Kondycja gospodarcza Polski na tle europejskim w latach 1990–2004 w aspekcie wykorzystania czynników produkcji

• Authors: Grala Dariusz

Title variants

EN

The condition of the Polish economy in the European context from 1990-2004, with respect to productivity indicators

• Languages of publication: PL

Abstracts

Polska występowała przez okres transformacji jako państwo o niskiej konkurencyjności i słabym wykorzystaniu czynników wytwórczych, w szczególności pracy. Niska efektywność czynnika pracy i niedostatki kapitału były wprost spuścizną po upadłym systemie nakazoworozdzielczym PRL. W pracy ukazano wykorzystanie czynników produkcji w Polsce w latach 1990–2004 na tle Unii Europejskiej (z uwzględnieniem jej rozszerzenia w 1995 r.) i 10 krajów kandydujących z Europy Środkowo-Wschodniej oraz zmiany cen analizowanych czynników. Pomimo ciągle ogromnego dystansu w poziomie rozwoju, wyrażonego chociażby wskaźnikiem PKB na mieszkańca, w stosunku do państw Europy Zachodniej Polska u progu wstąpienia do Unii Europejskiej niezwykle zwolniła swoje tempo wzrostu (1% r/r). Klasyczne czynniki produkcji: kapitał, praca i ziemia były w różny sposób wykorzystywane, co wynikało z dziedzictwa PRL i zróżnicowanego wyposażenia w zasoby. Przez cały okres transformacji występowało bardzo wysokie zapotrzebowanie na kapitał fizyczny i finansowy. Koszt kapitału w Polsce był bardzo wysoki z powodu deficytu tego czynnika. Zatem gospodarka rozwijała się od 1989 r. w oparciu o import środków produkcyjnych oraz na kredyt zaciągany w zagranicznych instytucjach finansowych. Podobnie działo się w innych krajach postkomunistycznych. Obfitość zasobów pracy z powodu restrukturyzacji dawnych zakładów państwowych oraz wyżu demograficznego z lat 80. przy złej polityce rynku pracy i złej polityce socjalnej sprawiała, że zatrudnianie pracownika na etat w Polsce było nieopłacalne ze względu na koszty okołopłacowe. Występował wzrost bezzatrudnieniowy oraz zastępowanie człowieka technologią, nawet starej generacji technicznej, czyli przy zastosowaniu zużytych środków trwałych. W latach 1992–1999 bardziej produktywnie wykorzystywano czynnik kapitału, zaś od 2000 r. wyższą produktywność uzyskiwała praca niż kapitał. Ten proces był następstwem wielu doniosłych zmian makroekonomicznych w całej gospodarce.

EN

During the period of transition, Poland came across as a nation of low competitiveness and weak productivity indicators. Low efficiency in the labour factor and weak capital investment were simply the legacy of the command-based economy of the PRL. The present work is based on productivity indicators from Poland for the years 1990-2004 set against the background of the European Union (taking into account its extension in 1995), and the 10 nations which were applying for accession from east-central Europe. The analysis also factors in price changes in the chosen indicators. Despite the continued developmental gulf which is evident in such indicators as GDP per capita when compared with western European nations, the rate of growth fell at the moment of accession (to about 1% year-on-year growth). Classic productivity indicators: capital, labour and land were used in a variety of ways which were passed on from the defunct PRL and the disparate dispersal of resources. Throughout the transition period it is possible to identify a high demand for financial and physical capital, which were both inordinately expensive because of their relative paucity. As a consequence of this, economic development after 1989 was fuelled by imported means of production and loans gained from foreign financial institutions. This was a similar story to other post-communist nations. On the other hand, the abundance of labour which resulted from the restructuring of former state-owned industries and the demographic high of the 1908s, in combination with poor labour and social politics, resulted in a situation in which it was uneconomic to contractually employ people because of the high background costs. There was an increase in joblessness and an acceleration of the replacement of physical labourers with technological alternatives – even older-generation solutions, meaning the utilisation of worn-out fixed assets. During the period 1992-1999 the capital investment factor was better utilised, while from 2000 labour had a higher level of productivity than capital. This process was the harbinger of a range of momentous macroeconomic changes in the entire economy.

Keywords

PL

czynnik produkcji; efektywność; praca; kapitał; ceny

EN

production’s factor; productivity; labor; capital; prices

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2018
• Issue: 2(7)
• Pages: 40-68

Contributors

author

Grala Dariusz

• Instytut Kliometrii i Badań nad Transformacją w Poznaniu, ul. Nałęczowska 85/9, 61-875 Poznań

