XIX-wieczna arystokracja polska w Galicji Wschodniej wobec ruskich (ukraińskich) aspiracji narodowych

• Authors: Arkusza Ołena , Mudryj Marian

Title variants

Polish aristocracy in the nineteenth century Eastern Galicia in relation to Ukrainian national aspirations

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

century. The formula gente Rutheni, natione Poloni was the most popular among Galician aristocracy of that time as a way of solving the Ukrainian question. Therefore aristocrats often called themselves “Rusyns” (in the territorial sense) and insisted on their right to represent the interests of “Rus”. Initiated from time to time the attempts of Polish-Ukrainian agreement were the external expression of such moods. Often these attempts were opposed to the planned consequences – instead of combining (with subordination of Ukrainians to Polish national political objectives and keeping Ukrainian society within Polish cultural and intellectual space) they showed a rapid process of national emancipation of Ukrainians, and in some sense only deepened the ethnic conflict. On the other hand, these agreements put in order emotions only for a short time, created the illusion of unity so necessary to maintain the relative balance in the society. Eastern Galician aristocrats lost the sense of the real time in their attempt to accommodate national aspirations of Ukrainians in the patriarchal borders. In the early twentieth century they were not able to compete with a group of national democrats (endecy), who built his political and national strategies on the basis of the modern nationalism. In this sense, the aristocrats lost “Ukrainian question”. They lost not only to Ukrainians, but also to Polish national democrats who openly declared inability to return the ancient times and stood for uncompromising national struggle.

Keywords

EN

Polish aristocracy; Eastern Galicia of the nineteenth century; Ukrainian-Polish relations; nation-building process

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: Krakowskie Pismo Kresowe
• Year: 2012
• Volume: 4: Galicja jako pogranicze kultur
• Pages: 145-171

