Między obroną wolności a drogą do rewolucji. Strajk nauczycielski 1937 r.

• Authors: Wenklar Michał

Title variants

EN

Between the defence of freedom and the road to revolution. The teacher's strike of 1937

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W marcu 1936 r. ukazał się poświęcony Związkowi Sowieckiemu numer wydawanego przez ZNP czasopisma dla młodzieży „Płomyk". Część ów­czesnej prasy określiła go jako element sowieckiej propagandy. W obronie swojego dobrego imienia wydawcy pisma wytoczyli jednej z gazet proces, który przegrali. Półtora roku później, we wrześniu 1937 r., rząd zawiesił Za­rząd Główny ZNP i wyznaczył kuratora. Jednym z zarzutów, oprócz tych dotyczących nieprawidłowości finansowych, były prokomunistyczne sym­patie polityczne. W odpowiedzi na działania rządu część pracowników Zarządu Głów­nego zorganizowała strajk okupacyjny, wkrótce poparty przez samych na­uczycieli i wiele organizacji związkowych i politycznych. Strajk okazał się zwycięski, najpierw rząd odwołał dotychczasowego i powołał nowego ku­ratora, a następnie zjazd ZNP wyłonił nowy Zarząd Główny, złożony z klu­czowych działaczy sprzed strajku. Dla badaczy bliskich ZNP działania rządu stanowiły zamach na wol­ności związkowe, a strajk miał charakter jedynie obrony wolności i swobód obywatelskich. Można jednak odnaleźć ślady bezpośrednich kontaktów KPP z inicjatorkami strajku i dążeń — przynajmniej niektórych działaczy, jak Wanda Wasilewska i Janina Broniewska — do eskalacji konfliktu i wy­wołania strajku generalnego.

EN

In March 1936, a Soviet edition of the youth periodical „Płomyk" was pub- lished. Some papers of that time denounced it as a part of the Soviet prop­aganda. To defend their good name, the publishers of the periodical sued one of such newspapers, but they lost the case. A year and a half later, in September 1937, the government suspended the Executive Board of Polish Teachers' Union (ZNP) and appointed an administrator. One of the charg­es, along with financial inaccuracies, was that the organization harboured pro-communist political sympathies. In response to the government's actions, some of the members of the Executive Board organized a sit-in, soon followed by teachers and many trade unions as well political organizations. The strike proved successful. First, the government pulled out on the previous appointment and assigned a new administrator. Subsequently, the Polish Teacher's Union convention appointed a new Executive Board, composed of key pre-strike activists. For activists closely connected with the ZNP, government's activities constituted an attempt to curb trade union liberties, and the industrial ac- tion was merely an act of defence of freedom and civil liberties. However, one can find traces of the Polish Communist Party's direct contacts with strike initiators can and their aspirations, at least in the case of certain ac- tivists such as Wanda Wasilewska and Janina Broniewska, to escalate the conflict and call a general strike.

Keywords

PL

ZNP; strajk; Wanda Wasilewska; Paweł Musioł; „Płomyk"; front ludowy; KPP

EN

ZNP; Polish Teachers' Union; Wanda Wasilewska; Paweł Musioł; Płomyk; the People's Front; KPP; Polish Communist Party

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2017
• Volume: 23/2
• Pages: 491-517

Dates

published

2017-12-31

Contributors

author

Wenklar Michał

• Akademia Ignatianum w Krakowie Instytut Pamięci Narodowej

References

• J. Broniewska, Tamten brzeg mych lat, Warszawa 1979.
• A. J. Cieślikowa, Wielki skandal polityczny „Płomyka", „Zeszyty Prasoznawcze" 2004 nr 1—2, s. 177—178.
• I. Desperak, Strajk przeciwko złej zmianie, http://krytykapolityczna.pl/ kultura/historia/strajk-przeciwko-zlej-zmianie/ (26.06.2017).
• H. Glass, Wpływy Kominternu wśród nauczycieli. Materiały oświetlające cele i taktykę komunistów w Związku Nauczycielstwa Polskiego, Warszawa 1938.
• A. Glimos-Nadgórska, Lewicowy charakter działań podejmowanych przez ZNP w walce o oblicze ideowe szkolnictwa powszechnego w międzywojennym województwie śląskim, w: Polska lewica wXX wieku. Historia — ludzie — idee, red. T. Ślęzak, M. Śliwa, Kraków 2004, s. 112—118.
• B. Grześ, Obrona niezależności Związku Nauczycielstwa Polskiego (65. rocznica zawieszenia działalności ZNP), „Przegląd Historyczno- -Oświatowy" 2003 nr 1—2, s. 21—35.
• E. Jamrozik, Na bezdrożach. O nielegalnej działalności Związku Nauczycielstwa Polskiego, Poznań 1937.
• L. Jarosz, Musioł Paweł, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 22, Wrocław 1977. J. Kwapiński, Moje wspomnienia 1904—1939, Paryż 1965.
• S. W. Maciszewski, Kartka z dziejów kryzysu w ZNP (1937—1938), „Rozprawy z Dziejów Oświaty XLI" (2002), s. 243 — 253.
• I. Michalska, Czasopisma Związku Nauczycielstwa Polskiego dla dzieci w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, Łódź 1994.
• A. Notkowski, Prasa Polskiej Partii Socjalistycznej 1918—1939. Przegląd wydawnictw warszawskich, cz. 1, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej" 1988 nr 27/3, s. 5-49.
• Oni tworzyli obraz Górnego Śląska wXX wieku, red. A. Kubica, J. Mokrosz, Katowice-Rybnik 2017.
• A. Paczkowski, Prasa polska w latach 1918—1939, Warszawa 1980.
• Polsko-radzieckie stosunki kulturalne 1918—1939. Dokumenty i materiały, red. W. Balcerak, Warszawa 1977.
• T. Szczechura, Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919—1939, Warszawa 1957 .
• W. Wasilewska, Historia jednego strajku, Warszawa 1950.
• C. Wycech, Wspomnienia 1905—1939, Warszawa 1969.
• J. Żarnowski, „Lewica sanacyjna" w latach 1935—1939, „Przegląd Historyczny" 1958 nr 49/4, s. 714-737.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.2244

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/2244