Miejsce człowieka we wszechświecie. (Nie)religijne narracje polskich i ukraińskich przyrodników

• Authors: Maria Rogińska

Title variants

EN

The Place of Human Beings in the Universe. (Non)Religious Narratives of Polish and Ukrainian Natural Scientists

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę wglądu socjologicznego w problematykę imaginarium społecznego na przecięciu nauki i religii, jest głosem w dyskusji na temat roli nauki w procesach sekularyzacji. Kontynuując tradycję socjologiczną zgłębiającą rozumienie kulturowej roli nauki poprzez badania akademii, Autorka opiera analizę na materiale 100 wywiadów pogłębionych z fizykami oraz biologami z Polski i Ukrainy. Poświęca uwagę w szczególności imaginarium dotyczącemu miejsca człowieka we wszechświecie. Celem artykułu jest pokazanie istotnego zróżnicowania w tym zakresie między populacjami uczonych z Polski i Ukrainy oraz ustalenie konsekwencji, jakie ma ono dla utraty lub zachowania ich religijności. Uzyskane dane pozwalają dostrzec, że wpływ nauki jako wiedzy obiektywnej na religijność uczonych nie jest uniwersalny, lecz silnie zapośredniczony kulturowo. Zamiast poszukiwania jednej formuły tego wpływu warto zatem mówić o wielu jego kulturowo zależnych konfiguracjach.

EN

This article aims at investigating the social imaginary emerging at the intersection of science and religion, and contributes to the discussion on the role of science in secularization processes. It focuses in particular on the imaginary related to the place of humans in the universe. The article continues the sociological tradition which tries to explore the cultural role of science through studying academics. Based on 100 in-depth interviews with Polish and Ukrainian physicists and biologists, it intends to not only show the significant differences between the two populations, but the impact these differences have on the loss or preservation of the scholars’ religiosity. The data suggests that influence of science on religion is not universal but strongly culturally mediated. Therefore, instead of searching for a single formula to describe this influence, it is worth considering its many culture-dependent configurations.

Keywords

PL

imaginarium społeczne; fizycy; biologowie; relacje nauki i religii; sekularyzacja; Polska; Ukraina; wywiady pogłębione

EN

social imaginary; physicists; biologists; relations of science and religion; secularization; Poland; Ukraine; in-depth interviews

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2019
• Issue: 1(232)
• Pages: 167-191

