Folwark w Mętowie jako własność lubelskiego konwentu oo. dominikanów w XVIIIi XIX wieku

• Authors: Kumor-Mielnik Joanna

Title variants

EN

Folwark in Mętów as a property of the Dominican friars convent in XVIII and XIX centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu jest charakterystyka folwarku funkcjonującego w XVII i XIX wieku w podlubelskiej wsi Mętów, którego właścicielami od lat 20-tych XVIII w. stali się oo. dominikanie z Lublina. Szczegółowy opis XIX-wiecznych zabudowań i dóbr folwarcznych, ale także dochodów, jakie czerpał zakon z posiadanego majątku ziemskiego oparty został głównie na materiale źródłowym dostępnym w postaci inwentarzy spisanych w 1864 r. po kasacie lubelskiego konwentu oo. dominikanów, ale także w postaci szczegółowych opisów folwarku z I połowy XIX w. Zabudowania i obszar folwarku, wartość jego majątku żywego oraz ruchomego i nieruchomego, a także wykaz i rodzaje powinności poddanych zamieszkujących w dobrach folwarcznych w XIX w. każą nam zaliczyć mętowskie dobra braci kaznodziejów do bardzo znaczących dla funkcjonowania zakonu, a jednocześnie do porównywalnych w stosunku do innych folwarków istniejących w tym okresie na terenach Rzeczypospolitej. Celem podkreślenia i uwydatnienia roli folwarku w Mętowie, biorąc pod uwagę aspekt ekonomiczny, podjęto próbę porównania go z innymi, funkcjonującym w tym samym czasie dobrami ziemskimi, należącymi do lubelskiego konwentu oo. dominikanów (z podlubelskim folwarkiem na Trześniowie oraz posiadłościami dworskimi na Hajdowie). Przedstawiona w artykule wielkość, a zarazem wartość majątku klasztornego w Mętowie rodzi potrzebę badań porównawczych w stosunku do majątków innych zakonów (lubelskich i pozalubelskich), skasowanych w XIX w. przez władze carskie.

EN

The subject of this paper is a folwark which operated in XVII and XIX century in a village of Mętów near Lublin. Its owners have been Dominican friars from Lublin since the twenties of XVIII century. A detailed description of XIX-century folwark buildings and goods as well as income which the order derived from these grounds was based mainly on source material accessible in form of inventories written down in 1864 after dismantlement of Dominican Friars’ Lublin convent. We also have detailed descriptions of the folwark which date back to the first half of XIX century. Buildings and the territory of folwark, the value of its living, mobile and immobile property as well as a list of duties to be performed by the subjects residing within its scope make us perceive the goods in Mętów as crucial to the order’s life and simultaneously as comparable to other folwarks of this time in the Republic. To expose the role of the folwark in Mętów with special attention paid to economy, the paper sought to juxtapose it with other estates belonging to the Dominican Friars’ Lublin convent (with the folwark in Trześnów near Lublin and court’s goods in Hajdów). The size and value of the cloister’s estates in Mętów makes us see the need to launch comparative research into properties of other orders (in Lublin and beyond) which were dismantled in XIX century by tsarist authorities.

Keywords

PL

folwar; dominikanie; dobra ziemskie; dochody; inwentarz; zabudowania folwarczne

EN

folwark; Dominicans; estates; income; inventory; folwark buildings

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2018
• Volume: 129
• Pages: 181-209

Contributors

author

Kumor-Mielnik Joanna

References

• Opracowania
• Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów i kultury, red. H. Gapski, Lublin 2006.
• Duch O., Jak mniszki gospodarowały ? Gospodarka w prawosławnych i unickich monasterach żeńskich eparchii lwowskiej i przemyskiej w XVII-XVIII wieku, w: Folwark, wieś, latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, Sz. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009, s. 187-196.
• Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, oprac. S. Kuraś, Warszawa 1983.
• Epsztein T., Pracownicy w dobrach ziemskich w Polsce w XIX i XX wieku, [w:] Dwór a społeczności lokalne na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, red. W. Caban, M. B. Markowski, M. Przeniosło, Kielce 2008, s. 263-279.
• Groth A., Gospodarka folwarczna w dobrach Krokowskich w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] Folwark, wieś, latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, Sz. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009, s. 139-150.
• Koprukowniak A., Ziemiaństwo Lubelszczyzny i Podlasia w XIX i XX wieku. Wybór prac z lat 1974-2005 wydany na jubileusz 75-lecia urodzin autora, Lublin 2005.
• Kupisz D., Zbigniew Gorajski (1596-1655). Studium z dziejów szlachty protestanckiej w Małopolsce w pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa 2000.
• Kwiatkowski B., Folwarki Lubelszczyzny. Historia rozwoju i zabudowy, Lublin 2012.
• Mencel T., Wieś pańszczyźniana w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku, Lublin 1988.
• Morawski W., Dziewiętnastowieczne reformy rubla, [w:] Reformy pieniądza w Polsce i na świecie, s. 81-84 [cykl w magazynie „Mówią Wieki”], strona http://mowiawieki.pl/templates/site_pic/files/NBP_odcinek_2.pdf, dostęp 04. 2017).
• Przegaliński A., Dwór ziemiański na Lubelszczyźnie w epoce przemian gospodarczych i społecznych. Dzieje dóbr Snopków w XIX i w I połowie XX wieku, Lublin 2016.
• Przegaliński A., Społeczna działalność ziemiaństwa lubelskiego w latach 1864-1914, Lublin 2009.
• Przegaliński A., Wokół dworu i parku. Studia z duchowej i materialnej kultury ziemiaństwa lubelskiego po powstaniu styczniowym, Lublin 2011.
• Pudelska K., Mirosław A., Zabytkowe ogrody klasztorne we współczesnym Lublinie, [w:] „Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych O.L. PAN”, VII/2011, s. 81-91.
• Rolska-Boruch I., „Domy pańskie” na Lubelszczyźnie od późnego gotyku do wczesnego baroku, Lublin 2003.
• Rolska-Boruch I., Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700. Założenia przestrzenne, architektura, funkcje, Lublin 1999.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. I, Warszawa 1880.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. VI, Warszawa 1885.
• Studia nad ziemiaństwem w XIX i XX wieku, red. Z. Gołębiowska, A. Koprukowniak, A. Przegaliński, Lublin 2014.
• Studia z dziejów ziemian 1795-1944, red. A. Koprukowniak, Lublin 2005.
• Wadowski J. A., Kościoły lubelskie, wyd. 2 reprint, Lublin 2004.