Danziger Einkäufe und Ausgaben des Bischofs Adam Stanisław Grabowski Mitte des 18. Jahrhunderts

• Authors: Jerzy Dygdała

Title variants

PL

Gdańskie zakupy i wydatki biskupa Adama Stanisława Grabowskiego w połowie XVIII wieku.

• Conference: This volume is dedicated to Professor Jerzy Trzoska on His seventieth birthday
• Languages of publication: DE

Abstracts

PL

Artykuł powstał na podstawie analizy ksiąg rachunkowych biskupa Adama Stanisława Grabowskiego, kolejno: ordynariusza chełmińskiego, kujawskiego i warmińskiego. Na początku swojej kariery biskup przebywał w Gdańsku przez 9 miesięcy, od października 1737 do sierpnia 1738 roku. Wydał wówczas prawie 70 000 złotych polskich, przy czym wydatki na życie codzienne mieściły się w kwocie 31 000 złotych. (utrzymanie dworzan – 5%, służby – 9%, koszty wyżywienia, w tym czekolady – blisko 18%, wina i piwa – 6%, zakupy powozów, karet i koni – 22%, mebli i sprzętów kuchennych – 7,5%, zastawy stołowej – 4,5%, przedmiotów kultu, w tym krzyża i kielicha mszalnego – 11%, w końcu na prezenty i napiwki – 3%). Spośród kupców gdańskich najwięcej na tej dłuższej wizycie Grabowskiego zyskali Christoph Warholl i Wilhelm Wilcke. Szczególnie wiele uwagi poświęcał wówczas biskup Grabowski zakupom mebli i zastawy stołowej. Po awansie na biskupstwo warmińskie w 1741 roku Grabowski rezydował głównie w Lidzbarku. W dalszym ciągu utrzymywał jednak bliskie kontakty z gdańskimi kupcami, zwłaszcza mającymi na składzie wina i korzenie. Przeciętnie co pół roku przybywał do Lidzbarka wóz z „winami cudzoziemskimi”, przyprawami korzennymi, ostrygami, kawą i czekoladą, kupionymi u gdańskich kupców, m.in. Dawida Quadego, Franza Rottenburga, Louisa lub jego bratanka Jeana F. Mathy’ego czy Paula Schnaasego. W Gdańsku zamawiano także przedmioty będące wybitnymi działami sztuki złotniczej (zarówno świeckiej, jak i sakralnej), zwłaszcza u znakomitego tamtejszego złotnika Johanna Gottfrieda Schlaubitza (łącznie otrzymał on od biskupa za swe prace 59.000 złotych polskich). Adam Stanisław Grabowski ponownie przebywał przez dłuższy czas w Gdańsku w latach 1749–1750. Pełnił wówczas funkcję jednego z dwóch komisarzy mianowanych przez Augusta III, którzy mieli zapoznać się na miejscu z wewnętrznymi konfliktami społecznymi w mieście. W księdze wydatków biskupich z tego okresu odnotowano zakupy wina, piwa, a także cytryn i pomarańczy. Zakupiono wówczas również większe ilości sukna i innych materiałów. Wyciągając bardziej ogólne wnioski z analizowanych w niniejszym artykule przykładów, można powiedzieć, że o kosztach dłuższego pobytu polskiego magnata w Gdańsku decydowały głównie trzy typy wydatków. Po pierwsze – na żywność i napoje (wino, piwo, kawa, czekolada); po drugie – na utrzymanie i wyposażenie domu oraz stajni; po trzecie – na dworzan i służbę. Odrębne miejsce zajmowały oczywiście zakupy przedmiotów luksusowych i dzieł sztuki.

Keywords

PL

Gdańsk; Handel; Biskup Adam Stanisław Grabowski

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Maritima
• Year: 2011
• Volume: 24
• Pages: 87-100

Contributors

author

Jerzy Dygdała

• Instytut Historii PAN

translator

Małgorzata Osiewicz-Maternowska

References

• Biblioteka Ossolineum we Wrocławiu [Ossolineum-Bibliothek in Breslau], Ms. 4183/II
• Cieślak E.: Einige Probleme der politischen und sozialen Auseinandersetzungen in Danzig in der Mitte des 18. Jahrhunderts, „Neue Hansische Studien“, 1970
• Cieślak E.: Konfl ikty polityczne i społeczne w Gdańsku w połowie XVIII w. Sojusz pospólstwa z dworem królewskim [Politische und gesellschaftliche Konfl ikte in Danzig Mitte des 18. Jh. Allianz des Pöbels mit dem königlichen Hof], Wrocław 1972
• Cieślak E.: Zagraniczne pożyczki Gdańska w XVIII w. [Ausländische Anleihen Danzig im 18. Jh.], „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych“ [Jahrbücher für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte], 47, 1986
• Dygdała J.: Adam Stanisław Grabowski (1698–1766): biskup, polityk, mecenas [Adam Stanisław Grabowski (1698–1766): Bischof, Politik, Mäzen], Olsztyn 1994
• Furtak T.: Ceny w Gdańsku w latach 1701–1815. Les prix a Gdańsk (Danzig) de 1701 a 1815 [Preise in Danzig in den Jahren 1701–1815], Lwów 1935
• Kazusek S.: Fryjor gdański z dóbr księcia Pawła Karola Sanguszki w połowie XVIII wieku [Danziger ‘Fryjor’ aus den Besitztümern des Fürsten Paweł Karol Sanguszka Mitte des 18. Jh.], „Res Historica“, 27, 2009
• Kordek K.: Mecenat artystyczny biskupa Adama Stanisława Grabowskiego [Kulturmäzenat des Bischofs Adam Stanisław Grabowski], „Rocznik Olsztyński“ [Allensteiner Jahrbuch], 11, 1975
• Zielińska T.: Osiemnastowieczna transakcja zakupu fortepianu [Flügelkauf – eine Transaktion im 18. Jh.], „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej“ [Vierteljahrschrift für Geschichte der materiellen Kultur], 15, 1967, 3
• Zielińska T.: Przyczynek do sprawy własności szlacheckiej w Gdańsku [Beitrag zur Frage des Adelseigentums in Danzig], in: Ludzie, kontakty, kultura XVI–XVIII w. Prace ofiarowane Profesor Marii Boguckiej [Leute, Kontakte, Kultur 16.–18. Jh. Bearbeitungen geschenkt an Frau Professor Maria Bogucka], hg. v. J. Kowecki, J. Tazbir, Warszawa 1997
• Zielińska T.: Szlacheccy właściciele nieruchomości w miastach XVIII w. [Adelige Eigentümer städtischer Immobilien im 18. Jh.], Warszawa–Łódź 1987