Contributors

author

Maria Rogińska

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie

References

• Abel Francois, Cal Le Gallc, Raul Magni Bertonb. 2016. Politics, economics, ethics and religion in French academia. „French Politics” 14: 1–17
• Beit-Hallahmi, Benjamin. 2015. Explaining The Secularity of Academics: Historical Questions and Psychological Findings. „Science, Religion and Culture” 2(3): 104–119.
• Bello, Francis. 1954. The Young Scientists. „Fortune” 49: 142–143.
• Borowik, Irena i Tadeusz Doktor. 2001. Pluralizm religijny i moralny w Polsce. Raport z badań. Kraków: Nomos.
• Borowik, Irena. 2010. Religijność. W: M. Libiszowska-Żółtkowska i J. Mariański. Leksykon socjologii religii. Zjawiska – badania – teorie. Warszawa: Verbinum.
• Bourdieu, Pierre. 2000. Das religiöse Feld: Texte zur Ökonomie des Heilsgeschehens. Trans. A. Pfeuffer. Konstanz, Germany: Universitätsverlag Konstanz.
• Bourget, David i David J. Chalmers. 2013. What Do Philosophers Believe? „Philosophical Studies” 170(3): 465–500.
• Bullivant Stephen i Michael Ruse, eds. 2013. The Oxford Handbook of Atheism. Oxford: Oxford University Press.
• Bylica, Piotr. 2013. Wpływ teizmu chrześcijańskiego na rozumienie nauki oraz relacji między sferą przyrodniczą i nadprzyrodzoną w okresie rewolucji naukowej XVI– XVII w. a teza o wrodzonym konflikcie między nauką i religią. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 58(1): 73–90.
• Caplovitz, David i Fred Sherrow. 1977. The Religious Drop-outs. Apostasy among College Students. Beverly Hills, CA: Sage.
• CBOS. 2017. Przynależność Polaków do ruchów i wspólnot religijnych. Komunikat z badań nr 84. http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2017/K_084_17.PDF Dostęp 25.09.2018.
• Chadwick, Owen. 1975. The Secularization of the European Mind in the 19th Century. Cambridge: Cambridge University Press.
• Comte-Sponville, André. 2011. Duchowość ateistyczna. Tłum. E. Aduszkiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
• Draper, John. 1874. History of the Conflict between Religion and Science. New York: D. Appleton and Company.
• Durkheim Emile. [1912] 2010. Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii. Tłum. E. Tarkowska. Warszawa: PWN.
• Ecklund, Elaine Howard, Jerry Z. Park i Katherine L. Sorell. 2011. Scientists Negotiate Boundaries Between Religion and Science. „Journal for the Scientific Study of Religion” 50(3): 552–569.
• Ecklund Elaine Howard. 2010. Science vs. Religion. What Scientists Really Think. Oxford: University Press.
• Ecklund, Elaine Howard i Christopher P. Scheitle. 2007. Religion among Academic Scientists: Distinctions, Disciplines, and Demographics. „Social Problems” 54: 289–307.
• Ecklund, Elaine Howard, David R. Johnson, Christopher P. Scheitle, Kirstin R.W. Matthews i Steven W. Lewis. 2016. Religion among Scientists in International Context: A New Study of Scientists in Eight Regions. „Socius: Sociological Research for a Dynamic World”, http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/2378023116664353 (dostęp 25.09.2018).
• Elchardus, Mark i Bram Spruyt. 2009. The Culture of Academic Disciplines and the Sociopolitical Attitudes of Students: A Test of Selection and Socialization Efects. „Social Science Quarterly” 90: 445–460.
• Epstein, Mikhail. 1999. Minimal Religion. W: Russian Postmodernism: New Perspectives on Post-Soviet Culture (with Alexander Genis and Slobodanka Vladiv-Glover). „Studies in Slavic Literature, Culture, and Society” 3: 163–171; New York, Oxford: Berghahn Books.
• Erenc, Janusz. 2010. Religijność i tolerancja. Stosunek do wiary pracowników naukowych Uniwersytetu Gdańskiego. „Przegląd Religioznawczy” 3: 123–143.
• Freud, Zygmut. 2000. Wstęp do psychoanalizy. Tłum. S. Kempnerówna, W. Znaniecki. Warszawa: WN PWN.
• Gołąb, Andrzej. 2017. Belief and Unbelief in God among Polish Scholars and Their Views on the Relationship between Science and Religion. „Annals of Psychology” XX (1): 81–97.
• Gross, Neil i Solon Simmons. 2009. The Religiosity of American College and University Professors. „Sociology of Religion” 70: 101–129.
• Hardy, Kenneth R. 1974. Social Origins of American Scientists and Scholars. „Science” 185: 497–506.
