Plac Narutowicza w Warszawie – dyskusja o zachowaniu walorów kulturowych miejsca

• Authors: Fortuna-Antoszkiewicz Beata , Łukaszkiewicz Jan

Title variants

EN

Narutowicz Square in Warsaw – the discussion about preserving the cultural values of the site

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Plac Narutowicza w Warszawie, pod względem przestrzennym i urbanistycznym, stanowi jeden z najciekawszych i najważniejszych placów współczesnej stolicy. Pełni on ważną funkcję centrum komunikacyjnego warszawskiej dzielnicy Ochota. Celem niniejszej publikacji jest wskazanie rzeczywistych wartości placu, z uwzględnieniem wieloletnich nawarstwień historycznych. Autorzy publikacji dokonali kwerendy materiałów archiwalnych, dokumentujących przekształcenia przestrzeni placu. W 2013 r. przeprowadzone zostały także badania w zakresie obecnej struktury przestrzennej, oceny istniejących zadrzewień oraz walorów krajobrazowych tego miejsca. Analiza zgromadzonych danych pozwala stwierdzić, że w okresie powojennym na placu wyznaczono dwie wyraźne strefy o odmiennej funkcji – intensywną w centrum, z węzłem komunikacyjnym, oraz po stronie wschodniej – ekstensywną, ukierunkowana na funkcję osłonową i ozdobną – z wysoką roślinnością i pomnikiem patrona placu. Po latach plac w tej części przyjął formę miejskiego skweru. Zadrzewienia tam występujące, wysokością nawiązujące do otaczającej architektury, skutecznie podkreślają przebieg wewnętrznej ulicy Akademickiej. Co ważne, drzewa kulisują historyczną zabudowę placu (osłona akustyczna, przeciwwietrzna, przeciwpyłowa itp.), jednocześnie nie ograniczając definitywnie widoku na przedwojenne budynki. Takich „czystych” przestrzennie miejsc – ukształtowanych przed II wojną światową, stosunkowo dobrze zachowanych i obrazujących wielkomiejskie realizacje okresu międzywojennego – obecnie jest w Warszawie naprawdę niewiele. W 2013 r. zorganizowano konkurs projektowy na modernizację placu Narutowicza, z zachowaniem, co podkreślali organizatorzy, walorów historycznych i ducha miejsca. Wyniki konkursu wzbudziły szereg wątpliwości co do sposobu traktowania przestrzeni w pracach nagrodzonych i wyróżnionych. Zwycięskie prace postawiły na zabudowę placu, jego otwartą przestrzeń ograniczając wyłącznie do centrum, w nawiązaniu do niezrealizowanych przedwojennych koncepcji urbanistycznych. Wyeliminowanie zadrzewień, które osiągnęły już stadium dojrzałości i przez kilkadziesiąt lat stały się integralnym elementem krajobrazu tego miejsca również wydaje się kontrowersyjne, a wręcz niebezpieczne, bo nieodwracalne – i to w czasach, gdy w wielu wielkich miastach Europy i świata trwa walka o odzyskiwanie wolnej przestrzeni, zwłaszcza w części śródmiejskiej, i wprowadzanie tam roślinności.

EN

Narutowicz Square in Warsaw is in terms of spatial and urban planning one of the most interesting and important squares of contemporary capital city. It is the important communication hub of Ochota district. The purpose of this publication is to indicate the actual value of this square, including many years of historical transformations. The authors of this publication conducted in 2013 research of square in range of its spatial structure (historical and present), evaluation of existing tree stand and landscape values of the site. They were intended to refer to the actual value of the square, taking into account the multiannual historical accretions of its arrangement – including the occurring vegetation. Analysis of the collected data shows that in the postwar period the square was determined of two distinct zones with different functions – intense area in the center as the transport hub and to the east – extensive, focused on function of buffering and decorative – with high forms of greenery and a statue of the square’s patron. After many years the square took the form of urban green square and tree stand in the eastern part, with their size referring to the surrounding architecture, effectively emphasize the internal course of Academic street. Importantly, trees flank historical pre-war buildings located around the square (acoustic cover, against the wind, dust, etc.), while not limiting their visibility. Such "pure" spatially places - formed before World War II, a relatively well-preserved and illustrating urban planning way of the interwar period – is currently in Warsaw very little. In 2013, the urban competition was organized for the modernization design of Narutowicz Square, aimed – which was emphasized by the organizers – for preservation of historical values and genius loci. Undoubtedly, this certain space requires revitalization for many reasons. However, some concerns over the results of the competition – winning entries have set for the redevelopment of the square, with its open space limited solely to the center in relation to unrealized pre-war urban concepts. Strong limitation of space and scale of the urban interior overwhelming the main dominants as well as the elimination of trees, that have reached maturity and for several years have become an integral part of the landscape of this place seem to be controversial, and downright dangerous because of its irreversibility. At the same time many of the great cities of Europe and the world struggle to recover space, especially in parts of downtown, and there, among others, introduction vegetation.

