Kontrkultura w Polsce – fakt czy fikcja? Lata 80. i 90. w wypowiedziach animatorów kontrkultury na łamach fanzinów

• Authors: Głowacki Bartosz

Title variants

EN

Counterculture in Poland: Fact or Fiction? Voices of the Counterculture Animators of the 1980s and 1990s in Fanzines

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Polska kontrkultura z lat 80. miała dość specyficzny charakter, który nie do końca odpowiadał ówczesnym działaniom kontrkulturowo-alternatywnym na Zachodzie. Przejawiało się to przede wszystkim w deklarowanym antykomunizmie (i szerzej antylewicowości), ale także w zachowawczym podejściu do kwestii światopoglądowych (np. wyznawana religijność) czy braku postaw emancypacyjnych (np. w obszarze feminizmu czy praw mniejszości seksualnych). Alternatywny obieg (czyli działanie poza oficjalnymi kanałami) często w dużym stopniu wynikał z trudności obiektywnych (ograniczenia systemu komunistycznego), a deklarowane przez uczestników zasady i wartości były jedynie tego konsekwencją. Autentyczna kontrkultura w tradycyjnym tego słowa znaczeniu zaczęła krystalizować się dopiero w latach 90., gdy pojawiło się nowe, młodsze pokolenie aktywistów. Widać to wyraźnie na przykładzie analizy treści zawartych w fanzinach wydawanych w drugiej połowie lat 80. i na początku lat 90.

EN

Polish counterculture from the 80s had a quite specific character which was considerably different from the counterculture and alternative activities undertaken in the Western World. The aforementioned discrepancy was mostly visible in a declared anticommunist (and, in a broader sense, anti-leftist) attitudes, but also in the conservative world view (declared religiousness), lack of emancipation attitudes (for instance, in the realm of feminism or sexual minorities). Even the alternative circulation (outside the official channels) was more often chosen because of the objective difficulties caused by the communist system constrains. Due to that, declared by the activists principles and values were just a consequence of the existing situation. The authentic counterculture (in a way it is described in the West) started to crystalize in Poland only in the 90s. It was due to the new (younger) generation of activists that emerged back then. It is clearly visible upon analyzing the articles in underground fanzines from the late 80s and the early 90s.

Keywords

PL

kontrkultura; fanziny; trzeci obieg; kultura alternatywna

• Publisher: Instytut Socjologii UW
• Journal: Stan Rzeczy
• Year: 2014
• Issue: 2(7)
• Pages: 95-118

