„Trochę za późno i za mało ale coś jest”. Polacy w Galicji wobec Aktu 5 listopada 1916 r.

• Authors: Szymczak Damian

Title variants

EN

“A bit too late and too little, but at least it’s something”. Poles in Galicia’s attitudes towards the Act of 5th November 1916

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

During the outbreak of WWI, a majority of Poles in Galicia were in favour of the Austria-Poland solution. They hoped that once the Kingdom of Poland was taken away from Russia, Franz Joseph I would become the king of Poland. As a result, a new and powerful state would emerge: Austria-Hungary-Poland. In order to pursue this idea, Poles established the Supreme National Committee and the Polish Legions, a military force. Austria’s military defeats and general weakness of the monarchy put an end to these plans as the politicians in Vienna failed to be equally willing to pursue the solution. The initiative regarding the Polish cause was taken over by Germans and the Act of 5th November was proclaimed. This indicated that the reconstruction of the Polish state would be modelled by the Reich rather than the Habsburg monarchy. On the one hand, the proclamation of the Act of 5th November was welcomed in Galicia: it was the first document taking the Polish cause to the international arena. On the other hand, the end of the Austria-Poland idea led to resentment. Poles in Galicia were afraid that they would be left outside the new Polish state.

Keywords

PL

pierwsza wojna światowa; Austro-Węgry; kwestia polska; Galicja

EN

World War I; Austria-Hungary; the Polish cause; Galicia (Eastern Europe)

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Historia Slavorum Occidentis
• Year: 2017
• Issue: 2 (13)
• Pages: 85-101

Contributors

author

Szymczak Damian

• Instytut Historii Wydział Historyczny Uniwersytet im. Adama Mickiewicza ul. Umultowska 89d, 61–614 Poznań