Contributors

author

Arkusza Ołena

• Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewycza

author

Mudryj Marian

• Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki

References

• Biblioteka Czartoryskich w Krakowie: sygn. 5688/III: Galicie et Vienne. Documents et correspondances, 1860-1862.
• Biblioteka Jagiellońska: sygn. 8088 III: Teki M. Bobrzyńskiego:
• Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu: sygn. 7921/II: Papiery Polanowskich. Korespondencja z lat 1850-1898.
• Центральний державний історичний архів України у м. Львові: ф. 372: В. Охримович; ф. 810: Центральний передвиборчий комітет.
• Львівська національна наукова бібліотека України ім. В. Стефаника, НАН України, відділ рукописів, ф. 59: Козловські; ф. 103: Архів Сапєгів.
• 1. Stenograficzne Sprawozdania z II. sesyi 2. peryodu Sejmu krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1868, posiedzenie 1-34, [Lwów 1868].
• 2. Stenograficzne Sprawozdania z trzeciej sesyi drugiego peryodu Sejmu krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem w roku 1869, posiedzenie 1-40, [Lwów 1869].
• 3. Stenograficzne Sprawozdania z trzeciej sesyi piątego peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1885/1886, posiedzenie 1-28, [Lwów 1886].
• 4. Stenograficzne Sprawozdania z pierwszej sesyi ósmego peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1901/1902, [Lwów 1902].
• 5. Stenograficzne Sprawozdania z pierwszej sesyi ósmego peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1902/1903, [Lwów 1903].
• 6. Stenograficzne Sprawozdania z drugiej sesyi ósmego peryodu Sejmu Krajowego Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z roku 1904, [Lwów 1904].
• [Cięglewicz Kasper], Rzecz czerwono-ruska 1848 roku, przez Kaspra Cięglewicza, [Lwów 1848].
• Dzieduszycki Wojciech, Mesjanizm Polski a prawda dziejów, Kraków 1901.
• Kaczała Stefan, Polityka Polaków względem Rusi, Lwów 1879.
• [Kalicki Bernard], Kwestia ruska, Lwów 1871.
• Bobrzyński Michał, Z moich pamiętników, przygot. do druku, wstęp i przypisy Adam Galos, Wrocław–Kraków 1957.
• Głąbiński Stanisław, Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939.
• Grabski Stanisław, Pamiętniki, t. 1, przygot. do druku, wstęp Witold Stankiewicz, Warszawa 1989.
• Sapieha Leon, Wspomnienia (z lat od 1803 do 1863 r.), przedm. Stanisław Tarnowski, wyd. i wstęp Bronisław Pawłowski, Lwów 1913, Biblioteka Historyczna Altenberga. Adres Rusinów, „Rada Narodowa” 1848, 11 V.
• Dzieduszycki Wojciech, Bezrobocie podczas żniw na Rusi, „Przegląd Polski” 1903, z. 439-441.
• H. J. [Horoszkiewicz Julian], Czestny mużi i brat’ia, „Dnewnyk Ruskij” 1848, nr 3.
• Jelitenko, Narzecza; co znaczy nazwisko: Lach, Rusin, Polak (Ustęp z rozprawy obszerniejszej o kwestji ruskiej), „Dziennik Literacki” 1861, 21 VI.
• Pismo XX Biskupów polskich, „Czas” 1913, 17 IV.
• Zjazdy powiatowe, „Gazeta Narodowa” 1902, 19 XII.
• По стрейках. V, „Діло” 1902, 26 VIII (8 IX).
• Чия земля?, „Діло” 1902, 7 (20) XII.
• Althoen David, Natione Polonus and the Naród Szlachecki. Two Myths on National Identity and Noble Solidarity, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung” (Marburg) 2003, t. 52.
• Althoen David, That Noble Quest. From True Nobility to Enlightened Society in the PolishLithuanian Commonwealth 1550-1830, Ph. D. Dissertation, vol. 1-2, University of Michigan 2001.
• Augustyniak Urszula, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001.
• Bartmiński Jerzy, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
• Czapliński Władysław, Długosz Józef, Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976, Życie Codziennie…
• Daszyk Krzysztof Karol, Osobliwy Podolak. W kręgu myśli historiozoficznej i społeczno-politycznej Wojciecha hr. Dzieduszyckiego, Kraków 1993, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, z. 105.
• Dunin Borkowski Jerzy Sewer, Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lwów 1895.
• Głąbiński Stanisław, Zabezpieczenie narodowe w sejmowej ordynacyi wyborczej, Lwów 1913.
• Górski Artur, Podolacy. Obóz polityczny i jego liderzy, Warszawa 2013.
• Górzyński Sławomir, Arystokracja polska w Galicji. Studium heraldyczno-genealogiczne, Warszawa 2009, s. 9-79, Szlachta Polska.
• Hoff Jadwiga, Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.
• Jakubiec Tomasz, Wojciech Dzieduszycki. Pisarz, estetyk, filozof, Kraków 2009.
• Karolczak Kazimierz, Arystokraci galicyjscy wobec wypadków 1848 r., [w:] Rok 1848. Wiosna Ludów w Galicji. Zbiór studiów, red. Władysław Wic, Kraków 1999, s. 48-59, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 267.
• Karolczak Kazimierz, Dzieduszyccy. Dzieje rodu. Linia poturzycko-zarzecka, Kraków 2000, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 298.
• Kieniewicz Stefan, Adam Sapieha 1828-1903, Warszawa 1993.
• Kieniewicz Stefan, Sapieha Leon (1803-1878), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa– Kraków 1994.
• Kruczkowski Sylwester Korwin, Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918. Dalej tych osób, którym wymienieni władcy zatwierdzili dawne tytuły książęce względnie hrabiowskie lub nadali tytuły hrabiów i baronów jak niemniej tych, którym zatwierdzili staropolskie szlachectwo, Lwów 1935.
• Litwin Henryk, Magnateria polska 1454-1648. Kształtowanie się stanu, „Przegląd Historyczny” 1983, t. 74, z. 3.
• Łesiów Michał, Bat’kiwszczyna, witczyzna, ridnyj kraj. Ojczyzna w języku ukraińskim, [w:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin 1993, Seria Wydawnicza Lubelskiego Konwersatorium „Pogranicze”, t. 1.
