Czy Ministerstwo Spraw Zagranicznych Drugiej Rzeczypospolitej było zdominowane przez byłych oficerów Wojska Polskiego?

• Authors: Skóra Wojciech

Title variants

EN

Was the Ministry of Foreign Affairs of the Second Polish Republic Dominated by Former Officers of the Polish Army?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po zamachu majowym z 1926 r. do polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych na stanowiska urzędników etatowych przyjęto kilkudziesięciu (co najmniej 43) zawodowych oficerów, cieszących się zaufaniem Józefa Piłsudskiego. Niemal połowa tej grupy w przeszłości była oficerami wywiadu wojskowego. Z wojska odchodzili na polecenie zwierzchników. Wraz z zatrudnionymi oficjalnie w ministerstwie attachés wojskowymi oraz rezydentami wywiadu wojskowego pracującymi w placówkach MSZ było ich ponad stu. W resorcie, w którym pracowało w latach trzydziestych około 1300 urzędników (etatowych i kontraktowych), tworzyli grupę zauważalną. A ponieważ zajmowali zazwyczaj wysokie stanowiska (włącznie z najwyższym) – również wpływową. W MSZ po 1933 r. można dostrzec zmiany wskazujące na przeniesienie wzorów wojskowych: bezwzględnie egzekwowane żądanie zachowania tajemnicy służbowej, wpływ zwierzchników na wybór małżonka, zatrudnianie wyłącznie obywateli polskich, ograniczenie sprawozdawczości i biurokracji, przenoszenie na inne stanowiska bez uwzględnienia woli zainteresowanego itd. Styl kierowania dyplomacją przez ministra Józefa Becka, daleki od kolegialności, nieco autorytarny, można wiązać z wzorcami panującymi w armii. Sami oficerowie główną wartość swojej obecności w MSZ postrzegali w uczynieniu z resortu sprawniejszego narzędzia do realizacji woli marszałka Piłsudskiego. Wysoko ceniona była „centralizacja” procesu decyzyjnego, odpowiadająca tradycyjnej strukturze wojskowej. Cywilni urzędnicy wskazywali na negatywne skutki pracy wojskowych: dominację wzorów szkodliwych w dyplomacji, takich jak brak szacunku dla indywidualizmu, zwalczanie krytyki (nawet niesłusznych decyzji), kult posłuszeństwa (choćby wbrew zdrowemu rozsądkowi), brak profesjonalizmu i ogłady.

EN

After the May Coup of 1926, a few dozen (at least 43) professional officers, enjoying the trust of Józef Piłsudski, were admitted to the Polish Ministry of Foreign Affairs as full-time officials. About half of this group were military intelligence officers in the past. They left the army by orders of their superiors. Along with military attachés officially employed in the Ministry and residents of military intelligence working in the agencies of the MFA, there were over one hundred of them. They formed a noticeable group in the Ministry which in the 30s employed 1300 officials (full-time and contract). And because they usually held high-ranking positions (including the highest) – also an influential group. Changes can be seen in the MFA after 1933 indicating the transfer of military models: strictly enforced demand for professional secrecy, influence of superiors on the choice of a spouse, employment of only Polish citizens, reduction of reporting and bureaucracy, transfer to other positions without consideration of the will of the interested party, etc. The style of management of diplomacy by Minister Józef Beck, far from collegiality, somewhat authoritarian, can be associated with patterns prevailing in the army. The officers saw making the Ministry more efficient tool to implement the will of Marshal Piłsudski as the main value of their presence in the MFA. The “centralisation” of the decision-making process, corresponding to the traditional military structure, was highly valued. Civilian officials pointed to the negative effects of work of the military men: the dominance of patterns harmful in diplomacy, such as the lack of respect for individualism, combating criticism (even of unjust decisions), worship of obedience (even against common sense), the lack of professionalism and good manners.

Keywords

PL

oficerowie wojska; sanacja; militaryzacja; Ministerstwo Spraw Zagranicznych; dyplomacja; służba konsularna; wywiad wojskowy; autorytaryzm

EN

army officers; sanitation; militarization; the Ministry of Foreign Affairs; diplomacy; consular service; military intelligence; authoritarianism

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2018
• Issue: 32
• Pages: 440-481