References

• Archiwum Narodowe w Krakowie oddział Wawel, Archiwum Dzikowskie Tarnowskich, Diariusz Zdzisława Tarnowskiego, teczka 625.
• Bartoszewicz K., Dzieje Galicji, jej stan przed wojną i „wyodrębnienie”, Warszawa, 1917.
• Batowski H., Rozpad Austro-Węgier 1914– –1918. Sprawy narodowościowe i działania dyplomatyczne, Kraków 1982.
• Biliński L., Wspomnienia i dokumenty, t. II, 1915–1922, Warszawa 1925.
• Bobrzyński M., Wskrzeszenie państwa polskiego. Szkic historyczny, t. I. 1914–1918, Kraków 1920.
• Bojko J., Gorące słowa. Wybór pism, Kraków 2002.
• Burian S., Drei Jahre aus der Zeit meiner Amtsführung im Kriege, Berlin 1923.
• Czas, 15 V 1866, nr 108.
• Czas, 24 III 1916, nr 153.
• Czas, 6 XI 1916, nr 560.
• Czas, 6 XI 1916, nr 561.
• Czedik A., Zur Geschichte der k.k. österreichischen Ministerien 1861–1916, B. IV, Zeitabschnitt 1908–1916, Teschen–Wien–Leipzig 1917.
• Daniec W., Nasz ostatni biuletyn wojenny, cz. 2, Rzeszów 1931.
• Daszyński I., Pamiętniki, t. II, Warszawa 1957.
• Dąbrowski J., Dziennik 1914–1918, Kraków 1977.
• Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, t. I, Warszawa 1988.
• Dzierzbicki S., Pamiętniki z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1983.
• Fischer F., Griff nach der Weltmacht. Kriegszielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914/1918, Düsseldorf 1967.
• Garlicka A., Organizacja akcji prasowej Naczelnego Komitetu Narodowego, [w:] Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, t. I, Wrocław 1964.
• Gaul J., Służby wywiadowczo-informacyjne Austro-Węgier wobec radykalnego ruchu niepodległościowego w Królestwie Polskim 1914–1918, Warszawa 2006.
• German L., Pamiętniki z lat 1916–1918, Lwowska Naukowa Biblioteka im. W. Stefanyka NAN Ukrainy, rkps 6415, teka 1, k. 71.
• Głąbiński S., Wspomnienia polityczne. Część druga. Wojna Światowa, Pelplin 1939.
• Grabowski Z., Powołanie Polskiego Korpusu Posiłkowego jak próba sprostania polskim aspiracjom niepodległościowym, [w:] Między Wiedniem a Lwowem. Referaty polsko-austriackiej sesji poświęconej 80 rocznicy wybuchu I wojny światowej. Warszawa 17 XI 1914, red. A. Rzepniewski, Warszawa 1994.
• Graf Stefan Tisza, Briefe (1914–1918), Bd. I, Berlin 1928.
• Grosfeld L., Polityka państw centralnych wobec sprawy polskiej w latach 1914-1918, Warszawa 1962.
• Hołda R., „Dobry władca”. Studium antropologiczne o Franciszku Józefie I, Katowice 2008.
• Hupka J., Z czasów wielkiej wojny. Pamiętnik nie kombatanta, Niwiska 1936.
• Jaworski W. L. , Diariusz 1914–1918, Warszawa 1997.
• Karniowski W., Odrodzenie zasady narodowości, Rok Polski, XI 2016, nr 9, s. 45.
• Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, cz. II, Ziemia mojego męża, Kraków 1988.
• Ku uczczeniu komendanta Józefa Piłsudskiego, Naprzód, 9 XI 1916, nr 311, s. 1.
• Lasocki Z., Polskie Stronnictwo Ludowe w czasie wojny światowej, Katowice 1937.
• Lemke H., Allianz und Rivalität. Die Mittelmachte und Polen im Ersten Weltkrieg (bis zur Februarrevolution), Berlin 1977.
• Lewandowski J., Królestwo Polskie wobec Austro-Węgier 1914–1918, Warszawa–Łódź 1986.
• Łazuga W., Kalkulować... Polacy na szczytach C.K. Monarchii, Poznań 2013.
• Łazuga W., Ostatni stańczyk. Michał Bobrzyński – portret konserwatysty, Poznań (b. r.).
• Manifestacja miasta Krakowa, Nowa Reforma, 8 XI 1916, nr 564, s. 1.
• Mikietyński P., Niemiecka droga ku Mitteleuropie. Polityka II Rzeszy wobec Królestwa Polskiego (1914–1916), Kraków 2009.
• Mowa prezesa Bilińskiego, Piast, 19 XI 1916, nr 47, s. 2.
• Nałęcz T., Irredenta polska, Warszawa 1982.
• Nastrój w mieście, Kurier Lwowski, 5 XI 1916, nr 554, s. 5.
• O ścisłe połączenie Galicji z Królestwem. Wyniki zjazdu krakowskiego, Gazeta Wieczorna nr 4339 z 4 IX 1918, s. 1.
• Obchody we Lwowie, Gazeta Lwowska, 10 XI 1916, nr 255, s. 2.
• Obchód 5 listopada we Lwowie, Nowa Reforma, 7 XI 1916, nr 562, s. 1.
