Ewolucja konstytucyjnych i ustawowych standardów dotyczących instytucji prowizorium budżetowego w Polsce

• Authors: Ofiarski Zbigniew

Title variants

EN

Evolution of Constitutional and Statutory Standards of the Provisional Budget Institution in Poland

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Using the dogmatic and legal method, the constitutional and statutory regulations in force in Poland were examined and evaluated in order to identify the fundamental features of the provisional budget. By means of exegesis of the normative material and the achievements of the doctrine, the essence and functions performed by this institution of budgetary law were established. It was shown that the provisional budget is an extraordinary, exceptional and temporary budget act, that is a substitute for the budget law in the corresponding period. The legal standards in force concerning the provisional budget were shaped through multi-annual evolution of the legal order. It was established that so far in Poland provisional budgets have been used during periods of socio-economic or political crises and without a proper basis in constitutional provisions. Currently, the provisional budget act is an important element of the budget procedure regulated in the Constitution of the RP and the Public Finance Act.

Keywords

EN

budgetary procedure; budgetary initiative; provisional budget; state budget substitute

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2024
• Issue: 1–2(180–181)
• Pages: 55-79

Contributors

author

Ofiarski Zbigniew

• Prof. dr hab. Zbigniew Ofiarski Uniwersytet Szczeciński, Wydział Prawa i Administracji, Polska University of Szczecin, Faculty of Law and Administration, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0003-1675-933X

