З гісторыі развіцця лексікі старабеларускай дзелавой пісьменнасці XIV – сярэдзіны XVI ст.

• Authors: Паляшчук Наталля

Title variants

PL

Z historii rozwoju leksyki starobiałoruskiego piśmiennictwa urzędowego od XIV do połowy XVI wieku

EN

From the history of development of the old Belarusian official written vocabulary from the 14th to the mid-16th centuries

• Languages of publication: BE PL EN

Abstracts

PL

Autorka artykułu na materiale zabytków starobiałoruskiego piśmiennictwa urzędowego XIV – połowy XVI wieku (ogólnopaństwowe kodeksy – Statut Wіślіckі, Sudziebnіk Kazіmіerza, Statut Wielkiego Księstwa Lіtewskiego 1529, przywileje, wyroki, pozwy, skargi, potwierdzenia, testamenty i inne) określa korpus ustalonych w nich jednostek leksykalnych należących do różnych części mowy. Analizuje strukturę semantyczną wybranych wyrazów, ich przynależność do pewnych grup tematycznych, pochodzenie, relacje synonimiczne i aspektowo-rodzajowe między leksemami. Ustala również specyfikę ich użycia w różnych gatunkach piśmiennictwa urzędowego. Wyniki badań mogą być wykorzystywane w dalszych analizach formowania się i ewolucji systemu leksykalnego języka białoruskiego, jego odmian stylowych, leksykologii i stylistyki historycznej, wpływów językowych, a także w przygotowaniu nowych typów słowników historycznych i w układaniu podkorpusu „Język starobiałoruski” Narodowego Korpusu Języka Białoruskiego.

EN

The article considers examples of Old Belarusian official documents of the 14th to the mid-16th centuries, namely, such national codes as the Vislicki Statut, the Sudziebnik Kazimira, the Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha 1529, as well as some privileges, bills of complaint, confirmations, testaments, etc. The corpus of lexical units of different parts of speech fixed in these written monuments has been determined; their semantics, belonging to certain thematic groups, origin, structure, synonymous and generic relations between lexemes have been considered; specificity of their use in different genres of business writing has been established. The results of the research are appropriate to use for further study of the formation and evolution of the Belarusian language vocabulary and its stylistic varieties; for scientific developments in the field of historical lexicology, historical stylistics, and interlingual interaction; for preparation of historical dictionaries of new types; as well as in shaping of the Old Belorussian language sub-corpus of the National Corpus of the Belarusian language.

Keywords

PL

starobiałoruski język literacki (odmiana pisana); starobiałoruskie piśmiennictwo urzędowe; leksyka; leksykologia historyczna; stylistyka historyczna

EN

Old Belarusian literary and written language; Old Belarusian official written; vocabulary; historical lexicology; historical stylistics

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 66
• Pages: 385-407

Contributors

author

Паляшчук Наталля

• Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі

References

• Богданова Людмила И., 2011, Стилистика русского языка и культура речи: Лексикология для речевых действий, Флинта, Москва.
• Булыка Аляксандр М., 1980, Лексічныя запазычанні ў беларускай мове ХІV– ХVІІІ стст., Навука і тэхніка, Мінск.
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы, 1982, у 37 вып., вып. 1, Навука і тэхніка, Мінск.
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы, 1986, у 37 вып., вып. 7, Навука і тэхніка, Мінск.
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы, 1991, у 37 вып., вып. 11, Беларуская навука, Мінск.
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы, 1998, у 37 вып., вып. 17, Беларуская навука, Мінск.
• Гістарычны слоўнік беларускай мовы, 1982–2017, у 37 вып., Беларуская навука (Навука і тэхніка), Мінск.
• Жураўскі Аркадзій І., 1967, Гісторыя беларускай літаратурнай мовы, Навука і тэхніка, Мінск.
• Зіманскі Вадзім Э., 2002, Мова беларускай пісьменнасці ранняга перыяду (на матэрыяле Вісліцкага статута XV ст.), дысертацыя на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук: 10.02.01, Мінск.
• Котцова Елена Е., 2002, Лексическая семантика в системно-тематическом аспекте, ПГУ, Архангельск.
• Мацкевіч Юзэфа Ф., 1946, Літоўскі статут як помнік беларускай літара- турнай мовы XV – пачатку XVI ст., дысертацыя на атрыманне вучонай ступені кандыдата філалагічных навук, Мінск.
• Паляшчук Наталля В., 2008, Аб межах фразеалагізмаў у гісторыка- лінгвістычных даследаваннях, в: А.А. Станкевіч (галоўны рэдактар) і інш., Скарына і наш час: матэрыялы IV Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Гомель, 13–14 лістапада 2008 г., ГДУ, Гомель, с. 361–367.
• Паляшчук Наталля В., 2014, “Судзебнік Казіміра” (1468) як помнік ста- рабеларускай дзелавой пісьменнасці, в: І.У. Кандраценя, І.У. Я лынцава, В.М. Нікалаева (навуковы рэдактар), Словаўтварэнне і іншыя ўзроўні беларускай літаратурнай мовы, матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Мінск, 24–25 лістапада 2014 г.), Права і эканоміка, Мінск, с. 167–173.
• Паляшчук Наталля В., 2016, Лексіка дзелавой пісьменнасці, в: „Лексіка старабеларускай літаратурна-пісьмовай мовы” XIV – сярэдзіны XVI ст., Беларуская навука, Мінск, с. 9–120.
• Сташайтене Валентина П., 1965, Лексика Литовской метрики (книг судных дел), автореферат диссертации на получение ученой степени кандидата филологических наук, Минск.
• Трофимович Тамара Григорьевна, 2003, Типы предметных наименований в языке старорусской деловой письменности, БГПУ, Минск.
• Цейтлин Раля М., 1977, Лексика старославянского языка, Наука, Москва.