Contributors

author

Głowacki Bartosz

• Warszawska Wyższa Szkoła Humanistyczna

References

• Adamski S. J. 1994. Terror tolerancji, czyli uwag kilka w kwestii praw odmieńców, „Maтъ Парядка” 1994, nr 4(22), s. 54–56.
• Antonów R. 2004. Pod czarnym sztandarem. Anarchizm w Polsce po 1980 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Brylewski R. 2012. Kryzys w Babilonie. Autobiografia (rozmawia Rafał Księżyk), Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Ciosmak D., opr. 2001. Antologia zinów 1989–2001, Wydawnictwo Liberation, Kielce.
• Dąbrowska-Lyons A. 1999. Polski punk 1978–1982, Agencja Promocyjno-Wydawnicza „Ada”, Warszawa.
• Fatyga B. 1999. Dzicy z naszej ulicy. Antropologia kultury młodzieżowej, ISNS UW, Warszawa.
• Gawlik R. 1993. UD prosi o pomoc, „Zielone Brygady” 1993, nr 9(51), s. 13.
• Gliński P. 1996. Polscy Zieloni. Ruch społeczny w okresie przemian, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
• Gnoiński L., Skaradziński J. 2001. Encyklopedia polskiego rocka, In Rock, Poznań.
• Gortat R. 1987. O naturze nowych ruchów społecznych, [w:] Studia nad ruchami społecznymi, red. E. Lewicka-Banaszak, P. Marciniak, W. Modzelewski, UW Instytut Socjologii, Warszawa.
• Grabowski K. 2010. Dezerter. Poroniona generacja?, Agora, Warszawa.
• Grabowski K. („Grabaż”). 2010. Gościu. Auto-bio-Grabaż, In Rock, Poznań.
• Hrynkiewicz J. 1990. Zieloni. Studia nad ruchem ekologicznym w Polsce 1980–1989, UW Instytut Socjologii, Warszawa.
• Hyła M. 1997. Divided We Fall?, „Green Brigades” 1997, nr 1(24), s. 8.
• Idzikowska-Czubaj A. 2006. Funkcje kulturowe i historyczne znaczenie polskiego rocka, Wydawnictwo Literackie, Poznań.
• Janiszewski J., Końjo P., Skiba, K. 2010. Artyści, wariaci, anarchiści, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
• Jawłowska A. 1975. Drogi kontrkultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Jesswein R. 1985. Trzeci obieg. Trzecie pokolenie 1945–1985, „Odra” 1985, nr 3.
• Kaczmarek D., red. 2009. Ruch Społeczeństwa Alternatywnego 1983–1991, Wydawnictwo Biblioteki Anarchistycznej, Poznań.
• Kajtoch W. 1999. Świat prasy alternatywnej w zwierciadle jej słownictwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Konnak P. 2012. Gangrena. Mój punk rock song, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
• Konnak P. 2013. Karnawał profuzji, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
• Lenart B. 1993. Etos kontestujących ruchów młodzieżowych hippies i punk w latach 80. w Polsce. Analiza porównawcza, „Kultura i Społeczeństwo” 1993, nr 3.
• Perkowski T. 1997. Make Love Not War, Man! (Facet, uprawiaj miłość, nie wojnę!), „Zielone Brygady” 1997, nr 11(101), s. 88–90.
• Pęczak M. 1988a. Kilka uwag o trzech obiegach, „Więź” 1988, nr 2.
• Pęczak M. 1988b. O wybranych formach komunikowania alternatywnego w Polsce, „Kultura i Społeczeństwo” 1988, nr 3.
• Pietia. 1989. Kolumna, „QQRYQ” 1989, nr 12, s. 3–4.
• Psik A. 1993. Wojsko dla gejów!, „Maтъ Парядка” 1993, nr 9 (marzec), s. 4–6.
• Sierpiński J. 1993. Im większy budżet państwa, tym mniejsze budżety domowe, „Maтъ Парядка” 1993, nr 9 (marzec), s. 8–12.
• Sierpiński J. 1994. Feminizm na manowcach, „Maтъ Парядка” 1994, nr 3(21), s. 12–14.
• Sierpiński J. 1995. Kilka uwag na temat kilku uwag, „Maтъ Парядка” 1995, nr 12(42), s. 16–19.
• Sierpiński J. 1996. Kobiety, seks i pieniądze, „Maтъ Парядка” 1996, nr 4(46), s. 21–22.
• Sierpiński J. 1998a. „Antyfaszyści” zastanówcie się! Słowo w obronie niesłusznie oskarżonych o faszyzm, „Maтъ Парядка” 1998, nr 1–2(67), s. 109–116.
• Sierpiński J. 1998b. Przyjdzie urzędnik i wyrówna, „Maтъ Парядка” 1998, nr 12(72), s. 31–33.
• Smółka-Gnauck A. 2012. Między wolnością a pokojem. zarys historii Ruchu „Wolność i Pokój”, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa.
• Spud M. 1999. Osiemnasty, „Mać Pariadka” 1999, nr 3, s. 13–15.
• Staszczyk M. 2011. Muniek (z Zygmuntem Staszczykiem rozmawia Grzegorz Brzozowicz), Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa.
• Szczygieł M. 1989. Xeroxy, „Na przełaj” 1989, nr 51/52 (31.12.89), s. 9–10.
• Tomasiewicz J. 1993. Wyznanie nonkonformisty, „Maтъ Парядка” 1993, nr 7, s. 19–20.
• Trojan J. 1993. Trzecia Droga – od faszyzmu ku anarchizmowi?, „Maтъ Парядка” 1993, nr 8 (luty), s. 29–31.
• Wacek A. 1994. Zadruga. „Maтъ Парядка” 1994, nr 5(23), s. 18–20.
• Wasążnik M., Jarosz R. 2010. Generacja, Korporacja Ha!art, Warszawa.
• Wertenstein-Żuławski J., Słodkowska I. 1987. No future?, „Więź” 1987, nr 6.
• Wyka A. 1987. Przedmowa, [w:] Punkt zwrotny. Nauka, społeczeństwo, nowa kultura, F. Capra, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, s. 5–27.