Dwa pojęcia Obcego w myśli socjologicznej

• Authors: Chrobak Karol

Title variants

EN

Two Conceptions of the Stranger in Sociological Thought

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Esej stanowi historyczną analizę kategorii Obcego. Autor wyszczególnia dwa jej rozumienia, które pojawiły się w dwudziestowiecznej myśli społecznej. Pierwsze traktuje obcość jako własność odnoszącą się do zewnętrznych relacji grupy, drugie zaś jako charakterystykę relacji grupy względem funkcjonujących w jej obrębie mniejszości. Na bazie tego rozróżnienia autor proponuje dwa modele Obcego: oparty na kategorii członkostwa oraz oparty na kategorii uznania. Omawia je bazując na tekstach takich klasyków jak Simmel i Schütz, oraz autorów współczesnych, jak Taylor i Bauman. W trakcie prowadzonych analiz historycznych wskazane zostaje bliskie pokrewieństwo obu tych modeli. Współczesny model uznania implikuje mianowicie traktowanie przedstawicieli różnorodnych tradycji kulturowych jako członków tej samej wspólnoty moralnej. Autor zwraca również uwagę na podobną zależność w przypadku zjawiska radykalnego Obcego, gdzie brak uznania łączy się ściśle z aktem wykluczenia moralnego. Przedstawione analizy mają na celu identyfikację głównych nurtów interpretacyjnych kategorii Obcego oraz wskazanie tendencji, jakim rozumienie tej kategorii współcześnie podlega.

EN

The article presents a historical analysis of the category of “the stranger”. The author distinguishes two conceptualizations that emerged in twentieth-century social thought. One treats strangeness as a feature of a group’s external relations, while the other – as a characteristic of a group’s relations with the minorities functioning within it. Based on this distinction, the author proposes two models of “the stranger”: one based on the category of membership and the other based on the category of recognition. Both are discussed with the reference to the classical texts, such as the ones by Simmel or Schütz, as well as to the contemporary authors, such as Taylor and Bauman. The historical analysis allows to establish a close relationship between the two models. The contemporary model of recognition implies that the representatives of various cultural traditions are treated as the members of a shared moral community. The author draws attention to a similar relationship in the case of the “radical stranger” phenomenon, in which the lack of recognition is closely related to the act of moral exclusion. The article aims at identifying the main historical conceptualizations of “the stranger” and indicating the current trends in approaching this category.

Keywords

PL

Obcy; członkostwo; uznanie; tożsamość; kultura

EN

Stranger; membership; recognition; identity; culture

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2021
• Issue: 2(241)
• Pages: 45-69

