Reforma uwłaszczeniowa we wsi Grzybowo koło Wrześni

• Authors: Linetty Jakub

Title variants

EN

Enfranchisement reform in Grzybowo village near Września

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

Grzybowo near Września is widely known among archaeologists for an early medieval gord located there, which was important for the development of the Polish statehood. However, the present article is devoted to the episode from its later history, i.e. the implementation of affranchisement reform in the 19th century. This reform, implemented in the Grand Dutchy of Posen by the Prussian authorities since 1823, definitely ended the feudal-serf economy, established in the Polish countryside since the late Middle Ages. Grzybowo consisted of two granges: Chrzanowice and Rabieżyce. As a result of affranchisement reform, two farms, of 20 morgens, were granted full ownership to Maciej Chylak and Stanisław Zaporowski. In Rabieżyce one farm of 30 morgens was established which was granted full ownership to the children of the late Hiacenty Hyla. Moreover, the reform regulated and separated presbytery land in Grzybowo. In Grzybowo-Wódki 4 homesteads were established, of 31 to 32 morgens, and granted full ownership to the farmers Bartłomiej Dudkiewicz, Andrzej Tomaszewski, and Anna and Franciszek Sworowski. Th e reform involved multilateral agreements, known as “recesy”, as well as drawing up a regulatory-restitution map of Grzybowo from 1845, which reflected the contemporary village development, as well as the dykes of the gord which was then known as a “trench”.

Keywords

PL

Grzybowo; reforma; uwłaszczenie chłopów; regulacja gruntów

EN

Grzybowo; reform; affranchisement of peasants; land regulation

• Publisher: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy
• Journal: Studia Lednickie
• Year: 2020
• Volume: 19
• Pages: 129-149

Dates

published

2020

Contributors

author

Linetty Jakub

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

References

• Materiały archiwalne:
• Źródło 1. Regulierungs Rezess von Grzybowo Chrzanowice, Kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 65.
• Źródło 2. Recess über die Regulierungs und Rentenablössungs Sache einer Ackereahrung zu Grzybowo Rubieżyce, Kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 66.
• Źródło 3. Auseinandersetzungs Rezess von Grzybowo Wódki, Kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 67.
• Źródło 4. Mapa Grzybowa z 1845 roku, Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, zespół: nr 2255 Mapy uwłaszczeniowo-regulacyjne, syg. 526.
• Źródło 5. Szkoła, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, zespół: Archiwum Kurii Metropolitalnej, parafie (AKM II) 61, syg. 7.
• Źródło 6. Akta tyczące się regulacji w Grzybowie Chrzanowicach 1842-62, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, Archiwum Kurii Metropolitalnej, parafie (AKM II) 61, syg. 17.
• Źródło 7. Auseinandersetzung Rezess von Myszki, Kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 190.
• Źródło 8. Rezess von Zakrzewo, kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 279.
• Źródło 9. Auseinandersetzungs-rezess von Srebrna Góra, kreis Wongrowitz [regulacja i podział wspólnot], Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/338/0 Starostwo Powiatowe w Wągrowcu, syg. recesy 192.
• Źródło 10. Auseinanderserzungs rezess von Lennagóra, Kreis Gnesen, Archiwum Państwowe w Poznaniu, zespół: 53/316/0 Starostwo Powiatowe w Gnieźnie, syg. recesy 195.
• Źródło 11. Fragment mapy Urmesstischblat z 1830 roku, arkusz 3671 (2001), Staatsarchiv Berlin.
• Wydawnictwa źródłowe:
• Joannis de Lasco. Liber beneficiorum archidioecesis gnesnensis, ed. J. Łukowski, J. Korytkowski, Gnesnae 1880, t. 1, s. 136.
• Literatura:
• Czubaty J. 2011. Księstwo Warszawskie (1807-1815), Warszawa.
• Florkowski H. 1983. Z procesu uwłaszczenia chłopów w dobrach gen. Dezyderego Chłapowskiego, „Rocznik Narodowego Muzeum Rolnictwa w Szreniawie”, t. 13, s. 247-253.
• Groniowski K. 1976. Uwłaszczenie chłopów w Polsce: geneza, realizacja, skutki, Warszawa.
• Jakóbczyk W. 1951. Uwłaszczenie chłopów w Wielkopolsce w XIX w., Warszawa.
• Kozierowski S. 1924. Pierwotne osiedlenie ziemi gnieźnieńskiej wraz z Pałukami w świetle nazw geografi cznych i charakterystycznych imion rycerskich, Poznań.
• Kozierowski S. 1934. Szemantyzm historyczny ustrojów parafialnych dzisiejszej archidiecezji gnieźnieńskiej, Poznań.
• Kniat M. 1939. Dzieje uwłaszczenia włościan w Wielkim Księstwie Poznańskim, t. 1, Poznań.
• Lepka H. 2005. Grzybowo i jego środowisko naturalne, Września.
• Opisanie… 1846. Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, opr. L. Plater, J.N. Bobrowicz, Lipsk.
• Pawiński A. 1883. Polska XVI wieku pod względem geografi czno-statystycznym. Wielkopolska, t. 1, Warszawa.
• Plit J. 2016. Krajobrazy kulturowe Polski i ich przemiany, Warszawa.
• Radzim. Gród i wieś... 2017. Radzim. Gród i wieś nad Wartą, red. A.M. Wyrwa, A. Kowalczyk, M. Skoczyński, Dziekanowice.
• Słownik... 1881. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa.
• Szamburski R. 2008. Z dziejów Grzybowa, Września.
• Szymański J. 2001. Nauki pomocnicze historii, Warszawa.
• Tuszyński M. 2004. Spotkania z archeologią. Spotkanie I. Grzybowo 1988-2003, Toruń.
• Wrzesiński J., Danielewski M. 2018. Zaplecze osadnicze grodu w Grzybowie, „Historia Slavorum Occidentalis”, nr 2 (17), s. 86-104.
• Wyrwa A.M. 2013. Ginący głos ludu – czyli o potrzebie ochrony dziedzictwa kulturowego wsi, „Studia Lednickie”, t. 12, s. 75-93.

Identifiers

ISSN

0860-7893