References

• Dekret Naczelnika Państwa z dnia 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, Dz.U. nr 17, poz. 41.
• Dekret z dnia 17 grudnia 1946 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1947 r., Dz.U. z 1947 r. nr 8, poz. 40.
• Dekret z dnia 17 grudnia 1952 r. o uchwaleniu i wykonywaniu budżetu państwa, Dz.U. nr 50, poz. 334, ze zm.
• Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 22 lipca 1952 r., Dz.U. z 1976 r. nr 7, poz. 36, ze zm.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, ze zm.
• Projekt z dnia 30 kwietnia 1993 r. Konstytucji RP podpisany przez 58 członków Zgromadzenia Narodowego – druk ZN nr 5.
• Projekt z dnia 6 maja 1994 r. Konstytucji RP podpisany przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę – druk ZN nr 1.
• Projekt z dnia 9 maja 1994 r. Konstytucji RP podpisany przez 68 członków Zgromadzenia Narodowego – druk ZN nr 2.
• Projekt z dnia 9 maja 1994 r. Konstytucji RP podpisany przez członków Klubu Parlamentarnego Unii Demokratycznej – druk ZN nr 6.
• Projekt z dnia 5 września 1994 r. Konstytucji RP podpisany przez 959 270 osób posiadających czynne prawo wyborcze – druk ZN nr 7.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 20 marca 1996 r., Biuletyn XXXI Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1996.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 16 kwietnia 1996 r., Biuletyn XXXIII Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1996.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 26 listopada 1996 r., Biuletyn XLI Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1997.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia podkomisji redakcyjnej, zagadnień ogólnych i przepisów wprowadzających konstytucję Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 20 stycznia 1995 r., Biuletyn XI Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1995.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia podkomisji redakcyjnej, zagadnień ogólnych i przepisów wprowadzających konstytucję Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 9 maja 1996 r., Biuletyn XXXIII Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1996.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia podkomisji redakcyjnej, zagadnień ogólnych i przepisów wprowadzających konstytucję Komisji Konstytucyjnej ZN oraz Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 14 maja 1996 r., Biuletyn XXXIV Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1996.
• Sprawozdanie stenograficzne z posiedzenia podkomisji redakcyjnej, zagadnień ogólnych i przepisów wprowadzających konstytucję Komisji Konstytucyjnej ZN w dniu 26 sierpnia 1996 r., Biuletyn XXXVIII Komisji Konstytucyjnej ZN, Warszawa 1997.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz.U. nr 30, poz. 227.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 18, poz. 71, ze zm.
• Ustawa Konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, Dz.U. nr 84, poz. 426, ze zm.
• Ustawa Krajowej Rady Narodowej z dnia 3 stycznia 1945 r. o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy, Dz.U. nr 1, poz. 1.
• Ustawa skarbowa z dnia 22 marca 1927 r. na okres od 1 kwietnia 1927 r. do 31 marca 1928 r., Dz.U. nr 30, poz. 254.
• Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. nr 44, poz. 267, ze zm.
• Ustawa z dnia 18 marca 1921 r. o przyznaniu kredytu trzech miljardów marek na pomoc rolną, Dz.U. nr 30, poz. 174, ze zm.
• Ustawa z dnia 15 lutego 1923 r. o prowizorium budżetowym za czas od 1 stycznia do 31 marca 1923 r., Dz.U. nr 22, poz. 138, ze zm.
• Ustawa z dnia 15 czerwca 1923 r. o prowizorium budżetowym za czas od 1 kwietnia do 30 czerwca 1923 r., Dz.U. nr 66, poz. 511.
• Ustawa z dnia 8 sierpnia 1923 r. o prowizorium budżetowym za czas od 1 lipca do 30 września 1923 r., Dz.U. nr 89, poz. 698, ze zm.
• Ustawa z dnia 25 października 1923 r. o dodatkowym prowizorium budżetowym za czas od 1 lipca do 30 września 1923 r. oraz o prowizorium budżetowym za czas od 1 października do 31 grudnia 1923 r., Dz.U. nr 112, poz. 892.
• Ustawa z dnia 10 stycznia 1924 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 31 marca 1924 r., Dz.U. nr 4, poz. 27.
• Ustawa z dnia 11 kwietnia 1924 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 kwietnia do 30 czerwca 1924 r., Dz.U. nr 40, poz. 422.
• Ustawa z dnia 19 grudnia 1924 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 28 lutego 1925 r., Dz.U. nr 114, poz. 1013.
• Ustawa z dnia 3 marca 1925 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 marca do 30 kwietnia 1925 r., Dz.U. nr 23, poz. 159.
• Ustawa z dnia 29 kwietnia 1925 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 maja do 30 czerwca 1925 r., Dz.U. nr 47, poz. 325.
• Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 31 marca 1926 r., Dz.U. nr 129, poz. 917.
• Ustawa z dnia 31 marca 1926 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 stycznia do 31 marca 1926 r. i o prowizorium budżetowym na czas od 1 do 30 kwietnia 1926 r., Dz.U. nr 34, poz. 208.
• Ustawa z dnia 30 kwietnia 1926 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 do 30 kwietnia 1926 r. i o prowizorium budżetowym na czas od 1 maja do 30 czerwca 1926 r., Dz.U. nr 42, poz. 258.
• Ustawa z dnia 1 lipca 1926 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 maja do 30 czerwca 1926 r. i o prowizorium budżetowym na czas od 1 lipca do 30 września 1926 r., Dz.U. nr 63, poz. 376.
• Ustawa z dnia 2 sierpnia 1926 r. zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej z dnia 17 marca 1921 r., Dz.U. nr 78, poz. 442.
