Cechy konstytutywne tożsamości kujawskiej na podstawie Kujawskich legend, gawęd i gadek Antoniego Benedykta Łukaszewicza

• Authors: Paluszak-Bronka Anna

Title variants

EN

Constitutional features of Kuyavian identity on the basis of „Kuyavian legends, myths and folk tales” by Antoni Benedykt Łukaszewicz

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu było przedstawienie cech konstytuujących tożsamość kujawską na podstawie opracowania Antoniego Benedykta Łukaszewicza Kujawskie legendy, gawędy i gadki. Analiza zabytku pokazała, że należą do nich: odwoływanie się do mitów założycielskich, które są tworzone i upowszechniane po to, by potwierdzić zakorzenienie grupy i jej długiego (od czasów niemal prehistorycznych) trwania na danym obszarze; przywiązanie do religii katolickiej (co nie przeszkadza łączyć praktyki religijne z praktykami magicznymi, obecnymi w religijności ludowej); pamięć przeszłości (a zwłaszcza przeszłości heroicznej, jak bitwa pod Płowcami, ale i wydarzeń traumatycznych, bolesnych, jak II wojna światowa, cierpienia, prześladowania Kujawiaków w różnych okresach dziejów, rozdarcie regionu spowodowane zaborami); związek z miejscami (zabytkami architektury, kościołami, dworami), które są dziedzictwem otrzymanym po wcześniejszych pokoleniach; świadomość bogactwa miejscowego folkloru, obrzędów (nie zawsze już praktykowanych, ale wciąż pozostających w pamięci kulturowej); gwara (choć współcześnie nie ma już często żywotności komunikacyjnej, ale ciągle ma walor symboliczny, podkreślający odrębność Kujaw jako regionu).

EN

The aim of this article was to present the features constituting Kuyavian identity on the basis of the study of Antoni Benedykt Łukaszewicz titled Kuyavian legends, myths and folk tales. The analysis of the oldest written text showed that this comprises: –referring to founding myths which are created and spread in order to confirm the settlement of the group and its long existence (almost since prehistoric times) in the given area; –commitment to the catholic religion (which is not an obstacle to combine religious practices with magical practises present in the folk beliefs); –memory of the past (especially the heroic past, such as the battle of Płowce, also such traumatic and painful events as World War II, the suffering and persecution of the inhabitants of Kuyavia in various periods, the division of the region caused by the annexations); –relation to the places (architectural monuments, churches, manor houses) which are a heritage received from previous generations; –the awareness of the wealth of the local folklore and habits (not always being practised nowadays, but still existing in cultural memory); –dialect (although it is not used in communication, it still has a symbolic value underlining the identity of the region).

Keywords

PL

Kujawy; tożsamość; komponenty tożsamości

EN

Kuyavia; identity; the components of identity

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2018
• Issue: 2(18)2018
• Pages: 267-281

