritage historian

References

• Arszyński M., Toruń na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, „Rocznik Toruński” 1999, t. 26.
• Arszyński M., Rejmanowski M. (oprac.), Województwo bydgoskie, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków”, Seria A, t. 7: Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 2, Warszawa 1972.
• Chmarzyński G., Sztuka w Toruniu. Zarys dziejów, Toruń 1933, [w:] Okoń E. (red.), Gwido Chmarzyński i jego dzieło „Sztuka w Toruniu”, Toruń 2014.
• Die Bau und Kunstdenkmaeler des Kreises Thorn (Stadt Thorn), Beilage No. 8, Danzig 1889.
• Gąsiorowski E., Późnogotyckie szczyty o półkolistych zwieńczeniach w kamienicach miast dawnych Prus Królewskich, [w:] Krawczyk J. (red.), Conservatio est aeterna creatio. Księga dedykowana prof. Janowi Tajchmanowi, Toruń 1999.
• Gąsiorowscy E. i M. (red.), Zabytki architektury województwa bydgoskiego, Bydgoszcz 1974.
• Gzyło M., Szkieletowy dom mieszczański z XV w. w Toruniu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1992, z. 3.
• Jakubek-Raczkowska M., Raczkowski J. przy współpracy Kowalskiego T., Średniowieczne malowidła ścienne w kamienicach mieszczańskich Starego i Nowego Miasta Torunia, Toruń 2017.
• Mikulski K., Przestrzeń i społeczeństwo Torunia od końca XIV do początku XVIII w., Toruń 1999.
• Nawrocki Z., Historyczne kamienice w Toruniu. Gotyk, Toruń 2016.
• Rejmanowski M. (red.), Katalog dokumentacji i prac konserwatorskich Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Konserwacji Zabytków 1951-1971, Województwo bydgoskie, Spichlerz ul. Mostowa 6, Warszawa 1973.
• Tajchman J., Kamienica ,,Pod Gwiazdą” w Toruniu i jej problematyka konserwatorska, „Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 1994, z. 25: Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 280.
• Tajchman J., Toruńskie elewacje w typie tzw. Domu Kopernika, [w:] Stare i nowe dziedzictwo Torunia, t. 1, Toruń 2013.
• Tajchman J., Ze studiów nad więźbami storczykowymi Torunia, „Acta Universitatis Nicolai Copernici Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 1989, z. 13: Nauki Humanistyczno-Społeczne, z. 176.
• Zimnowoda-Krajewska B., Badania architektury ceglanej – kryteria analityczne i graficzna interpretacja wniosków, [w:] Arszyński M., Prarat M., Zimnowoda-Krajewska B., Schaaf U. (red.), Badania architektoniczne. Historia i perspektywy rozwoju, Toruń 2015.
• Akta miasta Torunia, Archiwum Państwowe w Toruniu, sygn. F 37: Beschreibung und Taxe (kwerenda – Brzostowska I.).
• Frycz J., Spichrze przy ul. Mostowej 6 w Toruniu, woj. bydgoskie. Wstępna dokumentacja naukowa opracowana do użytku PP PKZ, mps w archiwum WUOZ, Toruń 1957.
• Inwentaryzacja pomiarowo-rysunkowa budynku na ul. Mostowa 6, oprac. zespół pod kierunkiem S. Narębskiego, mps w archiwum BMKZ, Toruń 1957.
• Mikulski K., Właściciele i funkcje działek w kwartale świętojańskim od końca XIV do początku XIX wieku, BLOK „W”, mps w archiwum BMKZ, Toruń 1998.
• Okoń E., Sprawozdanie z nadzoru konserwatorskiego prowadzonego od dnia 4 X 2007 do dnia 15 II 2008 r. przy pracach zabezpieczających w budynku południowym kamienicy przy ul. Mostowej 6 w Toruniu, mps w archiwum BMKZ w Toruniu.
• Schaaf U., Dwie konstrukcje szkieletowe przy ul. Wielkie Garbary w Toruniu na tle konstrukcji szkieletowych Niemiec i Północnej Polski, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Jana Tajchmana, mps w zbiorach Zakładu Konserwatorstwa UMK, Toruń 1991.
• Sławiński I., Badania architektoniczne 3 elewacji frontowych (zachodnich) budynków mieszkalnych w Toruniu przy ul. Mostowej nr 6, mps w archiwum BMKZ, Toruń 1971.
• Ważny T., Raport z badań dendrochronologicznych budynków na ul. Mostowej 6, Toruń 2015, mps w zbiorach BMZK Toruń.
• Zimna-Kawecka K., Działalność konserwatorska na terenie województwa pomorskiego w latach 1920-1939, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Mariana Arszyńskiego, Katalog, mps w archiwum Zakładu Konserwatorstwa UMK, Toruń 2011.
• http://www.projektmostowa6.umk.pl [data dostępu: 25.02.2018].
• http://mapy.geoportal.gov.pl [data dostępu: 25.02.2018].

Identifiers

ISSN

0029-8247