Contributors

author

Chrobak Karol

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

References

• Agamben, Giorgio. 1998. Homo Sacer. Sovereign Power and Bare Life. Stanford: Stanford University Press.
• Barber, Michael D. 2004. The Participating Citizen. A Biography of Alfred Schutz. Albany: State University of New York Press.
• Bauman, Zygmunt. 1987. Legislators and interpreters. On Modernity, Post-Modernity and Intellectuals. Cambridge: Polity Press.
• Bauman, Zygmunt. 1988. Strangers: The Social Construction of Universality and Particularity. Telos, 78: 7–42.
• Bauman, Zygmunt. 1995. A jeśli etyki zabraknie… Kultura współczesna, 1-2: 146– 159.
• Bauman, Zygmunt. 1997. Postmodernity and its Discontents. New York: New York University Press.
• Bauman, Zygmunt. 2001. The Great War of Recognition. Theory, Culture & Society, 2–3: 137–150.
• Bauman, Zygmunt. 2004. Życie na przemiał. Przekład Tomasz Kunz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bauman, Zygmunt. 2006. Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy. Przekład Stanisław Obirek. Kraków: Wyd. WAM.
• Bauman, Zygmunt. 2012. Straty uboczne. Nierówności społeczne w epoce globalizacji. Przekład Justyn Hunia. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bauman, Zygmunt. 2016. Obcy u naszych drzwi. Przekład Weronika Mincer. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Berlin, Issaiah. 1980. Vico and Herder. Two Studies in the History of Ideas. London: Chatto & Windus.
• Bilewicz, Michał. 2012. Funkcjonalna dehumanizacja. Studium odczłowieczenia ofiar i grup uciskanych. W: M. Drogosz, M. Bilewicz, M. Kofta, red. Poza stereotypy. Dehumanizacja i esencjalizm w postrzeganiu grup społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 211–226.
• Brandom, Robert. 2007. The structure of desire and recognition. Self-consciousness and self-constitution. Philosophy & Social Criticism, 1: 127–150.
• Castano, Emanuele, Roger Giner-Sorolla. 2006. Not Quite Human: Infrahumanization in Response to Collective Responsibility for Intergroup Killing. Journal of Personality and Social Psychology, 5: 804–818.
• Chrobak, Karol. 2014. Między naturą a kulturą. Filozofia życia Helmutha Plessnera. Kraków: Wyd. Aletheia.
• Fortes, Meyer. 1975. Strangers. W: M. Fortes, S. Patterson, eds. Studies in African Social Antropology, London: Seminar Press, 229–253.
• Fraser, Nancy. 2000. Rethinking Recognition. New Left Review, 3: 107–120.
• Fraser, Nancy. 2005. Sprawiedliwość społeczna w epoce polityki tożsamości. W: N. Fraser, A. Honneth. Redystrybucja czy uznanie? Debata polityczno-filozoficzna. Przekład Monika Bobako, Tomasz Dominiak. Wrocław: Wyd. Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, 27–110.
• Giddens, Anthony. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Przekład Stefan Amsterdamski. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka.
• Honneth, Alex. 2012. Walka o uznanie. Moralna gramatyka konfliktów społecznych. Przekład Jakub Duraj. Kraków: Zakład Wyd. Nomos.
• Iser, Mattias. 2013/2019. Recognition. W: Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/entries/recognition/. Dostęp 29.12.2020.
• Kant, Immanuel. 1995. Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym. Przekład Irena Krońska W: idem. Przypuszczalny początek ludzkiej historii i inne pisma historiofilozoficzne. Toruń: Wyd. Comer, 35–51.
• Marotta, Vince. 2000. The Stranger and Social Theory. Thesis Eleven. 62: 121–134.
• Marotta, Vince. 2002. Zygmunt Bauman: Order, Strangerhood and Freedom. Thesis Eleven. 70: 36–54.
• Mead, George Herbert. 1975. Umysł, osobowość, społeczeństwo. Przekład Zofia Wolińska. Warszawa: PWN.
• Park, Robert E. 1928. Human Migration and the Marginal Man. The American Journal of Sociology, 6: 881–893.
• Patten, Alan. 2014. Equal Recognition. The Moral Foundations of Minority Rights. Princeton: Princeton University Press.
• Salmela, Mikko, Christian von Scheve. 2018. Emotional Dynamics of Right- and Leftwing Political Populism. Humanity & Society, 4: 434–454.
• Schütz, Alfred. 2008. Obcy: esej z zakresu psychologii społecznej. W: idem. O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej. Przeklad Barbara Jabłońska. Kraków: Zakład Wyd. Nomos, 213–224.
• Simmel, Georg. 1921. The Sociological Significance of the ‘Stranger’. W: R.E. Park, E.W. Burgess, eds. Introduction to the Science of Sociology. Chicago: University of Chicago Press, 322–327.
• Simmel, Georg. 2005. Socjologia. Przekład Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Śliz, Anna. 2017. Wielokulturowość: stygmat współczesnego świata? Próba analizy socjologicznej. Opole: Uniwersytet Opolski.
• Staiti, Andrea. 2014. Husserl’s Transcendental Phenomenology. Nature, Spirit, and Life. Cambridge: Cambridge University Press.
• Stichweh, Rudolf. 1997. The Stranger – On the Sociology of Indifference. Thesis Eleven, 5: 1–16.
• Stonequist, Everett V. 1937. The Marginal Man: A Study in Personality and Culture Conflict. New York: Russell & Russell Inc.
• Taylor, Charles. 1994. The Politics of Recognition. W: A. Gutman, ed. Multiculturalism. Princeton: Princeton University Press, 24–73.
• Waldenfels, Bernhard. 2009. Podstawowe motywy fenomenologii obcego. Przekład Janusz Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Wood, Margaret M. 1934. The Stranger. A study in social relationships. New York: Columbia University Press.
• Žižek, Slavoj. 2014. Welcome to the Spiritual Kingdom of Animals. W: C. Douzinas, C. Gearty, eds. The Meanings of Rights. The Philosophy and Social Theory of Hu- man Rights. Cambridge: Cambridge University Press, 298–318.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2021.137288