Od napojów energetyzujących do narkotyków. Nowe wyzwania polityki prewencyjnej

• Authors: Motyka Marek A.

Title variants

EN

From energy drinks to drugs. New challenges of preventive policy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zaprezentowane dane pochodzą z badań empirycznych zrealizowanych wśród młodzieży województwa podkarpackiego. Głównym celem pomiaru było oszacowanie skali używania środków psychoaktywnych w tej grupie oraz ustalenie czynników sprzyjających inicjacjom narkotykowym. Badanie przeprowadzono wśród uczniów szkół średnich (19 miejscowości; 27 szkół). Zastosowano warstwowo-losowy dobór próby. Do gromadzenia danych użyto autorskiego kwestionariusza ankiety. Zebrano dane od 2273 uczniów. Spożywanie napojów energetyzujących wskazało 63% badanych, alkoholu – 65%, palenie tytoniu – 23%, a używanie narkotyków – 31%. Statystyczne opracowanie zebranego materiału pozwoliło na identyfikację związków między spożywaniem napojów energetyzujących a paleniem tytoniu, spożywaniem alkoholu i zażywaniem narkotyków. Uzyskane wyniki korespondują z założeniami teorii bramy Denise Kandel, przy czym należy zaznaczyć, że autorzy tej koncepcji nie badali związków między korzystaniem z napojów energetyzujących a sięganiem po narkotyki. Z uwagi na wielkość próby badanie to można określić jako pionierskie. Jego wyniki sugerują potrzebę realizacji dalszych badań określających wpływ konsumpcji napojów energetyzujących na używanie innych środków psychoaktywnych. Istotne wydaje się również wprowadzenie adekwatnych oddziaływań prewencyjnych zarówno wśród młodzieży, jak i rodziców przyzwalających na niekontrolowane spożycie takich napojów.

EN

The article presents the results of empirical research carried out among the youth of the SubCarpathian Voivodeship. The main goal of the measurement was to estimate the scale of using psychoactive substances in this group and to determine factors conducive to drug initiation. Over 2,500 pupils from 27 secondary schools in the Subcarpathian Voivodeship of Poland were surveyed. Respondents were chosen via stratified random sampling, and data was collected using a questionnaire. After the survey, 2,273 questionnaires were qualified as correctly completed and fit for statistical analysis. Consumption of energy drinks was indicated by 63% of respondents, alcohol – 65%, smoking – 23%, and drug use – 31%. During the statistical analysis of the collected material, relationships between the consumption of energy drinks and smoking, alcohol consumption and drug use was identified. The obtained results correspond with the assumptions of Denise Kandel's Gateway theory, but it should be noted that the authors of this concept have not studied the relationships between using energy drinks and reaching for drugs, so it is a pioneering research on such a large sample. Further research is needed to determine the impact of consuming energy drinks on reaching for drugs. It is also important to introduce appropriate preventive measures for both young people and parents who allow uncontrolled consumption of such beverages.

Keywords

PL

młodzież; teoria bramy; środki psychoaktywne; zachowania ryzykowne

EN

youth; Gateway theory; psychoactive drugs; risky behaviors

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2019
• Issue: 3(12)
• Pages: 139-158

Contributors

author

Motyka Marek A.