References

• Baszyński A., Piątek D., Szarzec K., 2011, Stabilizacja makroekonomiczna w Polsce w latach 1990–2008 [w:] Oblicza polskiej modernizacji. Próba bilansu transformacji systemowej III Rzeczypospolitej, red. E. Krasucki, T. Sikorski, A. Szczepańska, Toruń.
• Biała księga Polska – Unia Europejska. Nauka i technologia, 1996, Komitet Badań Naukowych, zespół pod kier. A. Wierzbickiego, Warszawa.
• Blaug M., 2000, Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Warszawa.
• Brudzyński R., 1997, Ryzyko inwestycyjne w branżach polskiej gospodarki, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 42.
• Chrościcki T., 2000, W pół drogi do rynku, „Prawo i Gospodarka”, nr 106.
• Czarny B., 1998, Podział, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 7.
• Dryll I., 2004, Narodowy Plan Rozwoju 2007–2013. Trudny start – duże nadzieje, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 12.
• Dąbrowski M., 1998, Dlaczego stopy procentowe w Polsce są wysokie?, „Kapitalista Powszechny”, nr 4.
• Główny Urząd Statystyczny, 2004, http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/przemyslbudownictwo-srodki-trwale/srodki-trwale/srodki-trwale-w-gospodarce-narodowejw-2004-r-,1,2.html
• Elementarne zagadnienia ekonomii, 1994, red. R. Milewski, Warszawa.
• Euro Area Statistics, EBC, Frankfurt am Main.
• European Central Bank Monthly Bulletin, 2000, XI.
• Eurostat porównuje: UE 15 – UE 25 – USA, 2004, „BOSS Gospodarka”, nr 3.
• Eurostat yearbook 2002. The Statistical Guide to Europe. Data 1990–2000, 2002, Luxemburg.
• Firek M., Smolik E., Szczurówna A., 1998, Dzierżawy i dzierżawcy, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 16.
• Franik T., Franik E., Wpływ kryzysu gospodarczego na efektywność polskiego górnictwa i innych sekcji polskiego przemysłu, http://www.ptzp.org.pl/s84/Konferencja_IZIP_ Zakopane_2013_Artykuly (dostęp: 20.01.2014).
• Geografia gospodarcza Polski, 2004, red. I. Fierla, Warszawa.
• Główczyk J., 2002, Społeczno-ekonomiczne skutki transformacji ustrojowej w Polsce, Warszawa.
• Hicks J.R., 1998, Perspektywy ekonomii. Szkice z teorii pieniądza i teorii wzrostu, Warszawa.
• Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju. Rok 2000, 2001, Warszawa.
• International Financial Statistics, January 2003, International Monetary Fund, Washington.
• Jóźwiak W., 1998, Koniunktura w rolnictwie, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 16.
• Kaczmarczyk P., Tyrowicz J., 2007, Współczesne procesy migracyjne w Polsce a aktywność organizacji pozarządowych na obszarach powiązanych z rynkiem pracy, Warszawa.
• Kieżun W., 2012, Patologia transformacji, Warszawa.
• Kołodko G., 2001, Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów posocjalistycznych, Toruń.
• Koszty pracy, 2001, „Gazeta Prawna” z 26 XI.
• Kowalik A., 2003, Nie ma warunków do przyspieszenia, „Rzeczpospolita”, nr 289.
• Leahigh D.J., 1999, Zarządzanie finansami, Warszawa.
• Maćkowiak H., 2003, Zmiany przestrzenno-strukturalne w handlu zagranicznym Polski, Poznań.
• Marczuk B., 2003, PKB rośnie, zatrudnienie spada, „Gazeta Prawna”, nr 129, dodatek „Gazeta Gospodarcza”, Raport o pracy w świecie.
• Marek E., 1998, Do Niemiec po pracę, „Nowe Życie Gospodarcze”, nr 2.
• Mfiles Encyklopedia Zarządzania, https://mfiles.pl/pl/index.php/Si%C5%82a_nabywcza_pieni%C4%85dza
• Milewicz W., 2001, Ile kosztuje pracownik ?, „Płaca”, nr 2.
• Opracowanie zespołu ekspertów powołanego 30 stycznia 2003 r. przez Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej związanego z realizacją postanowień porozumienia podpisanego w dniu 11 XII 2002 r. w sprawie restrukturyzacji górnictwa w latach 2003–2006, 2003, Warszawa.
• Ostrowski L., 2000, Ceny ziemi rolniczej w obrocie sąsiedzkim w 1999 r., „Nieruchomość”, nr 3.
• Polacy na emigracji. Nowe dane GUS o rodakach za granicą, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/ilu-polakow-przebywa-na-emigracji,54,0,2-149430.html (dostęp 10.09.2016).
• Projekt Narodowego Planu Rozwoju 2007–2013, 2005, Międzyresortowy Zespół ds.przygotowania Narodowego Planu Rozwoju, Warszawa.
• Przybylski M., 2003, Etaty czy technologie, „Rzeczpospolita”, nr 231.
• Raport o pracy w świecie, Biuro Międzynarodowej Organizacji Pracy, 1995, Warszawa.
• Rocznik Statystyczny RP 1996, Warszawa.
• Rocznik Statystyczny RP 2003, Warszawa.
• Rocznik Statystyczny RP 2005, Warszawa.
• Samuelson P.A., Nordhaus W.D., 1995, Ekonomia, t. 1, Warszawa.
• Sobocka-Szczapa H., 2003, Unia Europejska – Polska. Sytuacja na rynku pracy w latach dziewięćdziesiątych, Warszawa.
• Słownik ekonomiczny dla przedsiębiorcy, 1996, Szczecin.
• Stankiewicz A., 2004, Ziemia idzie jak woda, „Rzeczpospolita”, nr 96.
• Yearbook of Labour Statistics 2002, ILO, Geneva.
• Whitehead G., 2001, Ekonomia, Poznań.
• Witkowska J., 2001, Rynek czynników produkcji w procesie integracji europejskiej. Trendy współzależności, perspektywy, Łódź.
• World Development Indicators 2003, The World Bank, Washington.
• Zadłużenie zagraniczne, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/zadluz.html