Naturalizm metodologiczny?

• Authors: Alvin Plantinga

Title variants

EN

Methodological Naturalism?

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W ramach filozoficznej doktryny naturalizmu metodologicznego utrzymuje się, że warunkiem uznania jakiegokolwiek badania świata za „naukowe” jest to, że nie może ono odwoływać się do stwórczego działania Boga (ani żadnego innego rodzaju działalności Bożej). Twierdzi się, że metody nauki „nie dają żadnego punktu oparcia” dla sądów teologii — nawet jeśli te ostatnie są prawdziwe — i dlatego teologia nie może wpływać na wyjaśnienia naukowe lub uzasadnianie teorii. Mówi się zatem, że nauka ma być religijnie neutralna, choćby dlatego, że nauka i religia z samej swej natury są odrębne pod względem epistemicznym. Jednakże rzeczywista praktyka i treść nauki podważa to twierdzenie. W wielu dziedzinach nauka bynajmniej nie jest religijnie neutralna. Co więcej, argumenty zazwyczaj przytaczane na rzecz naturalizmu metodologicznego obarczone są rozmaitymi poważnymi wadami. Filozoficzna doktryna naturalizmu metodologicznego jest wadliwa. Ponadto ani twierdzenia dotyczące definicji lub zasadniczej natury nauki, ani teologiczne presupozycje (na przykład „funkcjonalna integralność”) nie mogą udzielić należytego poparcia naturalizmowi metodologicznemu. Można jednak znaleźć mocniejsze poparcie dla tej doktryny w ramach tego, co można nazwać „nauką duhemowską” — to znaczy takich badań empirycznych, które na wspólnej płaszczyźnie uprawiają wszystkie frakcje, niezależnie od jakichkolwiek założeń metafizycznych, jakie mogą utrzymywać tylko niektórzy badacze. Nauka duhemowska jest zatem „maksymalnie globalna”. „Nauka augustiańska” zaś może posługiwać się konkretnymi założeniami teologicznymi lub filozoficznymi. Ideał nauki duhemowskiej nie powinien wykluczać nauki augustiańskiej: obie stanowią zasadne formy badań.

EN

The philosophical doctrine of methodological naturalism holds that, for any study of the world to qualify as “scientific”, it cannot refer to God’s creative activity (or any sort of divine activity). The methods of science, it is claimed, “give us no purchase” on theological propositions — even if the latter are true — and theology therefore cannot influence scientific explanation or theory justification. Thus, science is said to be religiously neutral, if only because science and religion are, by their very natures, epistemically distinct. However, the actual practice and content of science challenge this claim. In many areas, science is anything but religiously neutral; moreover, the standard arguments for methodological naturalism suffer from various grave shortcomings. The philosophical doctrine of methodological naturalism is flawed. Furthermore, neither claims about the definition or essential nature of science, nor theological presuppositions (e.g., “functional integrity”), can properly support methodological naturalism. However, one may find stronger support for the doctrine in what might be called “Duhemian science” — i.e., those empirical inquiries pursued by all parties on common ground, independently of whatever metaphysical assumptions may be held by only some investigators. Duhemian science is thus “maximally inclusive”. “Augustinian science”, on the other hand, may employ particular theological or philosophical assumptions. The ideal of Duhemian science should not exclude Augustinian science: both are valid forms of inquiry.

Keywords

PL

naturalizm metodologiczny; naturalizm metafizyczny; teizm chrześcijański; religijna nieneutralność nauki; teologia Boga w lukach wiedzy; nauka duhemowska; nauka augustiańska

EN

methodological naturalism; metaphysical naturalism; Christian theism; religious non-neutrality of science; God-of-the-gaps theology; Duhemian science; Augustian science

• Publisher: Uniwersytet Zielonogórski. Instytut Filozofii
• Journal: Filozoficzne Aspekty Genezy
• Year: 2014
• Volume: 11
• Pages: 37-93