Contributors

author

Paluszak-Bronka Anna

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• 1. Bieniak J., Rola Kujaw w Polsce Piastowskiej, „Ziemia Kujawska” t. I, Inowrocław‑Włocławek 1963, s. 27‑71.
• 2. Bieniak J., Kujawy jako region historyczny, „Rocznik Kulturalny Kujaw i Pomorza” 1993, t. 12, s. 9‑20.
• 3. Brzezińska A.W., Dzieciństwo i dorastanie: korzenie tożsamości osobistej i społecznej, [w:] Edukacja regionalna, red. A.W. Brzezińska, A. Hulewska, J. Słomska, Warszawa 2006, s. 47‑78.
• 4. Darmosz J., Region i regionalizm. Studium interdyscyplinarne, Warszawa 1987.
• 5. Dunin‑Karwica T., Rola tradycji w kulturze wsi kujawskiej, Toruń 2000.
• 6. Folklor Kujaw, red. R. Lange, B. Krzyżaniak, A. Pawlak, Warszawa 1979.
• 7. Gajek J., Skład etniczny Wielkiego Pomorza, [w:] Teka Pomorska, 1938/2009, t. 3, nr 1‑2.
• 8. Guldon Z., Kształtowanie się regionu kujawskiego w XII‑XVIII wieku, „Literatura Ludowa” 1963, r. VII: Kujawy, nr 2‑3, s. 4‑8.
• 9. Guldon Z., Poniewierski J., Podziały administracyjne Kujaw i ziemi dobrzyńskiej w XII‑XIV wieku, Warszawa‑Poznań 1974.
• 10. Kalinowska D., Gzik, żur i prażucha. Tradycje kuchni kujawskiej, Włocławek 2014.
• 11. Karłowicz J., Słownik gwar polskich, Kraków 1901, t. II.
• 12. Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, Warszawa 2002.
• 13. Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.
• 14. Kolberg O., Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce, Warszawa 1867, t. III: Kujawy, cz. 1 i 2.
• 15. Kołatka K., Gwary Krajny zwierciadłem tożsamości regionalnej, praca doktorska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2015 [komputeroopis].
• 16. Krzyżaniak B., Zwyczaje i obrzędy, [w:] Folklor Kujaw, red. R. Lange, B. Krzyżaniak, A. Pawlak, Warszawa 1979, s. 173‑353.
• 17. Kukier R., Regionalizacja etnograficzna Kujaw (na podstawie samookreślenia ludu), Bydgoszcz 1963.
• 18. Lange R., Charakterystyka regionu, [w:] Folklor Kujaw, red. R. Lange, B. Krzyżaniak, A. Pawlak, Warszawa 1979, s. 5‑25.
• 19. Łukaszewicz A.B., Kujawskie legendy, gawędy i gadki, t. I., Wrocław 2012.
• 20. Mikułowska H., Strój kujawski, [w:] Atlas polskich strojów ludowych, cz. II, z. 3, Poznań 1953.
• 21. Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany, red. S. Rymut, Kraków 2003, t. V.
• 22. Odoj G., Tożsamość kulturowa społeczności małomiasteczkowej, Katowice 2007.
• 23. Ogrodowska B., Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik, Warszawa 2000, s. 182‑183.
• 24. Paleczny T., Socjologia tożsamości, Kraków 2008.
• 25. Paluszak‑Bronka A., Stylizacja gwarowa w „Kujawskich legendach, gawędach i gadkach” Antoniego Benedyka Łukaszewicza, „Polonica” 2016, t. XXXVI, s. 249‑258.
• 26. Rospond S., Słownik nazw etymologicznych miast i gmin PRL, Wrocław 1984, s. 290‑291.
• 27. Sawaniewska‑Mochowa Z., Źródła etnograficzne i teksty folkloru jako baza empiryczna słownika gwarowego (na przykładzie Kujaw), „Język Polski” 2016, t. XCVI, z. 3, s. 27‑36.
• 28. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1883, t. IV, s. 850‑852.
• 29. Sobierajski Z., Gwary kujawskie, Poznań 1952.
• 30. Sobierajski Z., Jak mówią Kujawiacy, „Literatura Ludowa” 1950, t. VII: Kujawy, z. 2‑3, s. 14‑17.
• 31. Szkulmowska W., Ziemia rodzinna to Kujawy, Bydgoszcz 2006.
• 32. Sztuka ludowa Kujaw. Przeszłość i teraźniejszość, red. W. Szkulmowska, Bydgoszcz 1997.
• 33. Święch J., Kujawy – region historyczno‑etnograficzny, [w:] Sztuka ludowa Kujaw. Przeszłość i teraźniejszość, red. W. Szkulmowska, Bydgoszcz 1997, s. 9‑20.
• 34. Tambor J., Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, Katowice 2008.
• 35. Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa 2003, t. II.
• 36. Wróbel A., Posłowie, [w:] Kujawskie legendy, gawędy i gadki, t. I., Wrocław 2012, s. 112‑123.
• 37. https://pl.wikipedia.org/wiki/Kujawy.
• 38. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Kowalu.
• 39. http://www.ramotowscy.pl/strona‑Kujawy.asp.
• 40. Piotrowska A.E., Kultura ludowa, [w:] Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, red. H. Karaś, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=kujawy‑kultura2.
• 41. Tambor J., Kulturowe wyznaczniki tożsamości. Tożsamość mieszkańców województwa śląskiego, file:///C:/Users/UKW1/Downloads/Kulturowe%20wyznaczniki%20tozsamosci%20‑%20Jolanta%20Tambor(2).pdf.
• 42. Trapszyc A., Kujawy, http://www.nasze.kujawsko‑pomorskie.pl/etnografia/kujawy.html.