Contributors

author

Skóra Wojciech

• Akademia Pomorska w Słupskuoficerowie

References

• Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017.
• Borejsza J.W., Szkoły nienawiści. Historia faszyzmów europejskich 1919–1945, Wrocław 2000.
• Bułhak H., Rola wojska w przewrotach autorytarnych [w:] Dyktatury w Europie środkowo-wschodniej 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1973.
• Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Poznań 2011.
• Fromm E., Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy, Warszawa 1993.
• Józef Piłsudski o państwie i armii. W świetle wspomnień i innych dokumentów, t. 2, oprac. J. Borkowski, Warszawa 1985.
• Kosobudzki T., MSZ od środka, Chicago–Toronto–Warszawa 1990.
• Majzner R., Attachaty wojskowe Drugiej Rzeczypospolitej 1919–1945. Strukturalno-organizacyjne aspekty funkcjonowania, Częstochowa 2014.
• Michowicz W., Organizacja polskiego aparatu dyplomatycznego w latach 1918–1939 [w:] Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918–1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.
• Mierzwa J., Konflikty i współpraca między administracją ogólną a informacyjnymi służbami wojskowymi w okresie Drugiej Rzeczypospolitej, „Studia Historyczne” 2011, z. 2.
• Mierzwa J., Militaryzacja administracji. Przyczyny i mechanizmy przechodzenia oficerów do administracji ogólnej w Polsce pomajowej, „Prace Komisji Historii Wojen i Wojskowości PAU”, t. 8, Kraków 2012.
• Nowak-Kiełbikowa M., Konstanty Skirmunt. Polityk i dyplomata, Warszawa 1998.
• Nowinowski S.M., Zakończenie działalności ambasady i konsulatów RP w Związku Sowieckim jesienią 1939 r., „Zeszyty Historyczne” 2008, z. 164.
• O współpracy konsula Jana Karszo-Siedlewskiego z Oddziałem II w latach 1932–1936. Przyczynek do badań nad powiązaniami wywiadu ze służbą konsularną, oprac. M. Kruszyński „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2009, nr 4.
• Olstowski P., Oficerowie Oddziału II Sztabu Głównego WP w administracji państwowej i obozie władzy w województwie pomorskim w latach 1926–1939. Zarys problematyki [w:] Studia nad wywiadem Polski w XX wieku, t. 2, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015.
• Piasecki W., Jan Karski. Jedno życie. Kompletna opowieść, t. 1: 1914–1939. Madagaskar, Kraków 2015.
• Pilarski S., Minister Józef Beck w opinii współczesnych mu polskich dyplomatów, polityków i publicystów [w:] Płk Józef Beck (1894–1944). Żołnierz, dyplomata, polityk, red. S.M. Nowinowski, Łódź–Warszawa 2017.
• Rosen-Zawadzki K., O militaryzmie [w:] Dyktatury w Europie środkowo-wschodniej 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1973.
• Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006.
• Skóra W., Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Poznań 2011.
• Skóra W., Konsekwencje przewrotu majowego w polskiej służbie konsularnej [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007.
• Skóra W., Ministerstwo Spraw Zagranicznych Drugiej Rzeczypospolitej – środowisko pierwszych doświadczeń zawodowych Jana Karskiego (1933–1939) [w:] Jan Karski. Misja kompletna, red. I. Hofman, współpraca K. Smoleń, Lublin 2015.
• Skóra W., Oficerowie wojska w służbie konsularnej II Rzeczypospolitej (1926–1939) [w:] Siły zbrojne – polityka. Studia ofiarowane profesorowi Jerzemu Przybylskiemu w siedemdziesiątąrocznicę urodzin, red. P. Kurlenda, J. Romanowicz, A. Rossa, B. Zalewski,Toruń 2005.
• Skóra W., Przygotowania polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych do wojny w 1939 r. [w:] Wrzesień 1939 roku. Geneza II wojny światowej w polskiej perspektywie,t. 2: Wojsko. Wojna. Jeniectwo, red. J. Faryś, T. Sikorski, P. Słowiński, GorzówWielkopolski 2010.
• Skóra W., Służba konsularna Drugiej Rzeczypospolitej. Organizacja, kadry i działalność, Toruń 2006.
• Skóra W., Żydzi polscy w Niemczech jako element polityki zagranicznej Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1929–1939 [w:] Polska między Wschodem a Zachodem, t. 2: W kręgu polityki zagranicznej, red. A. Szczepańska, H. Walczak, A. Wątor, Toruń 2008.
• Stawecki P., O dominacji wojskowych w państwowym aparacie cywilnym w Polsce w latach 1926–1939, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1965, nr 3.
• Świerczek M., Rola Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w operacji MOCR-Trust, Częstochowa 2017 (mps rozprawy doktorskiej).
• Ulatowski Ł., Polski wywiad wojskowy w 1939 r.. Struktura organizacyjna, składy osobowe, personel, budżet, mob., Warszawa 2013 (II wydanie).
• Wandycz P., MSZ w okresie międzywojennym: odpowiedzi na ankietę, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1976, z. 38.
• Wandycz P., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski – minister spraw zagranicznych w latach 1926–1932 i 1939–1941, Warszawa 1999.