• Ustawa z dnia 30 września 1926 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 lipca do 30 września 1926 r. i o prowizorium budżetowym na czas od 1 października do 31 grudnia 1926 r., Dz.U. nr 99, poz. 571.
• Ustawa z dnia 18 grudnia 1926 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 października do 31 grudnia 1926 r. i o prowizorium budżetowym na czas od 1 stycznia do 31 marca 1927 r., Dz.U. nr 125, poz. 725.
• Ustawa z dnia 31 marca 1928 r. o prowizorium budżetowym na czas od 1 kwietnia do 30 czerwca 1928 r., Dz.U. nr 43, poz. 419.
• Ustawa z dnia 12 lutego 1931 r. o uzupełnieniu prowizorium budżetowego na czas od 1 stycznia do 31 marca 1927 r., Dz.U. nr 24, poz. 139.
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 1947 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1947 r., Dz.U. nr 37, poz. 175.
• Ustawa z dnia 30 grudnia 1948 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1949 r., Dz.U. z 1949 r. nr 1, poz. 1.
• Ustawa z dnia 30 grudnia 1949 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1950 r., Dz.U. nr 65, poz. 532.
• Ustawa z dnia 30 grudnia 1950 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1951 r., Dz.U. nr 58, poz. 525.
• Ustawa z dnia 29 grudnia 1951 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1952 r., Dz.U. z 1952 r. nr 1, poz. 2.
• Ustawa z dnia 28 grudnia 1957 r. o prowizorium budżetowym na I kwartał 1958 r., Dz.U. z 1958 r. nr 1, poz. 2.
• Ustawa z dnia 1 lipca 1958 r. o prawie budżetowym, Dz.U. nr 45, poz. 221.
• Ustawa z dnia 21 grudnia 1958 r. o prowizorium budżetowym na I kwartał 1959 r., Dz.U. nr 77, poz. 400.
• Ustawa z dnia 25 listopada 1970 r. Prawo budżetowe, Dz.U. nr 29, poz. 244.
• Ustawa z dnia 19 grudnia 1980 r. o prowizorium budżetowym na 1981 r., Dz.U. nr 27, poz. 112.
• Ustawa z dnia 3 grudnia 1984 r. Prawo budżetowe, Dz.U. nr 56, poz. 283, ze zm.
• Ustawa z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budżetowe, Dz.U. z 1993 r. nr 72, poz. 344, ze zm.
• Ustawa z dnia 25 stycznia 1992 r. o prowizorium budżetowym na okres od dnia 1 stycznia do dnia 31 marca 1992 r., Dz.U. nr 19, poz. 77.
• Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, Dz.U. z 2003 r. nr 15, poz. 148, ze zm.
• Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych, Dz.U. nr 249, poz. 2104, ze zm.
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz.U. z 2023 r. poz. 1270, ze zm.
• Augustyniak-Górna T., Budżet państwa, ustawa budżetowa, ustawa o prowizorium budżetowym, [w:] Budżet państwa. Seminarium dla nowo wybranych posłów. VI kadencja, red. Z. Szpringer, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Augustyniak-Górna T., Ustawa budżetowa a budżet państwa w ustawie konstytucyjnej z 17 października 1992 r., „Państwo i Prawo” 1995, nr 9.
• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, C.H.Beck, Warszawa 2012.
• Berek M., Rada Ministrów jako organ inicjujący postępowanie ustawodawcze, C.H.Beck, Warszawa 2017.
• Bień-Kacała A., Finanse publiczne, [w:] Prawo konstytucyjne, red. Z. Witkowski, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, Toruń 2002.
• Borowicz Z., Budżety państwowe, [w:] Odrodzona skarbowość polska. Zarys historyczny, Stowarzyszenie Urzędników Skarbowych Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1931.
• Buczek A., Konstytucyjne determinanty tworzenia norm prawa finansowego – kwestie dyskusyjne, „Studia Prawnicze. Rozprawy i Materiały” 2011, t. 7.
• Cholewicki J., Pojęcie, powstanie i przemiany instytucji budżetu, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży” 2014, nr 53.
• Dębowska-Romanowska T., Komentarz do art. 219, [w:] Konstytucja RP, t. 2, Komentarz do art. 87–243, red. M. Safjan, L. Bosek, C.H.Beck, Warszawa 2016.
• Dębowska-Romanowska T., Prawo finansowe, część konstytucyjna wraz z częścią ogólną, C.H.Beck, Warszawa 2010.
• Działocha K., Gebethner S., Kosikowski C., Mastalski R., Wawrzyniak J., Wronkowska S., W sprawie dyskontynuacji prac legislacyjnych nad projektem ustawy budżetowej – opinie sporządzone przez członków Rady Legislacyjnej dla prezesa Rady Ministrów, „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 3.
• Głuchowski J., Budżet i procedura budżetowa, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
• Grata P., Problem kodyfikacji prawa budżetowego w pracach parlamentu II Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2011, nr 2.
• Grata P., Źródła prawa budżetowego w Polsce w latach 1918–1939, „Studia z Zakresu Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy” 2014, t. 5.
• Grodyński T., Zasady gospodarstwa budżetowego w Polsce na tle porównawczem, Polska Akademja Umiejętności, Kraków 1932.
• Karczmarek A., Ewolucja prawa budżetowego, „Studia BAS” 2010, nr 3(23).
• Kępa M., Patyra S., Znaczenie ustawy budżetowej z perspektywy doktryny prawa finansowego i konstytucyjnego, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2012, nr 3(11).
• Kielin Ł., Budżetowe procedury awaryjne w świetle Konstytucji RP oraz regulacji konstytucyjnych wybranych państw europejskich, „Prawo Budżetowe Państwa i Samorządu” 2019, nr 2, <http://doi.org/10.12775/PBPS.2019.016>.
• Kielin Ł., Stabilność fiskalna jako wartość konstytucyjnie chroniona w Polsce na tle porównawczym, Wolters Kluwer, Warszawa 2022.
• Kosikowski C., Finanse publiczne w świetle Konstytucji RP oraz orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (na tle porównawczym), Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004.