Keywords

PL

Plac Narutowicza; plac miejski; przekształcenia przestrzeni miejskiej; twórcza ochrona walorów historycznych; kształtowanie szaty roślinnej w mieście

EN

Narutowicz Square; urban square; the transformation of urban space; creative preservation of the historical values; development of urban vegetation

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2016
• Issue: 18
• Pages: 91-108

Dates

published

2016-06

Contributors

author

Fortuna-Antoszkiewicz Beata

• Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie

author

Łukaszkiewicz Jan

• Katedra Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie

References

• Faryna-Paszkiewicz, H., 1995, Place Warszawy w dwudziestoleciu międzywojennym, (w:) B. Wierzbicka (red.) Historyczne place Warszawy, Mat. sesji nauk. Warszawa, 3-4 listopada 1994, (w:) W. Fijałkowski (red.) Seria Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Warszawa, s. 166-181.
• Fortuna-Antoszkiewicz, B., 2012, Przemiany formy elementów i układów ogrodowych wzdłuż traktów komu-nikacyjnych na przykładzie Traktu Królewskiego w Warszawie, (w:) Monografie: Sztuka ogrodu, sztuka kra-jobrazu, 2/2012, Wyd. Katedra Sztuki Krajobrazu SGGW, Warszawa.
• Gryko, F., 1982, Plac Gabriela Narutowicza, „Stolica”, nr 12 (1785), Rok XXXVII, Warszawa, s. 4-5
• Jaroszewski, T. S., 1996, Od klasycyzmu do nowoczesności, PWN, Warszawa.
• Kasprzycki, J., 1999, Korzenie miasta. Warszawskie pożegnania, T. IV: Mokotów i Ochota, Wyd. Veda, War-szawa, s. 122-129.
• Kobielski, D., 1971, Warszawa z lotu ptaka, Wyd. INTERPRESS, Warszawa.
• Tomaszewski, A. S., (red.) 1956, Kościoły Warszawy w odbudowie, Pr. Wyd. Rada Archidiecezjalna Odbu-dowy Kościołów Warszawy, Warszawa, s. 97.
• Łukaszkiewicz, J., Piątek-Kożuchowska, E., 2014, Green roofs in Poland: Landscape and Sustainability (w:) J. Briz, M. Köhler, I. de Felipe (red.) Green Cities in the World. Progression, innovation, organization. World Green Infrastructure Network (WGIN), Editorial Agricola Espaniola, S.A.. Cimapress, pp. 53-66.
• Mórawski, K., Głębocki, W., 1996, Bedeker Warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy, ISKRY, War-szawa.
• Ochota i jej okolice, „ Stolica” Warszawski Tygodnik Ilustrowany, Rok II, nr 48 (57), Warszawa, dn. 14 XII-20 XII 1947, s. 6-7.
• Plac Narutowicza. Raport z konsultacji społecznych do konkursu na koncepcję modernizacji, 2011, Opraco-wanie: Zespół ds. konsultacji społecznych Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Projekt finansowany przez Miasto Stołeczne Warszawa.
• Plan Miasta Stołecznego Warszawy 1936-41, skala 1:2500 (w:) zbiory Archiwum Państwowego m.st. War-szawy, zespół 1004/IV Kolekcja I map i planów Warszawy, sygn. K I 124.
• Plan regulacyjny m.st. Warszawy. Skala 1:10000. Opracowanie: Koło Architektów w Warszawie, 1916, (w:) Architektura i Budownictwo, Rok IV, Zeszyt II: Plany regulacyjne Warszawy dawnej i nowej, Warszawa 1928, s. 406.
• Regulamin konkursu na opracowanie koncepcji zagospodarowania przestrzennego placu Narutowicza w Warszawie, 2012, Org. Miasto Stołeczne Warszawa.
• Sołtan, A., 1998, Warszawa wczoraj, Wyd. „Wokół nas”, Warszawa.
• Szczegółowa inwentaryzacja urbanistyczna Placu Narutowicza, 2012, Materiał wyjściowy do przygotowywa-nego przez m.st. Warszawę konkursu urbanistyczno-architektonicznego na koncepcję zagospodarowania przestrzennego Placu Narutowicza w Warszawie, Opracowanie: Pracownia Urbanistyki i Architektury KANON, Grzegorz Chojnacki, na zlecenie Urzędu m.st. Warszawy, Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego.
• Ds Akademik – sto lat temu w warszawie. http://buli.waw.pl/ds-akademik-alcatraz-historia/ [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Fotopolska (a). http://warszawa.fotopolska.eu/147520,foto.html?o=b4889&p=1 [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Fotopolska (b). http://warszawa.fotopolska.eu/14049,foto.html?o=b4889&p=1 [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Googlemaps. www.google.pl/maps/@52.2187885,20.9836407,330m/data=!3m1!1e3?hl=pl [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Majewski, J. S., 2007, Filtrowa 70. Zapach kawy i ogień nad placem Narutowicza, http://warszawa.gazeta.pl/warszawa/1,97596,4361098.html .
• Nie tylko drogi szynowe. www.szurawski.il.pw.edu.pl/konkurs206.html [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Omni-Bus. Lata sprzed lat. http://www.omni-bus.eu/archiwum/displayimage.php?album=3&pid=16725 [do-stęp dnia: 20.06.2015]
• Urząd m. ST. Warszawy. Serwisy mapowe – Warszawa historyczna. http://www.mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna# [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Warszawa 1939 (a) - Portal miłośników przedwojennej Warszawy. http://www.warszawa1939.pl/zdjecia_kj/ochota/plac_nar_przed39.JPG [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Warszawa 1939 (b) - Portal miłośników przedwojennej Warszawy. http://www.warszawa1939.pl/zdjecia_kj/ochota/przedwczorajsza_4.JPG [dostęp dnia: 20.06.2015]
• Warszawa 1939 (c) - Portal miłośników przedwojennej Warszawy. http://www.warszawa1939.pl/zdjecia_kj/ochota/przedwczorajsza_1.JPG [dostęp dnia: 20.06.2015]

Identifiers

DOI

10.21858/msr.18.07