Na dnu strani? Nejezikovne prevajalske opombe v izbranih prevodih novele Balada o trobenti in oblaku Cirila Kosmača

• Authors: Grošelj Robert

Title variants

EN

At the Foot of the Page? non-linguistic Translators’ notes in Selected Translations of The Ballad of the Trumpet and the Cloud by ciril Kosmač

PL

Na dnie strony? Przypisy tłumacza w wybranych przekładach opowiadania Balada o trobenti in oblaku Cirila Kosmača

• Languages of publication: SK PL EN

Abstracts

PL

Przypisy tłumacza w serbskim, rosyjskim, polskim i niemieckim przekładzie opowiadania Balada o trobenti in oblaku (pl. Ballada o trąbce i obłoku) słoweńskiego pisarza Cirila Kosmača różnią się zarówno pod względem formalnym, jak i z uwagi na zawarte w nich treści: przypisy w serbskim, rosyjskim i polskim przekładzie to przypisy dolne, w przekładzie niemieckim — końcowe. ze względu na zawarte w nich treści wyróżnia się serbski przekład, gdyż nie zawiera tzw. przypisów niejęzykowych — nieodnoszących się do samego języka. Tego typu przypisów, dotyczących elementów historycznych, mitologicznych, geograficznych oraz przedmiotów użytkowych, również w pozostałych omawianych przekładach jest stosunkowo niewiele — najwięcej w polskim przekładzie (osiem), mniej w rosyjskim (sześć) i niemieckim (cztery). Brak tego typu przypisów w tłumaczeniu serbskim wskazuje na większą bliskość XX-wiecznych serbskich i słoweńskich realiów społeczno-kulturowych. mimo to przypisy tłumaczy w omawianych przekładach opowiadania C. Kosmača można uznać za wielofunkcyjną technikę translatorską: z jednej strony stanowią one paratekst w funkcji objaśniającej, który ma pomóc odbiorcy sekundarnemu zrozumieć dane konteksty (również te mniej znaczące), z drugiej natomiast służą zachowaniu treści oryginału; dzięki nim w tekście ujawnia się sam tłumacz i jego szerszy społeczno-kulturowy horyzont. Jednocześnie analiza przypisów wskazuje na złożone i konkurencyjne względem siebie relacje istniejące między przypisami i innymi technikami translatorskimi, zarówno w perspektywie pojedynczego, wybranego przekładu, jak i wszystkich omawianych tu razem.

EN

The translator’s notes in the Serbian, Russian, Polish, and German translations of the novella Balada o trobenti in oblaku (The Ballad of the Trumpet and the Cloud), written by a Slovenian writer, Ciril Kosmač, differ with regard to their formal and content features: the Serbian, Russian, and Polish translations contain footnotes; the German translation, on the other hand, has endnotes; content-wise, among the analysed texts, the Serbian translation occupies a special position, being the only one without the non-linguistic notes. The number of all the non-linguistic notes, explaining historical, mythological, geographical elements and everyday items, is relatively low — the Polish translation has eight such explicative notes, the Russian translation six and the German one has four; their absence in the Serbian translation may be a result of a higher socio-cultural proximity between Serbia and Slovenia in the 20th century. Despite their low number, the non-linguistic translator’s notes appear to be a very complex translation technique in the analysed translations ot Kosmač’s novella: on the one hand, they represent explanatory paratexts, added to facilitate the target reader’s comprehension of different text elements (even with a low narrative importance); on the other hand, however, they also enable the preservation of the source-text elements, contributing in such a way to the source-text orientation; translator’s notes are also a channel through which the translator and his wider socio-cultural background enter the target text in a more explicit way. The analysis of particular translations and their comparison has revealed also an intricate competition between translator’s notes and other translation techniques.

Keywords

PL

przypisy tłumacza; eksplikacja; techniki translatorskie; rzeczywistość niejęzykowa; Ciril Kosmač

EN

translator’s note; explicitation; translation technique; non-linguistic reality; Ciril Kosmač

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2017
• Volume: 8
• Issue: 1
• Pages: 181-203