• Kosikowski C., Naprawa finansów publicznych w Polsce, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 2011.
• Kosikowski C., Tworzenie ustawy budżetowej (ustawy o prowizorium budżetowym) w praktyce stosowania Konstytucji RP, [w:] Zasady ustroju społecznego i gospodarczego w procesie stosowania Konstytucji, red. C. Kosikowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.
• Kosikowski C., Ustawa budżetowa i jej odmienności oraz charakter prawny, [w:] Ius suum quique. Studia prawnofinansowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wacławowi Goronowskiemu, red. W. Konieczny, Liber, Warszawa 2005.
• Krzyżanowski A., Nauka skarbowości, Fiszer i Majewski, Poznań 1923.
• Kuca G., Procedura budżetowa we współczesnym prawie konstytucyjnym. Analiza porównawcza na przykładzie państw UE, Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
• Kucia-Guściora B., Status ministra skarbu II Rzeczypospolitej Polskiej w obszarze spraw budżetowych, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2020, t. 72, z. 1.
• Landau Z., Gospodarka budżetowa Polski Ludowej w okresie lubelskim, „Przegląd Historyczny” 1965, t. 56, z. 1.
• Litwin T., Zastosowanie zasady dyskontynuacji prac legislacyjnych w stosunku do ustawy budżetowej, „Państwo i Społeczeństwo” 2007, nr 2.
• Łapa M., Polityka stabilizacyjna w gospodarce polskiej po przewrocie majowym (15 V – 30 IX 1926 r.), „Acta Universitatis Lodziensis – Folia Historica” 1998, nr 61.
• Malinowska-Misiąg E., Misiąg W., Finanse publiczne w Polsce, Wydawnictwo Prawnicze Lexis-Nexis, Warszawa 2006.
• Miemiec W., Skrócenie kadencji sejmu w świetle art. 225 Konstytucji RP, [w:] Ewolucja państwowości w Brazylii, Polsce i Eurazji, red. M.A. Maliska, K. Complak, E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2015.
• Mikuli P., Ustawy o ograniczonym zakresie przedmiotowym w systemie źródeł prawa w Polsce. Uwagi porządkujące, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 5.
• Morawski W., Polityka gospodarcza rządu Aleksandra Skrzyńskiego, PWN, Warszawa 1990.
• Münnich M., Komentarz do art. 144, [w:] Ustawa o finansach publicznych. Komentarz, red. P. Smoleń, C.H.Beck, Warszawa 2014.
• Olechno A., Zakres konstytucyjnej regulacji procedury budżetowej w Polsce na tle państw Unii Europejskiej, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2022, nr 5, <https://doi.org/10.15804/ppk.2022.05.32>.
• Piekałkiewicz J., Przepisy formalne naszych prowizoriów budżetowych, „Czasopismo Skarbowe” 1927, nr 3.
• Podolska-Meducka A., Problemy gospodarcze Polski w okresie wojny z bolszewikami – zarys problematyki, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie” 2019, nr 6(984).
• Prokop K., Finanse publiczne, [w:] Prawo konstytucyjne, red. M. Grzybowski, Temida 2, Białystok 2009.
• Radziewicz P., Komentarz do art. 219, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. P. Tuleja, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2023.
• Rybarski R., Nauka skarbowości, Zakł. Druk. F. Wyszyński i S-ka, Warszawa 1935.
• Sarnecki P., Inicjatywa budżetowa Rady Ministrów a jej inicjatywa w sprawie prowizorium bud-żetowego, [w:] Dziedzictwo prawne XX wieku. Księga pamiątkowa z okazji 150-lecia Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. A. Zoll, J. Stelmach, J. Halberda, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2001.
• Sokolewicz W., O osobliwościach ustawy budżetowej i trybu jej uchwalenia, „Przegląd Legislacyjny” 2004, nr 2.
• Sokolewicz W., Postępowanie ustawodawcze w zakresie ustawy budżetowej. Kilka uwag de lege lata i wniosków de lege ferenda, [w:] Tryb ustawodawczy a jakość prawa, red. J. Wawrzyniak, Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2005.
• Szołno-Koguc J., Zasady gospodarki budżetowej w ujęciu teoretycznym, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H” 2005, vol. 39, no. 9.
• Szpringer Z., Praktyka uchwalania ustawy budżetowej, [w:] Budżet państwa. Seminarium dla nowo wybranych posłów. VI kadencja, red. Z. Szpringer, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Szpringer Z., Procedura budżetowa w Polsce na tle innych państw, „Studia BAS” 2010, nr 3.
• Szpringer Z., Uwagi o wybranych rozwiązaniach procedury budżetowej w Polsce w kontekście postulatów nauki oraz rozwiązań obowiązujących w innych państwach, „Studia BAS” 2010, nr 3.
• Tomaszewski J., Gabinet Aleksandra Skrzyńskiego, „Najnowsze Dzieje Polski 1914–1939” 1967, t. 11.
• Tusiński P.A., Ministrowie prezydenccy w rządach II Rzeczypospolitej Polskiej. Regulacja prawna i praktyka ustrojowa, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2021, t. 18, nr 3.
• Wierzbicki J., Rozwój ustrojowych regulacji polskich finansów publicznych, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace” 2014, nr 1, <https://doi.org/10.33119/KKESSiP.2014.1.2>.
• Wrzosek M., Wysiłek mobilizacyjny Narodu Polskiego w latach 1944–1945, „Kwartalnik Historyczny” 1970, z. 3.
• Zdzitowiecki J., O budżecie i jego funkcjach na tle Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1970, nr 4.
• Zdzitowiecki J., Rok budżetowy, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1961, z. 3.
• Zubik M., Budżet państwa w polskim prawie konstytucyjnym, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
• Zubik M., Ustawa o prowizorium budżetowym w świetle Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 1999, nr 5.
• Zubik M., Uwagi ustrojowe na tle projektu ustawy budżetowej na rok 2002, „Państwo i Prawo” 2002, nr 2.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2024.230