Litologiczna charakterystyka osadów w stanowisku Koźmin Las i ich interpretacja paleogeograficzna

• Authors: Juliusz Twardy

Title variants

EN

Lithological characteristics of deposits of the site Koźmin Las and their palaeogeographical interpretation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiono cechy osadów odsłoniętych w stanowisku Koźmin Las i w stropie odkrywek kopalnianych KWB Adamów położonych w dolinie Warty w pobliżu centrum Kotliny Kolskiej. Osady podzielono na trzy ogniwa wydzielając w ten sposób: utwory rzeki roztokowej (ogniwo dolne – „a”), organiczne i mineralno-organiczne osady facji pozakorytowej rzeki jednokorytowej, najprawdopodobniej meandrującej (ogniwo środkowe – „b”) oraz aluwia wielokorytowej rzeki ana-branching typu 2 (ogniwo górne – „c”). Ponadto omówiono litologiczną charakterystykę utworów poszczególnych ogniw, na którą składała się analiza strukturalna i teksturalna oraz wyniki badań koncentracji węgla organicznego, zawartości CaCO3, odczynu oraz udziału krzemionki bio- i terygenicznej w materii mineralnej. Osady poszczególnych ogniw przyporządkowano facjom utworów rzecznych. Na podstawie datowań 14C oraz OSL określono czas ich powstawania. Szczególną uwagę zwró-cono na organiczne i mineralno-organiczne osady ogniwa środkowego („c”), zawierające świadectwa funkcjonowania for-macji leśnej na dnie doliny Warty w późnym vistulianie. Osady zinterpretowano w kontekście przemian typu rozwinięcia koryta Warty w górnym plenivistulianie i późnym vistulianie po początki holocenu.

EN

The article presents the location, history of research and methods used to study the deposits of the Kożmin Las profile from the Warta River valley, Koło Basin. The depositional sequence at the site was grouped into three lithological units, and thus were distinguished: a braided river alluvium (lower unit – „a”), organic and mineral-organic deposits of a meandering river (middle unit – „b”) and alluvia of a multichannel river (upper unit – „c”). Lithological characteristics of the units comprises structural and textural description and geochemical analysis, i.e. organic matter concentration, content of calcium carbonate, content of terigenic and biogenic silica in the deposit. Deposits forming the individual units have been assigned to different alluvial environments. Chronological framework was established on the basis of radiocarbon and OSL dating. Particular attention was paid to the organic and mineral-organic material of the middle unit („b”), with remains of the trees which evidence the existence of riparian forest in the Late Vistulian. These deposits were interpreted in relations to the changes of the Warta River channel pattern in the Upper Plenivistulian and Late Vistulian time until the Holocene beginning.

Keywords

PL

dolina rzeczna; aluwia; osady korytowe; osady pozakorytowe; późny vistulian; Polska Środkowa

EN

river valley; alluvia; channel deposits; overbank deposits; Late Vistulian; Central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2014
• Volume: 102
• Pages: 23-38

Dates

published

2014

Contributors

author

Juliusz Twardy

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geomorfologii i Paleogeografii

