Feministyczna krytyka nauki a postmodernistyczny relatywizm poznawczy

• Authors: Gadamer Damian

Title variants

EN

Feministic critique of science and postmodern cognitive relativism

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Nauka jest jednym z największych osiągnieć ludzkiego rozumu. Jej celem jest poznanie rzeczywistości, a w przypadku niektórych dziedzin wiedzy, również jej opanowanie (zwłaszcza przyrody). Jest to nowożytna koncepcja nauki. Myśl postmodernistyczna odrzuca tak rozumianą naukę, a ją traktuje jako rodzaj narracji o świecie zależną od kontekstu historycznego, kulturowego i antropologicznego, który ją tworzy. Konsekwencją postmodernistycznej epistemologii jest stanowisko nazywane relatywizmem poznawczym akcentujące totalną względność ludzkiego poznania. Jedną z współczesnych modyfikacji stanowiska relatywistycznego jest feministyczna krytyka nauki. Obecnie krytyka ta jest szeroko rozpowszechniona. Myśl feministyczna jawi się jako kontynuatorka spuścizny postmodernistycznej. Uważa ona, że nauka jest androcentryczną interpretacją świata, która zbudowana jest na patriarchalnej kulturze dominacji mężczyzn nad kobietami. Feministki dążą do „ukazania” tego, jak płeć wpływała na proces tworzenia wiedzy oraz na treści teorii naukowych. Nowożytna nauka nie jest obiektywną i neutralną koncepcją wiedzy, ale męską interpretacją świata. Relatywizm poznawczy, w tym feministyczna krytyka nauki, dekonstruują ludzkie zdolności poznawcze – istotny przymiot człowieczeństwa.

EN

Science is one of sublime human reason achievement. Its goal is cognition of reality, and in some fields of knowledge, controlling it (especially natural world). It’s modern conception of science. Postmodern conception reject it and consider science as a kind of narration about the world which depends on historic, cultural and anthropologic context, which makes science. Cognitive relativism is a consequence of this conception. It emphasize that human knowledge is relative. Feministic critique of knowledge is contemporary adjustment relativistic idea. Currently critique of this kind is common. Feministic idea seems to be a successor of postmodern conception. Feminists consider science as a androcentric interpretation of nature which is made by patriarchal culture of man’s dominance over woman. They attempt to “reveal” how gender influences on knowledge development and scientific theories’ content. Modern science isn’t objective and neutral but it’s masculine interpretation of nature. Cognitive relativism, including feministic critique of science, deconstruct human cognition abilities, essential attribute of human.

Keywords

PL

feminizm; krytyka nauki; relatywizm poznawczy; postmodernizm

EN

feminism; critique of science; cognitive relativism; postmodernism

• Publisher: Wyższe Seminarium Duchowne im. św. Jana Pawła II Diecezji Siedleckiej
• Journal: Teologiczne Studia Siedleckie
• Year: 2022
• Issue: Teologiczne Studia Siedleckie
• Pages: 153-171

Dates

published

2022-12-30

Contributors

author

Gadamer Damian

• Komarówka Podlaska

References

• Bednarek, J., Czeczot, K. (2013). Epistemologie feministyczne. Ku lepszej wiedzy o „kobietach”. Praktyka teoretyczna 4 (10), 7-14. Pobrano z: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/prt/article/view/2956/2941 [02.09.2022].
• Comte, A. (2022). Rozprawa o duchu filozofii pozytywistycznej. Warszawa: Hachette.
• Czarnocka, A. (2013). Silny program szkoły edynburskiej z perspektywy epistemologicznej. Filozofia i nauka 1, 185-214.
• Derra, A. (2011). Obiektywność spleciona z męskością, czyli o języku nauki z perspektywy feministycznej. Teksty Drugie 4, 49-68.
• Domański, J. (2018). Postmodernistyczna tożsamość nauk o zarządzaniu. Organizacja i kierowanie 2, 41-53.
• Hajduk, Z. (2007). Ogólna metodologia nauk. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Herce, R. (2021). Filozofia nauki. Kielce: Jedność.
• Kiereś, H. (2007). Postmodernizm. W: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii (387-391). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Kiereś, H. (2007). Relatywizm. W: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii (716-718). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Kubina, W. (1998). Ogólna charakterystyka postmodernizmu: aspekt filozoficzny. Sympozjum 2/3, 13-22.
• Kujawiński, J. (2010). Ewolucja szkoły i jej współczesna wizja. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Kuźma, E. (1997). Interpretacja jako wiedza radosna. Teksty Drugie 6, 69-73.
• Lekka-Kowalik, A., Sareło, Z. (2002). Feminizm. W: A. Maryniarczyk (red.), Powszechna Encyklopedia Filozofii (386-391), Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Leszczyńska, D. (2005). Co głosi relatywizm poznawczy? Rekonstrukcja konstytutywnych twierdzeń relatywizmu. Filozofia nauki 1, 99-110.
• Pius X, (2013). Pascendi Domini Gregis, Pobrano z: https://www.ultramontes.pl/pius_x_pascendi.pdf [01.09.2022].
• Podsiad, A., Więckowski Z. (1983). Relatywizm. W: A. Podsiad, Z. Więckowski (red.), Mały słownik pojęć i terminów filozoficznych (336-337). Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Scjentyzm. Pobrano z: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/scjentyzm;3973347.html [31.08.2022].
• Sławek, T. Dekonstrukcjonizm. Pobrano z: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/dekonstrukcjonizm;3891451.html [28.08.2022].
• Sokal, A., Bricmont, J. (2004). Modne bzdury. O nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przed postmodernistycznych intelektualistów, Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Szahaj, A. (1996). Co to jest postmodernizm. Ethos 33/34, 63-78.
• Zamelska, O. (2004). Anarchizm epistemologiczny a relatywizm Paula K. Feyerabenda. Diametros 1, 85-103.

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.7844787