• Instytut Socjologii Uniwersytetu Rzeszowskiego

References

• Alsunni A.A., 2015, Energy Drink Consumption: Beneficial and Adverse Health Effects, „International Journal of Health Sciences”, nr 9(4).
• Arria A.M., Caldeira K.M., Kasperski S.J., O'Grady K.E., Vincent K.B., Griffiths R.R., Wish E.D., 2010, Increased alcohol consumption, nonmedical prescription drug use, and illicit drug use are associated with energy drink consumption among college students, „Journal of Addiction Medicine”, nr 4(2).
• Azagba S., Langille D., Asbridge M., 2013, The consumption of alcohol mixed with energy drinks: prevalence and key correlates among Canadian high school students, „Canadian Medical Association Journal”, nr 1.
• Barry A.E., King J., Sears C., Harville C., Bondoc I., Joseph K., 2016, Prioritizing Alcohol Prevention: Establishing Alcohol as the Gateway Drug and Linking Age of First Drink with Illicit Drug Use, „Journal of School Health”, nr 86(1).
• Becker H.S, 2009, Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bernatek A., Grauer P., Karasek J., Krzyna D., Krzyżak R., Pachroń A., Trawka J., Wiśniewski T., 2016, Rynek napojów bezalkoholowych w Polsce, KPMG, Warszawa.
• Cavazos-Rehg P.A., Krauss M.J., Spitznagel E.L., Grucza R.A., Bierut L.J., 2014, Youth tobacco use type and associations with substance use disorders, „Addiction”, nr 109(8).
• Cichocki M., 2012, Napoje energetyzujące – współczesne zagrożenie zdrowotne dzieci i młodzieży, „Przegląd Lekarski”, nr 69(10).
• Czapiński J., 2015, Indywidualna jakość i styl życia [w:] Diagnoza Społeczna 2015, red. J. Czapiński, T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
• EMCDDA, 2019, European Drug Report 2018: Trends and Developments, Publications Office of the European Union, Luxemburg.
• Emond J.A., Gilbert-Diamond D., Tanski S.E., Sargent J.D., 2014, Energy drink consumption and the risk of alcohol use disorder among a national sample of adolescents and young adults, „The Journal of Pediatrics”, nr 165(6).
• Garus-Pakowska A., Jakubowska A., Gaszyńska E., Szatko F., 2015, Charakterystyka spożycia napojów energetyzujących wśród studentów wybranych uczelni medycznych, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 96(4).
• Golub A., Johnson B.D., 1994, The shifting importance of alcohol and marijuana as gateway substances among serious drug abusers, „Journal of Studies on Alcohol”, nr 55(5).
• GUS, 2016, Ludność. Stan i struktura oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2015 r. Stan w dniu 31 XII, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa.
• Goode E., 2007, The Sociology of Drug Use [w:] 21st Century Sociology: A Reference Handbook, red. D.C. Bryant, L.D. Peck, SAGE Publications, Thousand Oaks.
• Harris J.L., Munsell C.R., 2015, Energy drinks and adolescents: what’s the harm? „Nutrition Reviews”, nr 73(4).
• Hirschi T., 1969, Causes of Delinquency, University of California Press, Berkeley.
• Jaworski M., Gustek S., Barcz M., 2013, Związek picia napojów typu cola ze stosowaniem innych używek przez młodzież i młodych dorosłych, „Alkoholizm i Narkomania”, nr 24(3).
• Jędrzejko M., red, 2009, Współczesne teorie uzależnień od substancji psychoaktywnych, AH im. A. Gieysztora, Pułtusk.
• Kandel D., 1975, Stages in Adolescent Involvement in Drug Use, „Science”, nr 190(4217).
• Kandel D.B., 2003, Does Marijuana Use Cause the Use of Other Drugs? „Journal of the American Medical Association”, nr 289(4).
• Kandel D.B., Adler I., Sudit M., 1981, The epidemiology of adolescent drug use in France and Israel, „American Journal of Public Health”, nr 71(3).
• Kandel D.B., Yamaguchi K., 1999, Developmental stages of involvement in substance use [w:] Sourcebook on substance abuse: Etiology, epidemiology, assessment, and treatment, red. P. J. Ott, R.E. Tarter, R.T. Ammerman, Allyn & Bacon, Needham Heights, MA, US.
• Kandel D.B., Yamaguchi K., Chen K., 1992, Stages of progression in drug involvement from adolescence to adulthood: Further evidence for the gateway theory, „Journal of Studies on Alcohol”, nr 53(5).
• King L.A., Corkery J.A., 2018. An index of fatal toxicity for new psychoactive substances, „Journal of Psychopharmacology”, nr 32(7).
• Kirby T., Barry A.E., 2012, Alcohol as a gateway drug: a study of US 12th graders, „Journal of School Health”, nr 82(8).