Contributors

author

Alvin Plantinga

• University of Notre Dame

References

• Basil WILLEY, „Darwin’s Place in the History of Thought”, w: Michael BANTON (ed.), Darwinism and the Study of Society: A Centenary Symposium, Quadrangle Books, Chicago 1961, s. 1-16.
• Ernan MCMULLIN, „Plantinga’s Defense of Special Creation”, Christian Scholar’s Review 1991, vol. 21, no. 1, s. 55-79.
• Alvin PLANTINGA, „When Faith and Reason Clash: Evolution and the Bible”, Christian Scholar’s Review 1991, vol. 21, no. 1, s. 8-33.
• Alvin PLANTINGA, „Evolution, Neutrality, and Antecedent Probability: A Reply to Pun, Van Till and McMullin”, Christian Scholar’s Review 1991, vol. 21, no. 1, s. 80-109.
• Alvin PLANTINGA, The Twin Pillars of Christian Scholarship: The Henry Stob Lectures, Calvin College and Seminary, Grand Rapids 1989.
• Herbert A. SIMON, „A Mechanism for Social Selection and Successful Altruism”, Science 1990, vol. 250, no. 4988, s. 1665-1668.
• South Bend Tribune 21 December 1991; nagłówek Alexandria, Virginia.
• John L. POLLOCK, „How to Build a Person: The Physical Basis for Mentality”, w: James E. TOMBERLIN (ed.), Philosophical Perspectives: Volume 1: Metaphysics, Ridgeview Publishing Company, Atascadero 1987, s. 109-154.
• Robert SHAPIRO, Origins: A Skeptic’s Guide to the Creation of Life on Earth, Summit Books, New York 1986.
• Charles B. THAXTON, Walter L. BRADLEY, and Roger L. OLSEN, The Mystery of Life’s Origin: Reassesing Current Theories, Philosophical Library, New York 1984.
• List Karola Darwina do Josepha Daltona Hookera z dnia 29 marca 1863 roku w: Francis DARWIN (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin, vol. 2, Appleton, New York 1967, s. 202.
• Jeffrey S. WICKEN, Evolution, Thermodynamics, and Information: Extending the Darwinian Program, Oxford University Press, New York 1987.
• Alexander Graham CAIRNS-SMITH, Seven Clues to the Origin of Life: A Scientific Detective Story, Cambridge University Press, Cambridge 1985.
• Alexander Graham CAIRNS-SMITH, Genetic Takeover and the Mineral Origins of Life, Cambridge University Press, Cambridge 1985.
• Freeman J. DYSON, Początki życia, przeł. Paweł Golik, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993.
• Michael DENTON, Evolution: A Theory in Crisis, Burnet Books, London 1985.
• Francisco J. AYALA, „Theory of Evolution: Recent Successes and Challenges”, w: Ernan MCMULLIN (ed.), Evolution and Creation, University of Notre Dame Press, Notre Dame 1985, s. 59-90.
• Stephen J. GOULD, „Ewolucja jako fakt i teoria”, w: Stephen J. GOULD, Niewczesny pogrzeb Darwina. Wybór esejów, wyd. 2., przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 131-142.
• Richard DAWKINS, Samolubny gen, przeł. Marek Skoneczny, Na Ścieżkach Nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996.
• Philip T. SPIETH, „Evolutionary Biology and the Study of Human Nature”, nieopublikowany artykuł, zaprezentowany na konferencji dotyczącej kosmologii i teologii, sponsorowanej przez Kościół Prezbiteriański w Stanach Zjednoczonych w grudniu 1987 roku.
• Michael RUSE, Darwinism Defended: A Guide to Evolution Controversies, Addison-Wesley, Reading, Massachusetts 1982.
• Stephen J. GOULD, „So Cleverly Kind of an Animal”, w: Stephen J. GOULD, Ever Since Darwin: Reflections in Natural History, W.W. Norton & Company, New York — London 1977, s. 260-267.
