„Powinność oddajecie Waszmościowie patriarsze”. Mowa Feliksa Kryskiego na pogrzebie prymasa Jana Tarnowskiego 9 października 1604 r. jako element staropolskiego ceremoniału pogrzebowego

• Authors: Gałuszka Justyna

Title variants

EN

„Powinność oddajecie Waszmościowie patriarsze”. Feliks Kryski’s speech at Primate Jan Tarnowski’s funeral on October 9th, 1604 as an Old Polish funeral ceremony element

RU

Долг отдаете Господа патриархе. Речь Феликса Крыского на похоронах примаса Яна Тарновского 9 октября 1604 года как элемент старопольской похоронной церемонии

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł prezentuje jeden z elementów XVII-wiecznych uroczystości pogrzebowych, jakim były okolicznościowe przemówienia bliskiego krewnego, przyjaciela lub znajomego, które uzupełniały kazania kaznodziejów. Niniejszy tekst stanowi omówienie i krytyczne wydanie źródłowe przemówienia Feliksa Kryskiego (1562–1618 na pogrzebie jego mentora i politycznego przewodnika, prymasa Jana Tarnowskiego (1552–1604). Kryski był znakomitym mówcą, pisarzem i politykiem. Wielokrotnie przemawiał w czasie obrad sejmu, nie stronił również od oratorstwa okolicznościowego. Celem utworu było dokonanie nowoczesnej edycji, która została przybliża tekst staropolski szerszemu kręgowi odbiorców.

EN

The article presents one of the elements of the 17th-century funeral ceremonies – occasional speeches given by a close relative, friend or acquaintance, which complemented the preachers' sermons. This text is an overview and critical source edition of Feliks Kryski's speech (1562–1618) at the funeral of his mentor and political guide, Primate Jan Tarnowski (1552–1604). Kryski was an excellent speaker, writer and politician. He spoke many times during the sessions of the Sejm and did not avoid occasional oratories. The aim of this article is to make a modern edition, which brings the Old Polish text closer to a wider audience.

RU

В статье представлен один из элементов похоронных обрядов XVII в. - случайные выступления близких родственников, друзей или знакомых, дополнявшие проповеди проповедника. Этот текст представляет собой обсуждение и критическое издание речи Феликса Крыского (1562–1618) на похоронах его наставника и политического наставника примаса Яна Тарновского (1552–1604). Крыски был прекрасным оратором, писателем и политиком. Много раз давал речи во время сеймов, не избегая также и случайного ораторского искусства. Целью работы было сделать современное издание, которое приблизило бы старопольский текст к более широкой аудитории.

Keywords

PL

staropolski pogrzeb; mowa pogrzebowa; edycja źródła; Jan Tarnowski; Feliks Kryski

EN

old-Polish funeral; funeral speeches; Jan Tarnowski; Feliks Kryski; critical source edition

RU

cтаропольские похороны; похоронная речь; издание источника; Ян Тарновски; Феликс Крыски

• Publisher: Towarzystwo Nauki i Kultury Libra
• Journal: Wschodni Rocznik Humanistyczny
• Year: 2020
• Volume: XVII (2020)
• Issue: 3: Dwór w Rzeczypospolitej i państwach ościennych, pod red. Artura Goszczyńskiego i A. Selina
• Pages: 83-96