References

• Allen J.R.L., 1977 – Fizyczne procesy sedymentacji. PWN, Warszawa: 284 s.
• Allen J.R.L., 1997 – Subfossil mammalian tracks (Flandrian) in the Severn Estuary, SW Britain: mechanics of formation, preservation and dis-tribution. Philosophical Transactions of the Royal Society London, B, 352: 481-518.
• Dzieduszyńska D., Twardy J., 2014 – Ogólna charakterystyka stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 11-21.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Krąpiec M., 2011 – The age of the subfossil trunk horizon in deposits of the Warta River valley (central Poland) based on 14C dating. Geochronometria, 38(4): 334-340.
• Dzieduszyńska D., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Twardy J., 2012 – Paleogeograficzne elementy rozwoju doliny Warty w Kotlinie Kolskiej w świetle badań w stanowisku „Koźmin Las”. Acta Geographica Lodziensia, 100: 35-50.
• Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J., Twardy J., Kittel P., Moska P., Adamiec G., 2014 – Optical dating and sedimentary rec-ord from the terrace depositional profile of the Warta River (Central Poland). Geochronometria, 41 (4): 361-368.
• Fanelli F., Palombo M.R., Pillola G.L, Ibba A., 2007 – Tracks and trackways of “Praemegaceros cazioti” (Depret 1897 Artiodactyla, Cervidae) in Pleistocene coastal deposits from Sardinia (Western Mediterranean, Italy). Bollettino della Societa Paleontologica Italiana, 46(1): 47-54.
• Fornos J.J., Bromley R.G., Clemmensen L.B., Rodriguez-Perea A., 2002 – Tracks and trackways of Myotragus balearicus Bate (Artiodactyla, Caprinae) in Pleistocene aeolianites from Mallorca (Balearic Islands, Western Mediterranean). Palaeogeography, Palaeocli-matology, Palaeoecology, 180: 277-313.
• Forysiak J., 2005 – Rozwój doliny Warty miedzy Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia, 90: 116 s.
• Forysiak J., 2010 – Zastosowanie zdjęć lotniczych do rekonstrukcji układu wielokorytowego środkowej Warty. Landform Analysis, 13: 13-18.
• Gradziński R., Kostecka A., Radomski A., Unrug R., 1986 – Zarys sedymentologii. Wyd. Geol., Warszawa: 628 s.
• Gradziński R., Baryła J., Doktor M., Gmur D., Gradziński M., Kędzior A., Paszkowski M., Soja R., Zieliński T., Żurek S., 2002 – Wpływ roślinności na procesy fluwialne w anastomozującym systemie górnej Narwi. W: K. Klimek, K. Kocel (red.), Roślinność a procesy erozji, transportu i depozycji. UŚ, Sosnowiec: 37-40.
• Kukulak J., 2002 – Wysortowanie materiału roślinnego w aluwiach górnego Sanu w Bieszczadach. W: K. Klimek, K. Kocel (red.), Roślinność a procesy erozji, transportu i depozycji. UŚ, Sosnowiec: 85-90.
• Miall A.D. (ed.), 1978 – Fluvial Sedimentology, vol. 5. Canadian Society of Petroleum Geologists Memoir: 859 s.
• Miall A.D., 1985 – Architectural-element analysis: a new method of facies analysis applied to fluvial deposits. Earth Sciences Review, 22: 261-308.
• Mycielska-Dowgiałło E., 1995 – Wybrane cechy teksturalne osadów i ich wartość interpretacyjna. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. WGiSR, UW, Warszawa: 29-105.
• Okupny D., Borówka R.K., Fortuniak A., Tomkowiak J., 2014 – Skład chemiczny osadów organicznych ze stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 71-86.
• Pawłowski D., 2014 – Warunki ekologiczne rozwoju późnovistuliańskiego zbiornika Koźmin Las w świetle analizy Cladocera. Acta Geographica Lodziensia, 102: 65-70.
• Petera J., 2002 – Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia, 83: 164 s.
• Petera-Zganiacz J., 2007 – Osady rzeki plenivistuliańskiej w Koźminie. Acta Geographica Lodziensia, 93, 43-56.
• Petera-Zganiacz J., Andrzejak K., 2014 – Uwarunkowania rozprzestrzenienia i właściwości serii organicznej zawierającej szczątki lasu z młodszego dryasu w Kotlinie Kolskiej. Acta Geographica Lodziensia, 102: 39-51.
• Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Twardy J., Pawłowski D., Płóciennik M., Lutyńska M., Kittel P., w druku – Younger Dryas flood events: A case study from the middle Warta River valley (Central Poland). Quaternary International.
• http://doi.org/10.1016/j.quaint.2014.09.074
• Rotnicki K., 1991 – Retrodiction of palaeo-discharges of meandering and sinuous alluvial rivers and its palaeohydroclimatic implications. W: L. Starkel, K.J. Gregory, J.B. Thorens (eds), Temperate paleohydrology. Wiley and Sons, Chichester: 431-472.
• Stachowicz-Rybka R., Korzeń K., 2014 – Rozwój roślinności w późnym vistulianie oraz funkcjonowanie i zanik ekosystemu leśnego w stanowisku Koźmin Las, Acta Geographica Lodziensia, 102: 53-63.
• Turkowska K., Petera J., Forysiak J., Miotk-Szpiganowicz G., 2000 – Morfogeneza powierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koźmina. Acta Geographica Lodziensia, 78: 89-134.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., 2004 – A Warta River system during the Younger Dryas in the Koło Basin (Middle Poland). Quaestiones Geographicae, 23: 83-107.
• Zieliński T., 1995 – Kod litofacjalny i litogenetyczny a konstrukcja i zastosowanie. W: E. Mycielska-Dowgiałło, J. Rutkowski (red.), Badania osadów czwartorzędowych. Wybrane metody i interpretacja wyników. WGiSR, UW, Warszawa: 220-235.
• Zieliński T., 1998 – Litofacjalna identyfikacja osadów rzecznych. W: E. Mycielska-Dowgiałło (red.), Struktury sedymentacyjne i postsedy-mentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. WGiSR, UW, Warszawa: 195-257.
• Zieliński T., Pisarska-Jamroży M., 2012 – Jakie cechy litologiczne osadów warto kodować, a jakie nie? Przegląd Geologiczny, 60 (7): 387-397.

Identifiers

ISSN

0065-1249