Podróże w czasie jako zagadnienie filozoficzne

• Authors: Przechowski Artur

Title variants

EN

Time Travels as a Philosophical Problem

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problematyka podróży w czasie stanowi względnie młodą dziedzinę racjonalnej refleksji. Zainteresowanie tą tematyką ze strony fizyków i filozofów do XX wieku było nikłe. Dopiero empiryczne sukcesy Ogólnej Teorii Względności sprawiły, że podróże w czasie, będące wcześniej domeną fikcyjnych spekulacji i literatury science-fiction, stały się przedmiotem badań fizyki teoretycznej, a fizycznie akceptowalne modele podróży w czasie pojawiają się w filozoficznych dociekaniach na temat natury czasu, wolnej woli, czy tożsamości osobowej. Zarówno samo rozumienie „podróży w czasie”, jak i związane z nim pojęcie „wehikułu czasu” wymagają precyzyjnego dookreślenia. Zdefiniowanie ich przysparza jednak pewnych trudności, zarówno na gruncie filozofii (paradoksy; warunek spójności, kosmiczna cenzura, ochrona chronologii; tożsamość osobowa), jak i klasycznej relatywistycznej teorii grawitacji (określenie topologicznych własności czasoprzestrzeni warunkujących działanie wehikułów czasu, twierdzenia typu „no-go”). Robocze definicje prowadzą do kontrowersji, związanych z przyjętymi w nich założeniami natury ontologicznej i pojęciowej. Celem artykułu jest przedstawienie wspomnianych trudności jako problemów par excellence filozoficznych oraz, w szczególności, sformułowanie etycznego veta przeciwko prezentystycznej wersji podróży w czasie.

EN

Time travel is a relatively recent field of rational inquiry. Before the twentieth century the physicists and the philosophers did not focus on this issue; time travels were regarded as the pure science-fiction. It was empirical success of Einstein’s general relativity that made them a subject of study in theoretical physics. Physically plausible models of time travel become an important topic of inquiring in philosophical iscussion on the nature of time, free will and personal identity. The very concepts of „time travel” and „time machine” need to be precisely determined. However defining them experiences several difficulties in both the philosophy and the classic relativistic theory of gravitation. The preliminaries lead to paradoxes or a specific conceptualization of personal dentity; our Universe seems to observe additional principles called „consistency constraints”, „cosmic censorship” or „chronology protection” which preclude time travels. The topological features of the space-time which operates on so called „Thornian” time machines entail „no-go” theorems in relativistic theory. The aim of this article is the demonstration of these difficulties as genuine philosophical problems, and especially the formulation of an ethic objection to the presentistic variant of time travel.

Keywords

PL

podróż w czasie; wehikuł czasu; eternalizm; prezentyzm; filozofia czasu

EN

time travel; time machine; eternalism; presentism; philosophy of time

• Publisher: Wydawnictwo KUL
• Journal: Scripta Philosophica. Zeszyty Naukowe Doktorantów Wydziału Filozofii KUL
• Year: 2014
• Volume: 3
• Pages: 39-64

Contributors

author

Przechowski Artur

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Filozofii, Instytut Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin

References

• Arntzenius F., Maudlin T., Time Travel and Modern Physics, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2013 Edition), Edward N. Zalta (red.), http://plato.stanford.edu/archives/win2013/entries/time-travel-phys/ (dostęp: 8.07.2014).
• Bain J., Philosophy of Relativity, Time-Travel. Part I, Polytechnic School of Engineering, New York University, 2014, http://ls.poly.edu/~jbain/philrel/philrellectures/15.TimeMachines.pdf (dostęp: 9.07.2014)
• Daniels P., Back to the Present: Defending Presentist Time Travel, http://www.disputatio.com/wp-content/uploads/2012/11/033-04.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Earman J., Wüthrich Ch., Time Machines, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2013 Edition), Edward N. Zalta (red.), http://plato.stanford.edu/archives/win2013/entries/time-machine/ (dostęp: 27.06.2014).
• Earman J., Smeenk Ch., Wüthrich Ch., Do the Laws of Physics Forbid the Operation of Time Machines?, http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11229-008-9338-2#page-1 (dostęp: 9.07.2014).
• Engelking R., Topologia ogólna, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1976.
• Gołosz J., Upływ czasu i ontologia, Kraków: Wydawnictwo UJ 2011.
• Heller M, Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata, Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka 2002.
• Krajewski S., Twierdzenie Gödla i jego interpretacje filozoficzne, Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN 2003.
• Krasnikov S., No Time Machines in Classical General Relativity, http://arxiv.org/pdf/gr-qc/0111054v3.pdf, (dostęp: 9.07.2014).
• Kuratowski K., Wstęp do teorii mnogości i topologii, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1977.
• Kutach D., Time Travel and Time Machines, http://sagaciousmatter.org/Kutach_TimeTravelandTimeMachines.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Lewis D., The Paradoxes of Time Travel, http://www.csus.edu/indiv/m/merlinos/Paradoxes%20of%20Time%20Travel.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Manchak J., No No-Go: A Remark on Time Machines, http://faculty.washington.edu/manchak/manchak.krasnikov.pdf, (dostęp: 9.07.2014).
• Miller K., Time Travel and the Open Future, http://www.kristiemiller.net/KristieMiller2/Time_fi les/Disputatio%2019.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Morris M.S., Thorne K.S., Yurtsever U., Wormholes, Time Machines, and the Weak Energy Condition, http://authors.library.caltech.edu/9262/1/MORprl88.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Pabjan T., Spór o przyczynową strukturę czasu, Tarnów: Wydawnictwo Biblos 2008.
• Sider T., Travelling in A- and B-Time, http://tedsider.org/papers/ab_travel.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Smith Nicholas J.J., Inconsistency in A-Theory, http://www-personal.usyd.edu.au/~njjsmith/papers/SmithInconsistencyAtheory.pdf (dostęp: 9.07.2014).
• Taylor E.F., Wheeler J.A., Fizyka czasoprzestrzeni, tłum. B. Pierzchalska, Warszawa: Wydawnictwo PWN 1972.
• Tipler P.A., Llewellyn R.A., Fizyka współczesna, tłum. Z. Ajduk, R. Bożek, K. Piasecki, K. Turzyński, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2011.

Notes

PL

Artykuł recenzowany

EN

Reviewed article