Dates

published

2020

Contributors

author

Gałuszka Justyna

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Barłowska M., Na swady sarmackiej placu. O kulturze oratorskiej wieku XVII, Kielce 2001.
• Barłowska M., O badaniu staropolskiego oratorstwa (na przykładzie świeckiego oratorstwa epoki baroku), [w:] Retoryka w Polsce. Teoria i praktyka w ostatnim półwieczu, red. M. Skwara, Szczecin 2006, s. 75–93.
• Barłowska M., Czego w oratorstwie polskim XVII wieku nie widać z perspektywy Mówcy polskiego Jana Pisarskiego?, „Forum Artis Rhetoricae”, 2013, nr 4 (35), s. 9–20.
• Byliński J., Rokoszowe koncepcje reformy państwa (1606–1608), [w:] Studia historyczno–prawne. Księga poświęcona pamięci Profesora Jana Seredyki, red. W. Kaczorowski, Opole 2008, s. 59–106.
• Choińska–Mika J., Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998,
• Chrościcki J.A., Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
• Cynarski S., Stronnictwo królewskie w dobie rokoszu Zebrzydowskiego (próba charakterystyki), „Małopolskie Studia Historyczne”, 1965, r. 8, z. 3/4, s. 3–24.
• Karpowicz M., Polski portret trumienny, [w:] Sztuki polskiej drogi dziwne, Bydgoszcz 1994, s. 107–126.
• Dorobisz J., Kariery dygnitarzy duchownych koronnych Wazów, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 2019, t. 16, nr 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało.” Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. A. Goszczyńskiego, s. 29–45.
• Dubas–Urwanowicz E., Stronnicy królewscy i opozycjoniści wobec monarchy w dobie zjazdu
• lwowskiego i rokoszu sandomierskiego. Próba porównania, [w:] Król a prawo stanów do oporu, red. M. Markiewicz, E. Opaliński, R. Skowron, Kraków 2010, s. 105–122.
• Frost R.I., Regaliści bez regalizmu? Dwór królewski w czasach Wazów, [w:] Dwór a kraj. Między centrum a peryferiami władzy, red. R. Skowron, Kraków 2003, s. 295–306.
• Górski K. et al., Zasady wydawania tekstów staropolskich. Projekt, Wrocław 1955.
• Gruchała J.S., Głos w sprawie komentarza, [w:] Edytorstwo źródeł: różne drogi – wspólny cel, pod red. A. Perłakowskiego, Kraków 2017, s. 11–33.
• Kawecki R., Tarnowski Jan h. Rola (1552–1604), [w:] PSB, t. 52, z. 3, Kraków 2018, s. 457–463.
• Kicińska U., Wzorzec szlachcianki w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych XVII wieku, Warszawa 2013.
• Korytkowski L., Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 do 1821, t. 3, Poznań 1889, s. 541–559.
• Kosman M., Między ołtarzem a tronem. Poczet prymasów Polski, Poznań 2000.
• Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., Warszawa 1953.
• Lepszy K., Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589–1592), Kraków 1939.
• Łętowski L., Katalog biskupów prałatów i kanoników krakowskich, t. 4, Kraków 1853, s. 145–150.
• Maciszewski M., Kryski Feliks vel Szczęsny z Drobnina (Drobina) h. Prawdzic (1562–1618), PSB, t. 15, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 482.
• Nowicka-Struska A., Elementy teatralne, gest i komunikacja niewerbalna w siedemnastowiecznych kazaniach pogrzebowych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae”, 2006, vol. 24, s. 71–97.
• Niedźwiedź J., Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII–XVIII w., Kraków 2003.
• Pawłowska–Kubik A., Program wzmocnienia władzy w kręgach stronnictwa prokrólewskiego w czasie rokoszu sandomierskiego 1605–1609, „Klio. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym”, 2012, vol. 22, no. 3, s. 39–58.
• Rok B., Druki żałobne w dawnej Polsce XVI–XVIII w., [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby w XVI–XVIII wieku. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa 2001, s. 187–201.
• Sas B., Genealogia Feliksa v. Szczęsnego Kryskiego, kanclerza wielkiego koronnego, „Rocznik Mazowiecki”, 2012, t. 24, s. 109–118.
• Sójka J., Pisarski Jan Stefan (ok. 1630–1678), [w:] PSB, t. 26, Wrocław 1981, s. 549.
• Skwara M., O dowodzeniu retorycznym w polskich drukowanych oracjach pogrzebowych, Szczecin 1999.
• Vanitas. Portret trumienny na tle sarmackich obyczajów pogrzebowych, red. J. Dziubkowa, Poznań 1996.
• Trębska M., Staropolskie szlacheckie oracje weselne. Genologia – obrzęd – źródła, Warszawa 2008.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku, oprac. K. Chłapowski et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.

Identifiers

DOI

10.36121/jgaluszka.17.2020.3.083