Zmysł nieskończoności. Friedrich Schleiermacher i idea muzyki absolutnej

• Authors: Trzęsiok Marcin

Title variants

EN

The Sense of the Infinite. Friedrich Schleiermacher and the Idea of Absolute Music

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Esej ukazuje analogie między teologią Friedricha Schleiermachera, przedstawioną w Mowach o religii (1799), a romantyczną estetyką muzyczną, reprezentowaną tu głównie przez Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna. Wspólnym mianownikiem tych idei jest pojęcie nieskończoności, rozumiane nie spekulatywnie, lecz egzystencjalnie. Stąd nacisk, jaki zarówno w teologii jak i w estetyce kładzie się na przeżycie i intuicję; stąd też przyjęcie teleologicznych schematów historiozoficznych, dostarczających argumentów przeciwko konserwatywnym tradycjom normatywnym. Teologia wczesnego Schleiermachera jawi się w tym świetle jako etap przejściowy między religijnością kościelną a pooświeceniową duchowością indywidualną, będącą przejawem Taylorowskiego „zwrotu ekspresywistycznego”. Ponadto, na przykładzie powieści Tomasza Manna Doktor Fautsus, podjęta zostaje próba nakreślenia losów religii nieskończoności w wieku XX. Zgodnie z diagnozą zawartą w tej książce, zmysł nieskończoności, choć nadal żywy, przechodzi w XX wieku zasadniczą mutację, związaną z negatywną waloryzacją wystawienia człowieka na wszechświat bezkresny i nieobjęty. Zmiana ta manifestuje się w formie intuicji neo-gnostyckich.

EN

This essay presents analogies between the theology of Friedrich Schleiermacher, formulated in: On Religion (1799), and Romantic aesthetics of music represented mainly by Ernst Theodor Amadeus Hoffmann. The common denominator of those ideas is the conceit of infinity understood not speculatively but existentially. Hence the pressure placed both in theology and aesthetics on experience and intuition: hence also the acceptance of theological historiosophic schemes supplying arguments against conservative normative traditions. In this light the theology of the early Schleiermacher appears as a transition stage between Church religiosity and post-Enlightenment individual spirituality – a symptom of Taylor’s “expressivist turn”. Furthermore, upon the basis of the example of Thomas Mann’s Doctor Faustus the author attempted to outline the fate of the religion of the infinite in the course of the twentieth century. In accordance with a diagnosis contained in the presented book, the sense of infinity, although still vital, underwent in the twentieth century a basic mutation associated with a negative valorisation of exposing man to the endless and incomprehensible universe. This transformation manifests itself in the form of neo-gnostic intuitions.

Keywords

EN

Schleiermacher; music; Protestantism

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Konteksty - Polska Sztuka Ludowa
• Year: 2018
• Volume: 72
• Issue: 3(322)
• Pages: 70-77

Contributors

author

Trzęsiok Marcin