• Heller, Michał. 2016. Sens życia i sens wszechświata. Kraków: Copernicus Center Press.
• Larson, Edward J. i Larry Witham. 1998. Leading Scientists still Reject God. „Nature” 394: 313.
• Leuba, James H. 1916. The Belief in God and Immortality: A Psychological, Anthropological and Statistical Study. Boston: Sherman, French & Co.
• Lehman, Joe i Wayne Shriver. 1968. Academic discipline as predictive of faculty religiosity. „Social Forces” 47 (2): 171–182.
• Leuba, James H. 1934. Religious Beliefs of American Scientists. „Harper’s” 169: 292–300.
• Libiszowska-Żółtkowska, Maria. 2000. Wiara uczonych. Esej mocno osadzony w empirii. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Fontenelle, Bernard Le Bouyer de. 1686. Entretiens sur la pluralité des mondes. Amsterdam: Pierre Mortier.
• Mariański, Janusz. 2013. Sekularyzacja, desekularyzacja, nowa duchowość. Kraków: Nomos.
• Minois, Georges. 1994. Kościół i nauka. Tłum. A. Szymanowski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
• Otto, Rudolf. [1917] 1993. Świętość: elementy irracjonalne w pojęciu bóstwa i ich stosunek do elementów racjonalnych. Tłum. B. Kupis. Wrocław: Thesaurus Press.
• Paley, WIlliam. 1802. Natural Theology: or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity (1st ed.). London: J. Faulder.
• Pascal, Blaise. 2001. Myśli. Tłum. T. Żeleński. Warszawa: De Agostini: Altaya.
• Pawluczuk, Włodzimierz. 2014. Oblicza wiary. Kraków: Nomos.
• Pew Research Center. 2009. „Public Praises Science; Scientists Fault Public, Media”. http://www.pew-forum.org/2009/11/05/scientists-and-belief). Dostęp: 17.05.2018.
• Puczydłowski, Miłosz. 2017, Religia i sekularyzm. Współczesny spór o sekularyzację. Kraków: Universitas.
• Roe, Anne. 1952. The Making of a Scientist. New York: Dodd, Mead.
• Rogińska, Maria. 2016. Science, Religion, and the Meaning of Life and the Universe. „Amalgam” Narratives of Polish Natural Scientists. „Zygon: Journal of Religion and Science” 4: 904–924.
• Rogińska, Maria. 2017. Czy nauka zagraża wierze? Biograficzne uwarunkowania wiary ukraińskich przyrodników. „Studia Socjologiczne” 3(226): 71–97.
• Russel, Bertrand. 1952. The Impact of Science on Society. London: Allen & Unwin.
• Stanley Jaki. 1994. Zbawca nauki. Tłum. D. Ściepuro Poznań: W drodze.
• Stark, Rodney, Laurence R. Iannaccone i Roger Finke. 1996. Religion, Science, and Rationality. „The American Economic Review” 86: 433–437.
• Stark, Rodney. 1963. On the Incompatibility of Religion and Science. „Journal for the Scientific Study of Religion” 3(1): 3–20.
• Taylor, Charles. 2010. Nowoczesne imaginaria społeczne. Tłum. A. Puchejda, K. Szymaniak Kraków. Znak.
• Thalheimer, Fred. 1973. Religiosity and secularization in the academic professions. „Sociology of Education” 46: 183–202.
• Tyrała, Radosław. 2016. Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary. Kraków: Nomos.
• Vaughan, Ted R., Douglas H. Smith i Gideon Sjoberg. 1966. The Religious Orientations of American Natural Scientists. „Social Forces” 44: 519–526.
• Wuthnow, Robert. 1985. Science and the Sacred. W: Ph. Hammond (red.). The Sacred in a Secular Age. Berkeley, CA: University of California Press, s. 187–203.
• Życiński, Józef. 2014. Transcendencja i naturalizm. Kraków: Copernicus Center Press.
• Гуреев, Г. 1961. Учение Коперника и религия, Москва. Издательства Академии Наук.
• Дионисий Ареопагит. 2002. О небесной иерархии. Сочинения (с толкованиями преп. Максима Исповедника). СПб.: Издательство Олега Абышко.
• Эпштейн, Михаил. 2013. Религия после атеизма. Новые возможности теологии. Москва: АСТ Пресс книга. Нисский Григорий. 1995. Об устроении человека. СПб.: АХIОМА, 1995.
• Иванов, И. 1969. Роль естествознания в развитии атеистического понимания. Москва: Мысль.
• Макаров Д. 2003. Антропология и космология св. Григория Паламы (на примере гомилий). СПб.: Издательство Олега Абышко.
• Мансуров, Н. 1953. Наука и религия о природе. Москва: Знание.
• Петрусенко, А. 1967. Атом і релігія. Київ: bd.
• Природознавство і релігія. Збірник статей. 1957. Київ: Державне видавництво політичної літератури УССР.
• Филарет (Дроздов). 2004. Толкование на книгу Бытия. Москва: Русскiй Хронографъ.

Identifiers

DOI

10.24425/sts.2019.126136