Dates

published

2017.12.31

Contributors

author

Grošelj Robert

• University of Ljubljana

References

• Bergen D., 2006: Translation strategies and the student of translation. V: J. Tommola, ur.: Kieli ja kulttuuri kääntäjän työvälineinä. Turku, Painosalama / University of Turku, s. 109—126.
• Blight R. C., 2005: Footnotes for Meaningful Translations of the New Testament. „Journal of Translation”, št. 1 (1), s. 7—46.
• Cesar I., 1981: Poetika pripovedne proze Cirila Kosmača. Koper, Mladinska knjiga.
• Červinskij P., 2011: Negativno ocenočnye leksemy âzyka sovetskoj dejstvitel'nosti. Oboznačenie lic. Тоmsk, КIТ.
• Dolinar K., Knop S., ur., 1998: Leksikon Cankarjeve založbe. Ljubljana, Cankarjeva založba.
• Doroszewski W., ur., 1967: Słownik języka polskiego. T. 9. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Đukanović M., 2015: Slovenščina v Srbiji: preteklost, sedanjost in prihodnost. V: H. Tivadar, ur.: Prihodnost v slovenskem jeziku, literaturi in kulturi. Ljubljana, Univerza v Ljubljani, s. 177—184.
• Ecker A. et al., ur., 2011: Politische Parteien in Österreich. Wien, Zentrum polis.
• Fawcett P., 1997: Translation and Language. Manchester, St. Jerome Publishing.
• Glušič H., 1968: Spremna beseda. V: H. Glušič, ur.: Ciril Kosmač: Balada o trobenti in oblaku. Ljubljana, Mladinska knjiga, s. 133—143.
• Glušič H., 1975: Pripovedna proza Cirila Kosmača. Ljubljana, Slovenska matica.
• Grošelj R., 2014: Multilingualism in literary translation: the case of The Ballad of the Trumpet and the Cloud by Ciril Kosmač. V: T. Mikolič Južnič et al., ur.: New Horizons in Translation Research and Education 2. Joensuu, University of Eastern Finland, s. 7—26.
• Henry J., 2000: De l’érudition à l’échec: la note du traducteur. „Meta”, št. 2 (45), s. 228—240.
• Janež S., 1978: Vsebine slovenskih literarnih del. Maribor, Založba »Obzorja«.
• Jevnikar M., ur., 1982: Primorski slovenski biografski leksikon 8. Gorica, Goriška Mohorjeva družba.
• Juvan M., 2000: Intertekstualnost. Ljubljana, Državna Založba Slovenije.
• Krušič M. et al., ur., 1973: Leksikon Cankarjeve založbe. Ljubljana, Cankarjeva založba.
• Кuznecov S.А. et al., ur., 1998: Bol'šoj tolkovyj slovar' russkogo âzyka. Sankt-Peterburg, Norint.
• Lambert J., Van Gorp H., 2006: On describing translations. V: D. Delabastita et al., ur.: Functional Approaches to Culture and Translation. Selected papers by José Lambert. Amsterdam—Philadelphia, John Benjamins Publishing Company, s. 37—47.
• Landers C. E., 2001: Literary Translation. Clevedon, Multilingual Matters.
• Máchal J., 1907: Bájesloví slovanské. Praha, Nákladem J. Otty.
• Margot J. C., 1979: Traduire sans trahir. La théorie de la traduction et son application aux textes bibliques. Laussane, L’Age d’Homme.
• Miao J., Salem A., 2008: The Specificity of Translator’s Notes. V: R. Xiao et al., ur.: Using Corpora in Contrastive and Translation Studies. Hangzhou, Zhejiang University, s. 1—29.
• Molina L., Hurtado Albir A., 2002: Translation Techniques Revisited: A Dynamic and Functionalist Approach. „Meta”, št. 4 (47), s. 498—512.
• Newmark P., 2000: Učbenik prevajanja. Ljubljana, Krtina.
• Nida E. A., 1964: Toward a Science of Translating. Leiden, E. J. Brill.
• Poyatos F., 2008: Textual Translation and Live Translation. Amsterdam—Philadelphia, John Benjamins Publishing Company.
• SSKJ — Slovar slovenskega knjižnega jezika, 1994. Ljubljana, Državna Založba Slovenije.
• SSKJ2 — Slovar slovenskega knjižnega jezika, druga, dopolnjena in deloma prenovljena izdaja, 2014. Ljubljana, Cankarjeva založba.
• Suchet M., 2009: Translating literary heterolingualism. V: A. Pym, A. Perekrestenko, ur.: Translation research projects 2. Tarragona, Intercultural Studies Group, s. 151—164.
• Tahir Gürçağlar Ş., 2011: Paratexts. V: Y. Gambier, L. van Doorslaer, ur.: Handbook of Translation Studies 2. Amsterdam—Philadelphia, John Benjamins Publishing Company, s. 113—114.
• Vagapova N., 1976: Čelovek na svoej zemle. V: C. Коsmač: Izbrannoe. Moskva, Progress, s. 5—17.
• Váňa Z., 1990: Svět slovanských bohů a démonů. Praha, Panorama.
• Varney J., 2008: Taboo and the translator: A survey of translators’ notes in Italian translations of Anglo-American fiction, 1945—2005. V: A. Pym, A. Perekrestenko, ur.: Translation research projects 1. Tarragona, Intercultural Studies Group, s. 47—57.

Identifiers

ISSN

1899-9417