Stereotypy etniczne w różnych językach – narodowe? Międzynarodowe? Uniwersalne?

• Authors: Anna Tyrpa

Title variants

EN

Ethnic stereotypes in different languages: national? international? universal?

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The paper discusses ethnic stereotypes petrified in different languages and referring to other nations. According to some researchers, in the lexis and phraseology of a given language, certain units can be distinguished which are only limited to this language. The article collects several examples from which it comes to light that when wider material is considered (including the history of a language, dialects and jargons), some lexemes and phrasemes are found to be present not in one, but in many languages. Analysis of numerous ethnic stereotypes in different languages reveals that transnational semantic patterns exist which are realized independently of linguistic affinity, e.g. in Indo-European as well as in Finno-Ugric languages. These patterns (models) contain slots for specific ethnonyms; how they are filled depends on extra-linguistic factors: historical experience, geographical neighbourhood, mutual friendly or hostile relations. The existence of petrified references to other nations in each language appears to be a universal feature. Specific realization of general semantic models is only partially studied.

Keywords

PL

stereotyp etniczny; frazeologia porównawcza; ksenonim; etnonim

EN

ethnic stereotype; comparative phraseology; xenonym; ethnonym

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2013
• Issue: 1(15)
• Pages: 145-154

Contributors

author

Anna Tyrpa

• Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków

References

• Bartmiński j., Panasiuk J., 1993, Stereotypy językowe, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, Wrocław, s. 363–387.
• Bieriezowicz Je., 2005, [= E. Березoвич], «Чужиe зeмли» в pyccкoм нapoднoм языкoвoм coзнaнии: прaгмaтичecкий acпeкт, „Boпpocы oнoмacтики” 2, s. 70–85.
• Bieriezowicz Je., 2006, [= E. Березoвич], O явлeнии лeкcичecкoй кceнoмoтивaции, „Boпpocы языкoзнaния” 6, s. 3–20.
• Bieriezowicz Je., 2007, [= E. Березoвич], Язык и тpaдициoннaя кyльтypa. Этнoлин- гвиcтичecкиe иccлeдoвaния, Mocквa.
• Bieriezowicz Je., Kriwoszapowa Ju., 2006, [= E. Березoвич, Ю. Kpивoщaпoвa], Этнo- нимичecкaя мoдeль в cлaвянcких нaзвaниях нaceкoмых, [w:] I. Janyšková, H. Karliková (red.), Studia etymologica brunensia, Praha, s. 17–33.
• Damborský J., 1969, Frazeologia czeska i polska w ujęciu porównawczym, „Język Polski” XLIX, s. 341–350.
• Hansen B., 2006, Экономные как немцы. Национальные стереотипы и их отражение в кон- нотациях этнонимов в русском и других языках, „Acta Neophilologica” VIII, s. 163–173.
• J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I – VI, Kraków 1900–1911.
• Kępiński A., 1990, Lach i Moskal. Z dziejów stereotypu, Warszawa – Kraków.
• Králik L., 2006, [= Л. Kpaлuк], Из cлoвaцкoй диaлeктнoй лeкcики: deethnonymica, [w:] Ad fontes verborum. Иccлeдoвaния пo этимoлoгии и иcтopичecкoй ceмaнтикe. K 70-лeтию Ж͵ aнны Ж͵aнoвны Bapбoт, Mocквa.
• Krzyżanowski J., 1975, Mądrej głowie dość dwie słowie. Pięć centuryj przysłów polskich i diabelski tuzin, t. I–III, Warszawa.
• Kartoteka Słownika gwar polskich w Instytucie Języka Polskiego PAN, Kraków.
• Michow E., 1994, Międzynarodowe stereotypy narodowości (na podstawie frazeologizmów polskich i bułgarskich), „Kieleckie Studia Filologiczne” 7, s. 55−69.
• Mokijenko W. M. [= В. М. Мокиенко], 2007, Языковая картина мира в зеркале фразеологии, [w:] W. Chlebda (red.), Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków, Opole, s. 49–66.
• Niewiara A., 2010, Polskie stereotypy narodowe w świetle badań diachronicznych, „LingVaria” nr 2 (10), s. 171–183.
• J. Krzyżanowski, S. Świrko (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. I–IV, Warszawa 1969–1978.
• Orłoś T. Z., 1994, Polskie i czeskie związki frazeologiczne z nazwami narodowości lub z przymiotnikami odnarodowościowymi, [w:] M. Basaj, D. Rytel (red.), „Z problemów frazeologii polskiej i słowiańskiej” VI, s. 139–153.
• Pająkowska-Kensik M., 2009, Powiedzónka, [w:] M. Pająkowska-Kensik (red.), Nie tylko popularny słownik kociewski. Co o kulturze i przyrodzie regionu warto a nawet trzeba wiedzieć, Gruczno – Świecie, s. 137–145.
• Pelletier C., 1998, Stereotyp Niemca i Anglika we Francji a w Polsce, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), Profilowanie w języku i w tekście, Lublin, s. 237–247.
• B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VII, Wrocław – Warszawa – Kraków (– Gdańsk) 1967–1976.
• Zespół pod kier. M. Milaniak i E. Widy, Słownik spiskich wyrazów gwarowych, Łapsze Niżne 2006.
• Szarota T., 1996, Niemcy i Polacy. Wzajemne postrzeganie i stereotypy, Warszawa.
• Szerszunowicz J., 2004, Paralelizmy frazeologiczne w analizie komparatywnej, „Białostockie Archiwum Językowe” 4, s. 207–220.
• Treder J., 1996, Kaszubska i pomorska frazeologia pochodzenia niemieckiego (na tle słowiańskim), [w:] A. M. Lewicki (red.), „Problemy frazeologii europejskiej” I, s. 131–146.
• Tyrpa A., 2011, Cudzoziemcy i obce kraje w dialektach polskich, Kraków.
• Tyrpa A., Zieliński L., 2003, Parallels in the Semantic Development of Ethnonyms in European Languages, [w:] Abstracts of Scholary Papers. Thesen der Vorträge. Résumés des communications. Тезисы докладов, Riga 2003, s. 109−110.