• Obchód w Krakowie, Głos Narodu, 8 XI 1916 nr 550, s. 1–2.
• Odbudowa Polski, Nowa Reforma, 7 XI 1916, nr 561, s. 1.
• Odbudowanie państwa polskiego, Piast, 12 XI 1916, nr 46, s. 1.
• Orędzia monarchów, Naprzód, 6 XI 1916, nr 308, s. 1.
• Pająk J. Z. , Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918, Kielce 2012.
• Pamiętnik Mariana Dydyńskiego z Raciborska (1843–1920), Kraków 2015.
• Pijaj S., Między polskim patriotyzmem a habsburskim Lojalizmem. Polacy wobec przemian ustrojowych w monarchii habsburskiej (1866–1871), Kraków 2003.
• Polska, Kurier Lwowski, 5 XI 1916, nr 554, s. 1.
• Rauchensteiner M., Der Erste Weltkrieg und das Ende der Habsburgermonarchie 1914–1918, Wien–Köln–Weimar 2013.
• Rączkowski J., Wśród polityków i artystów (ze wspomnień redaktora), Warszawa 1969.
• Redlich J., Schicksalsjahre Österreichs 1908–1919. Das politische Tagebuch Josef Redlich. II. Band 1915–1919, Gratz–Köln 1954.
• Ruszała K., Wielka Wojna w małym mieście. Gorlice w latach 1914–1918, Kraków 2015.
• S. Głąbiński do J. Steckiego z 3 VIII 1916, Korespondencja Jana Steckiego, rkps. 1212, Biblioteka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, k. 169.
• Słomka J., Pamiętnik włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Warszawa 1983.
• Snopko J., Finał epopei Legionów Polskich 1916–1918, Białystok 2008.
• Sprawozdanie Wilhelma Feldmana z Berlina z 31 V 1916, Papiery Stanisława Kota, Biblioteka Jagiellońska, teczka 109/83.
• Srokowski K., N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923.
• Stadnicki A., Wspomnienia, Nowy Sącz 2015.
• Stenograficzne sprawozdania galicyjskiego Sejmu krajowego, I kadencja, 13 posiedzenie 4 sesji, 10 XII 1866, s. 161.
• Suleja W., Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej (do Aktu 5 listopada 1916 roku), Wrocław 1992.
• Suleja W., Ostatnia próba obrony austro-polskiej koncepcji, [w:] Z dziejów Galicji, Śląska, Polski i Niemiec, red. M. Czapliński, Wrocław 1994.
• Suleja W., Plany rozwiązania austro-polskiego w latach 1866–1913, [w:] Acta Universitatis Wratislaviensis, No 1135, Historia LXXVIII, Wrocław 1991, s. 3–35.
• Szymczak D., Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko – austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego, Kraków 2009.
• Szymczak D., Zdzisław Morawski – Wielkopolanin, który został austriackim ministrem. Zapiski Zdzisława Morawskiego z lat 1914–1916, [w:] Niepodległość, t. LXVI, Warszawa 2015.
• Szymczak D., Zmierzch galicyjskiego austrofilizmu i idei austro-polskiej. Michał Bobrzyński jako minister dla Galicji i kwestia wyodrębnienia Galicji (1916–1917), [w:] Galicja. Studia i materiały, Rzeszów 2015.
• U wrót nowej ery narodu, Głos Narodu, 6 XI 1916, nr 546, s. 1.
• Uroczysty obchód proklamowania niepodległości Królestwa Polskiego i wyodrębnienia Galicji w Przemyślu, Echo Przemyskie, 12 XI 1916, nr 91, s. 2–4.
• Uroczysty obchód proklamowania niepodległości Królestwa Polskiego i wyodrębnienia Galicji w Rzeszowie, Głos Rzeszowski, 19 XI 1916, nr 48, s. 2–3.
• W momencie dziejowym, Ilustrowany Kurier Codzienny, 15 XI 1916, nr 228, s. 1.
• Wątor A., Narodowa demokracja w Galicji do 1918 roku, Szczecin 2002.
• Wątor A., Ziemianin-polityk. Tadeusz Cieński 1856–1925. Z dziejów konserwatyzmu wschodniogalicyjskiego, Szczecin 1997.
• Wiener Zeitung, 5 XI 1916, nr 254, s. 1.
• Witos W., Moje wspomnienia, Warszawa 1988.
• Wrzosek M., Problem zbrojnego powstania przeciw Rosji na terytorium Królestwa Polskiego w 1914 r. w świetle dokumentów austro-węgierskiego ministerstwa spraw zagranicznych, [w:] Studia i materiały do historii wojskowości, t. XXXII, (1989), s. 271–309.
• Żukowski P.M., Inteligencja krakowska wobec Aktu 5 listopada 1916 roku, [w:] Akt 5 listopada 1916 roku i jego konsekwencje dla Polski i Europy, red. J. Kłaczkow, K. Kania, Z. Girzyński, Toruń 2016.