• Stephen J. GOULD, „In Praise of Charles Darwin”, w: Charles L. HAMRUM (ed.), Darwin’s Legacy: Nobel Conference XVIII, Harper & Row, San Francisco 1983, s. 6-7.
• Douglas J. FUTUYMA, Evolutionary Biology, 2nd ed., Sinauer Associates, Sunderland 1986.
• George Gaylord SIMPSON, The Meaning of Evolution: A Study of the History of Life and its Significance for Man, rev. ed., Yale University Press, New Haven 1967.
• Richard DAWKINS, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
• Bernard J. CARR and Martin J. REES, „The Anthropic Principle and the Structure of the Physical World”, Nature 1979, vol. 278, s. 605-612.
• Brandon CARTER, „Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in Cosmology”, w: Malcolm S. LONGAIR (ed.), Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data, Reidel Publishing Company, Dodrecht — Boston 1974, s. 291-298.
• Stephen W. HAWKING, „The Anisotropy of the Universe at Large Times”, w: Malcolm S. LONGAIR (ed.), Confrontation of Cosmological Theories with Observational Data, Reidel Publishing Company, Dodrecht — Boston 1974, s. 283-286.
• Stephen W. HAWKING, „Wszechświat a człowiek”, przeł. Bolesław Rok, w: Michał HEMPOLIŃSKI (red.), Ontologia. Antologia tekstów filozoficznych, Ossolineum, Wrocław — Warszawa — Kraków 1994, s. 399-401.
• John C. POLKINGHORNE, Nauka i Stworzenie. Poszukiwanie zrozumienia, przeł. Marek Chojnacki, Wiara i Nauka, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
• Paul DAVIES, The Accidental Universe, Cambridge University Press, Cambridge 1991.
• Jarosław RACIĘSKI i Edward KABIESZ (red.), Encyklopedia Dzikiego Zachodu, Videograf II, Katowice 1996.
• Martin GARDNER, „WAP, SAP, PAP and FAP”, New York Review of Books 8 May 1987, no. 33, s. 22-25.
• C.B. COLLINS and Stephen W. HAWKING, „Why is the Universe Isotropic?”, The Astrophysical Journal 1973, vol. 180, no. 2, s. 317-334.
• John EARMAN, „The SAP Also Rises: A Critical Examination of the Anthropic Principle”, American Philosophical Quarterly 1987, vol. 24, no. 4, s. 307-317.
• David K. LEWIS, On the Plurality of Worlds, Basil Blackwell Limited, Oxford 1986.
• Ernan MCMULLIN, „Fine-tuning the Universe?”, w: Mark H. SHALE and George W. SHIELDS (eds.), Science, Technology, and Religious Ideas, University Press of America, Lanham 1994, s. 97-125.
• Alan H. GUTH, „Inflationary Universes: A Possible Solution to the Horizon and Flatness Problems”, Physical Review D 1981, vol. 23, no. 2, s. 347-356.
• Andrei D. LINDE, „The Inflationary Universe”, Reports on Progress in Physics 1984, vol. 47, no. 8, s. 925-986.
• Andrei D. LINDE, „Particle Physics and Inflationary Cosmology”, Physics Today 1987, vol. 40, no. 9 s. 61-68.
• Bas VAN FRAASSEN, Quantum Mechanics: An Empiricst View, Clarendon Press, Oxford 1991.
• William HASKER, „Evolution and Alvin Plantinga”, Perspectives on Science and Christian Faith 1992, vol. 44, no. 3, s. 150-162.
• Alvin PLANTINGA, „Reason and Belief in God”, w: Alvin PLANTINGA and Nicholas WOLTERSTORFF (eds.), Faith and Rationality: Reason and Belief in God, University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indianapolis 1983, s. 16-93.