• Łozińska Maja, W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaje, święta, zabawy, Warszawa 2011.
• Łoziński Bronisław, Agenor hrabia Gołuchowski w pierwszym okresie rządów swoich (1846-1859), Lwów 1901.
• Łoziński Władysław, O towarzystwie lwowskiem przy schyłku XVIII stulecia, Lwów 1872.
• Magnateria polska jako warstwa społeczna. XI Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Toruniu. Sympozjum 12 (12 wrzesień 1974 r.), red. Władysław Czapliński, Adam Kersten, Toruń 1974.
• Moklak Jarosław, W walce o tożsamość Ukraińców. Zagadnienie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach galicyjskiego Sejmu Krajowego 1866-1892, Kraków 2004.
• Mudryj Marian, Formacja gente Rutheni, natione Poloni w XIX-wiecznej Galicji a pojęcie ojczyzny, [w:] Formuły patriotyzmu w Europie Wschodniej i Środkowej od nowożytności do współczesności, red. Andrzej Nowak, Andrzej A. Zięba, Kraków 2009.
• Ostaszewski-Barański Kazimierz, Agenor Gołuchowski i Rusini w roku 1859, Lwów 1910.
• Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Kraków 1857.
• Rychlikowa Irena, Ziemiaństwo polskie 1789-1864. Zróżnicowanie społeczne, Warszawa 1983, Polska XIX i XX Wieku. Dzieje społeczne.
• Steblij Feodosij I., Polskie spiski lat trzydziestych XIX w. a społeczeństwo ukraińskie w Galicji, [w:] Społeczeństwo polskie i próby wznowienia walki zbrojnej w 1833 roku, [red. Włodzimierz A. Djakow et al.], Wrocław 1984, Polskie ruchy społeczno-polityczne i życie literackie 1832-1855. Studia i materiały.
• Wątor Adam, Ziemianin-polityk Tadeusz Cieński 1856-1925. Z dziejów konserwatyzmu wschodniogalicyjskiego, Szczecin 1997, Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński, t. (332) 258.
• Wendland Anna Veronika, Die Russophilen in Galizien. Ukrainische Konservative zwischen Österreich und Rußland, 1848-1915, Wien 2000.
• Zielińska Teresa, Magnateria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław 1977.
• Zięba Andrzej A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z problematyki kształtowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji, „Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej” 1995, t. 2.
• Zięba Andrzej A., W sprawie genezy decyzji Romana Szeptyckiego o zmianie obrządku, [w:] Metropolita Andrzej Szeptycki, Studia i materiały, red. Andrzej A. Zięba, Kraków 1994, Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej / Polska Akademia Umiejętności, t. 1.
• Ададуров Вадим, Галицькі русини у концепціях польської політики Франції та Австрії 1805-1812 років (до постановки питання), „Україна в минулому” 1996, вип. 9, s. 38-60, Україна в минулому.
• Аркуша Олена, Відкриття Галицького Крайового сейму у Львові, [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 4, Kraków 2002, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 326.
• Аркуша Олена, Краківський консерватизм та проблема українсько-польських взаємин у Галичині на початку ХХ століття, [w:] Записки Наукового товариства імені Шевченка, т. 156: Праці Історично-філософської секції, Львів 2008.
• Аркуша Олена, Польські націонал-демократи та українське питання в Галичині на початку ХХ століття, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2005, вип. 39-40.
• Аркуша Олена, Українсько-польські відносини у Східній Галичині на початку ХХ сто- ліття. Акція Влодзімєжа Козловського, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2002, вип. 37/1.
• Левицкій Иванъ Емельяновичъ [Левицький Іван], Прикарпатская Русь в ХІХ-мъ вѣцѣ въ біографияхъ и портретахъ єи дѣятелей съ увзгледненьемъ замѣчательныхъ лю- дей котрыхъ 1772 р. заставъ при жизни, т. 1, Львôвъ 1898.
• Мудрий Мар’ян, Ідеологія чи світогляд? До питання про теоретичні засади Руського Собору 1848 року, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2009, вип. 44.
• Мудрий Мар’ян, Ідея польсько-української унії та „русини польської нації” в етнопо- літичному дискурсі Галичини 1859-1869 років, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2005, вип. 39-40.
• Мудрий Мар’ян, Руський Собор 1848 року. Oрганізація та члени, „Україна. Культурна спадщина, національна свідомість, державність” 2008, вип. 16: Ювілейний збірник пошану Івана Патера.
• Мудрий Мар’ян, Спроба українсько-польського порозуміння в Галичині в 1861 р., „На- укові зошити історичного факультету Львівського державного університету імені Івана Франка” 1999, вип. 2.
• Мудрий Мар’ян, Спроби українсько-польського порозуміння в Галичині (60-70-і роки ХІХ ст.), „Україна. Культурна спадщина, національна свідомість, державність. Збірник наукових праць” 1997, вип. 3-4.
• Мудрий Мар’ян, Юліан Лаврівський (1821-1873), [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 5: Ludzie Lwowa, Kraków 2005, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 430.
• Сисин Френк, „Отчизна” у політичній культурі України початку XVIII століття, „Україна модерна” (Київ–Львів) 2006, ч. 10.
• Турій Олег, Національне і політичне полонофільство серед греко-католицького духо- венства Галичини під час революції 1848-1849 років, [w:] Записки Наукового то- вариства імені Шевченка, т. 228: Праці Історично-філософської секції, ред. тому О. Купчинський, Львів 1994.
• Чорновол Ігор, Польсько-українська угода 1890-1894 рр., Львів 2000.
• Чорновол Ігор, Свої серед чужих, чужі серед своїх. Федоровичі гербу Огінець у контексті українського національного руху ХІХ ст., „Молода нація” 2003, № 3 (28).
• Яковенко Наталiя, Українська шляхта з кінця XIV до середини XVII століття. Волинь і Центральна Україна, Київ 2008.

Identifiers

DOI

10.12797/KPK.04.2012.04.06