• Kokkevi A., Gabhainn S.N., Spyropoulou M., 2006, Early Initiation of Cannabis Use: A Cross-national European Perspective, „Journal of Adolescent Health”, nr 39.
• Levine A., Huang Y., Drisaldi B., Griffin E., Pollak D., Xu S., Yin D., Schaffran C., Kandel D., Kandel E., 2011, Molecular Mechanism for a Gateway Drug: Epigenetic Changes Initiated by Nicotine Prime Gene Expression by Cocaine, „Science Translational Medicine”, nr 3(107).
• Mackesy-Amiti M.E., Fendrich M., Goldstein P.J., 1997, Sequence of drug use among serious drug users: typical vs atypical progression, „Drug and Alcohol Dependence”, nr 45(3).
• Malczewski A., 2016, Opiaty, stymulanty oraz konopie w Europie – najnowszy raport EMCDDA, „Serwis Informacyjny – Narkomania”, nr 2(74).
• Merton R.K., 1938, Social Structure and Anomie, „American Sociological Review”, nr 3(5).
• Morral A.R., McCaffrey D.F., Paddock, S.M., 2002, Reassessing the marijuana gateway effect, „Addiction”, nr 97.
• Motyka M., 2016, Zachowania ryzykowne przemyskich gimnazjalistów, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, nr 97(3).
• Palamar J.J., Griffin-Tomas M., Kamboukos D., 2015, Reasons for recent marijuana use in relation to use of other illicit drugs among high school seniors in the United States, „American Journal of Drug and Alcohol Abuse”, nr 41(4).
• Patrick M.E., Evans-Polce R.J., Maggs J.L., 2014, Use of alcohol mixed with energy drinks as a predictor of alcohol-related consequences two years later, „Journal of Studies on Alcohol and Drugs”, nr 75(5).
• Pennay A., Lubman D.I., Miller P., 2011, Combining energy drinks and alcohol. A recipe for trouble? „Australian Family Physician”, nr 40(3).
• Piątek A., Koziarska-Rościszewska M., Zawilska J.B., 2015, Rekreacyjne używanie leków dostępnych w odręcznej sprzedaży: odurzanie i doping mózgu, „Alcoholism and Drug Addiction”, nr 58(1).
• Potocka-Banaś B., Majdanik S., Korwin-Piotrowska K., Dembińska T., Janus T., Borowiak K., 2013, Nadużywanie popularnych leków dostępnych bez recepty nowym trendem wśród młodzieży, „Annales Academiae Medicae Stetinensis”, nr 59(1).
• Pyżalski J., 2015, Wnioski i rekomendacje do działań profilaktycznych i naprawczych w zakresie problemów alkoholowych, narkomanii i przemocy rówieśniczej [w:] Raport z badania „Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie Krakowa”, Pracownia Badawczo-Psychologiczna MIRABO, Warszawa, https://www.bip.krakow.pl/?dok_id=26505 (dostęp: 20.09.2019).
• Reissig C.J., Strain E.C., Griffiths R.R., 2009, Caffeinated energy drinks – a growing problem, „Drug and Alcohol Dependence”, nr 99(1–3).
• Rzeźnicki A., Kowalska A., Krakowiak J., Chowański K., Stelmach W., 2014, Częstość palenia tytoniu, picia alkoholu i zażywania narkotyków przez młodzież klas gimnazjalnych, „Przegląd Lekarski”, nr 71(11).
• SAMHSA, 2014, 1 in 10 Energy Drink-Related Emergency Department Visits Results in Hospitalization, The Dawn Report, March 13, https://www.samhsa.gov/data/sites/default/files/spot124-energy-drinks-2014.pdf (dostęp: 05.07.2019).
• Siemaszko A., 1993, Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Sierosławski J., 2015, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną. Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2015 roku. Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach, KBPN, Warszawa, http://www.parpa.pl/images/file/Raport%20ESPAD%202015.pdf (dostęp: 04.07.2019).
• Smoleń M., 2006, Społeczne skutki procesów transformacji gospodarczej w wymiarze lokalnym, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, nr 9.
• Terry-McElrath Y.M., OʼMalley P.M., Johnston L.D., 2014, Energy drinks, soft drinks, and substance use among United States secondary school students, „Journal of Addiction Medicine”, nr 8(1).
• UNODC, 2019, World Drug Report 2019, United Nations publication, Vienna.
• Van Gundy K., Rebellon C.J., 2010, A Life-course Perspective on the “Gateway Hypothesis”, „Journal of Health and Social Behavior”, nr 51(3).
• Whiteford S.W., 2007, The adolescent drug-crime relationship: Desistence and gateway theories across user levels, LFB Scholarly Published LLC, New York.
• Woolsey C.L., Jacobson B.H., Williams R.D., Barry A.E., Davidson R.T., Evans M.W., Beck N.C., 2015, A Comparison of the Combined-Use of Alcohol & Energy Drinks to Alcohol-Only on High-Risk Drinking and Driving Behaviors, „Substance Use &Misuse”, nr 50(1).