Legalne organizacje społeczne w powiatach sokołowskim i węgrowskim do 1914 roku

• Authors: Jaworski Wojciech

Title variants

EN

Legal social organizations in the counties of Sokołów and Węgrów until 1914

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Ukazy o uwłaszczeniu chłopów z 1864 r. zakończyły w Królestwie Polskim proces uzyskiwania przez nich pełni praw. Stali się oni podmiotem życia społecznego obok innych warstw. Ogólny wzrost liczby ludności oraz stałe podnoszenie się poziomów jej dochodów i wykształcenia spowodowało w drugiej połowie XIX w. powstawanie różnego typu organizacji społecznych. W latach 1881-1914 na ich obszarze zarejestrowano co najmniej 72 samodzielne organizacje i 9 oddziałów stowarzyszeń zasięgu ogólnokrajowym z siedzibą zarządu głównego w Warszawie. Najwięcej wśród samodzielnych było: spółdzielni spożywców - 44, kółek rolniczych - 12, spółdzielni mleczarskich - 7 i ochotniczych towarzystw pożarnych - 4, a wśród oddziałów - stowarzyszeń oświatowych - 8. W okresie ograniczania życia społecznego (do 1894 r.) utworzono tylko 1 organizację, w okresie regulowania (1894-1906) - 5, a w okresie liberalizacji (1906-1914) - 66 i 9 oddziałów. Spośród samodzielnych organizacji: 65 powołali do życia Polacy, 1 - Żydzi, 1 - chłopi wyznania prawosławnego, 3 wspólnie Polacy i Rosjanie, a o 2 - brak danych. W powiecie sokołowskim zalegalizowano 44 samodzielne organizacje, w tym w Sokołowie - 7, osadach - 3 i wsiach - 34; a węgrowskim - 28, w tym 5 w Węgrowie, 5 w osadach i 18 we wsiach. Oddziałów stowarzyszeń o szerszym zasięgu działania powstało 7 w powiecie sokołowskim i 2 w węgrowskim. Pierwsze stowarzyszenie założyli polscy mieszczanie i rosyjscy urzędnicy państwowi. Wybuch rewolucji w 1905 r. zaktywizował społecznie chłopów. Władze państwowe ograniczały życie społeczne Polaków. Podobnie jak w całej Kongresówce zlikwidowały one oddziały Polskiej Macierzy Szkolnej i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego “Sokół“. Mała aktywność wyznawców judaizmu w legalnym życiu społecznym była uwarunkowana realizowaniem celów kulturalnych, oświatowych i dobroczynnych przez skupiające ich okręgi bożnicze.

EN

Granting freehold to peasants in 1864 ended the process of obtaining their full rights in the Kingdom of Poland. They started to participate in the social life just like other layers. The general population growth as well as the steady rise of its income and education resulted in the emergence of various social organizations in the second half of the 19th century. In the years 1881-1914 at least seventy-two independent organizations and nine nationwide branches with their main administrative seat in Warsaw were registered in this area. The most significant among the independent organizations were: forty-four grocers’ cooperatives, twelve agricultural cooperatives, seven dairy cooperatives and four volunteer fire associations, whereas among the branches- there were eight educational associations. In the period of the limited social life (until 1894), only one organization was established, five during the regulating period (1894-1906), and sixty-six organizations and nine branches during the liberalization (1906-1914). As far as the independent organizations are concerned, sixty-five were set up by Poles, one by Jews, one by Orthodox peasants, three by Poles and Russians together, and there is no information about the two remaining ones. Forty-four independent organizations were legalized in the county of Sokołów, including seven in Sokołów itself, three in settlements and thirty-four in villages. In the county of Węgrów the number amounted to twenty-eight such institutions, including five in Węgrów, five in settlements and eighteen in villages. There were also seven and two branches with a broader scope of activity in the counties of Sokołów and Węgrów respectively. The first association was founded by Polish burghers and Russian state officials. The outbreak of the revolution in 1905 stimulated peasants socially. State authorities limited the social life of Poles. As in the whole Congress Poland, they liquidated the branches of the Polish Motherland Schools and Polish Gymnastic Society “Sokol”. The limited Judaic activity in the legal social life was conditioned by cultural, educational and charitable goals pursued by synagogue districts where the people gathered.

Keywords

PL

organizacje społeczne Sokołów Węgrów

EN

social organizations Sokołów Węgrów

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Radzyński Rocznik Humanistyczny
• Year: 2017
• Volume: 15
• Pages: 63-75

Dates

published

2017-09-08

Contributors

author

Jaworski Wojciech

References

• Głowacka-Maksymiuk U., Powiat węgrowski w latach 1905-1907, [w:] Węgrów. Dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944, red. A. Kołodziejczyk, T. Swat, Węgrów 1991, s. 297-316.
• Głowacka-Maksymiuk U., Sokołów w początkach XX wieku, [w:] 575-lecie Sokołowa Podlaskiego, red. A.Kołodziejczyk, P. Matusak, Siedlce 2000, s. 47-56.
• Jaworski W., Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864-1914, Sosnowiec 2006.
• Kołodziejczyk A., Pierwszy okres działalności ochotniczych straży ogniowych na terenie Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza (do 1918 roku), [w:] Ochotnicze Straże Pożarne Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza. Dzieje i teraźniejszość, red. R. Dmowski, A. Kołodziejczyk i Z. Todorski, Warszawa-Siedlce 2007, s. 17-50.
• Kołodziejczyk A., Węgrów i okolice w latach 1864-1914, [w:] Węgrów. Dzieje miasta i okolic w latach 1441-1944, red. A. Kołodziejczyk, T. Swat, Węgrów 1991, s. 221-296.
• Kołodziejczyk A., Z dziejów węgrowskiej Ochotniczej Straży Pożarnej (1898-2002), „Zeszyty Historyczne Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej”, z. 3 (2003), s. 55-92.
• Łukasiewicz J., Michalczuk B., Powiat sokołowski na przełomie XIX i XX w., w: Dzieje Sokołowa Podlaskiego i jego regionu, red. J. Kazimierski, Warszawa 1982, s. 133-168.
• Odziemczyk J., Pierwszy okres działalności OSP w Sokołowie Podlaskim w latach 1881-1814, [w:] Ochotnicze Straże Pożarne Południowego Podlasia i Wschodniego Mazowsza. Dzieje i teraźniejszość, red. R. Dmowski, A. Kołodziejczyk, Z. Todorski, Warszawa-Siedlce 2007, s. 103-107.
• Olejnik T., Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim, Warszawa 1996.
• Pawlak B., Działalność sterdyńskich spółdzielni w latach 1908-1939, [w:] Pomoc czy przeszkoda? Rola tradycji w odbudowie polskiej spółdzielczości, red. Z. Chyra-Rolicz, Siedlce 2004, s. 35-40.
• Ryżewski G., Region sokołowski, w latach 1866-1914, [w:] Sokołów Podlaski. Dzieje miasta i okolic, red. G. Ryżewski, Sokołów Podlaski-Białystok 2006, s. 421-492.
• Stemler J., Polska Macierz Szkolna. Szkic historyczno-sprawozdawczy z 20-lecia działalności 1905-1925, Warszawa 1926
• Więch-Tchórzewska W., Kosów Lacki. Zarys dziejów, Kosów Lacki 2002.