• Larry LAUDAN, „Zgon problemu demarkacji”, przeł. Artur Koterski, w: Zbysław MUSZYŃSKI (red.), Z badań nad prawdą, nauką i poznaniem, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 31, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, s. 63-79.
• Bas VAN FRAASSEN, Laws and Symmetry, Oxford University Press, Oxford 1989.
• David M. ARMSTRONG, What is a Law of Nature?, Cambridge Studies in Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge 1983.
• Marc DAVIS, „Cosmology: The Modern Creation Myth”, Bulletin of the American Academy of the Arts and Sciences 1992, vol. 45, no. 8, s. 47-64.
• Howard J. VAN TILL, „When Faith and Reason Cooperate”, Christian Scholar’s Review 1991, vol. 21, no. 1, s. 33-45.
• William P. ALSTON, „Divine and Human Action”, w: Thomas V. MORRIS (ed.), Divine and Human Action: Essays in Metaphysics of Theism, Cornell University Press, Ithaca 1988.
• Diogenes ALLEN, Christian Belief in a Postmodern World: The Full Wealth of Conviction, Westminster/John Knox Press, Louisville 1989.
• John H. STEK, „What Says the Scripture?”, w: Howard J. VAN TILL, Robert E. SNOW, John H. STEK, and Davis A. YOUNG (eds.), Portraits of Creation: Biblical and Scientific Perspectives on the World’s Formation, William B. Eerdmans Publishing Company, Grand Rapids 1990, s. 203-265.
• Alvin PLANTINGA, „Is Theism Really a Miracle?”, Faith and Philosophy 1986, vol. 3, no. 2, s. 109-134.
• Pierre M. DUHEM, The Aim and Structure of Physical Theory, trans. Philip P. Wiener, Princeton University Press, Princeton 1954.
• Abel REY, „La Philosophie Scientifique de M. Duhem”, Revue de Métaphysique et de Morale 1904, t. 12, no. 4, s. 699-744.
• Pierre DUHEM, „Fizyka wierzącego”, przeł. Monika Sakowska, w: Krzysztof SZLACHCIC (red.), Pierre Duhema filozofia nauki. Wybór pism, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1991, s. 51-72.
• Krzysztof SZLACHCIC, Filozofia nauk empirycznych Pierre’a Duhema, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011.
• Pierre M. DUHEM, „Physics of a Believer”, w: Pierre M. DUHEM, The Aim and Structure of Physical Theory, trans. Philip P. Wiener, Princeton University Press, Princeton 1954, s. 273-311.
• Pierre DUHEM, „Teoria fizyczna a wyjaśnianie metafizyczne”, przeł. Monika Sakowska, w: Krzysztof SZLACHCIC (red.), Pierre Duhema filozofia nauki. Wybór pism, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1991, s. 32-36.
• List Christiaana Huygensa do Georga W. Leibniza z dnia 18 listopada 1690 roku, w: Johannes BOSSCHA Jr. (ed.), Oeuvres Complètes de Christiaan Huygens, Correspondence 1685-1690, t. 9, Martinus Nijhoff, Den Haag 1901, list 2633, s. 536-540.
• Gilles ROBERVAL, Aristarchi Samii, De mundi systemate, patribus et motibus ejusdem, liber singularis, książka niewydana drukiem, Paris 1643.
• List Kartezjusza do Mersenne’a z dnia 20 kwietnia 1646 roku, w: Paul TANNERY et Charles ADAM (éd.), Oeuvres de Descartes, Correspondence Juillet 1643 — Avril 1647, t. 4, Léopold Cerf, Paris 1901, list CDXXX, s. 396-403.
• Pierre DUHEM, „Teoria fizyczna i klasyfikacja naturalna”, przeł. Monika Sakowska, w: Krzysztof SZLACHCIC (red.), Pierre Duhema filozofia nauki. Wybór pism, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1991, s. 36-44.
• ARYSTOTELES, Analityki pierwsze i wtóre, przeł. Kazimierz Leśniak, Biblioteka Klasyków Filozofii, PWN, Warszawa 1973.