Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2001 | 1 | 89-103

Article title

Postulat odbudowy wieży kościoła na Świętym Krzyżu i konieczność dalszych prac badawczo-konserwatorskich przy zespole klasztornym na Łyściu

Authors

Content

Title variants

EN
The Postulate of Reconstructing the Church Tower of the Holy Cross Abbey and the Necessity for Further Construction–Conservation Work on the Monastic Complex on £ysiec

Languages of publication

PL EN

Abstracts

EN
The article postulates the reconstruction of the destroyed tower of the former Benedictine monastery of the Holy Cross on £ysiec in the OEwiêtokrzyskie Mts. In the past, the tower, together with its picturesque helmet, constituted a landmark that shaped the surrounding cultural landscape. The tower was built of cut stone during the reconstruction of the monastery and the church after the fire of 1781, and survived in a satisfactory state to the beginning of the twentieth century. On 31 October 1914 withdrawing Austrian troops plundered assorted elements of the historical monastic complex and blew up the church tower, whose collapse caused serious damage to the church. Rapid reconstruction was hampered by insufficient financial means and the dramatic situation of the partially abandoned and ruined abbey. The conception of rebuilding the tower was revived during the 1960s. The project prepared at the time assumed a faithful reconstruction according to appearance prior to destruction. Plans were made for using some of the preserved original cut stones in the elevation. From the viewpoint of conservation, the above mentioned project can be described as the construction of a copy of the tower (on a 1:1 scale) and the anastylosis of some of its architectural details. The range of the planned rebuilding of the tower’s outer shape permitted the application of a contemporary construction of the edifice and raising it with the help of modern construction methods. The project remains topical, and constitutes the foundation for all further plans of recreating the Holy Cross tower. Today, the area around the church no longer contains any elements testifying to the existence of a tower, whose role was effectively assumed by a television tower dominating over the nearby landscape. The construction of this particular tower was a symptom of ignoring the preserved cultural landscape and the supremacy of practical and economic aspects, which became more important than the further preservation of the unchanged surrounding of the monastic complex and the natural environment. The author proposes research and conservation postulates concerning the architecture of the complex, and draws attention to certain issues which should be explained and analysed. They include important research in the archives of those Benedictine abbeys with which the Holy Cross maintained contacts as well as in the Central Benedictine Archive.

Year

Issue

1

Pages

89-103

Physical description

Dates

published
2001

Contributors

author
  • Wydział Architektury PW, Warszawa

References

  • Z. Myczkowski, Tożsamość miejsca w ochronie i kształtowaniu krajobrazu kulturowego, (w:) Krajobrazy. Księga pamiątkowa w 70. rocznicę urodzin profesora Janusza Bogdanowskiego, Kraków 2000, s. 199–214.
  • M. Derwich, Benedyktyński klasztor Św. Krzyża na Łysej Górze w średniowieczu, Warszawa 1992, s. 186, przypis 252.
  • J. Gacki, Benedyktyński klasztor Św. Krzyża na Łysej Górze, Warszawa 1873, s. 76, 94;
  • J. Jastrzębski, Klasztor Świętego Krzyża na Łyścu, Kielce 1983, s. 10, 60.
  • M. Kwiatkiewicz, Krzyż Święty na Świętej Górze Świętokrzyskiej Łysiec nazwanej..., Kraków 1690, k. 3, nlb., miedzioryt.
  • S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 131 (Janowicz Józef); s. 142 (Karsznicki Józef); s. 249 (Pucek Dominik); s. 326 (Wercner Stefan).
  • A. Olszewski, Życie i twórczość architekta ks. Józefa Karśnickiego, „Biuletyn Historii Sztuki”, R. XIX, 1957, nr 4, s. 303, 308;
  • hasło Karsznicki (Karśnicki) Józef (w:) I. Poplatek, J. Paszenda, Słownik jezuitów artystów, Kraków 1972, s. 131–132.
  • „Rocznik Diecezji Sandomierskiej na 1930 rok”, red. S. Grelewski, Radom 1930, s. 36, poz. 91.
  • T. Szydłowski, Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków, ok. 1919, s. 11, 139;
  • J. Wojciechowski, Co zrobiono w Polsce w zakresie odbudowy, restauracji i konserwacji zabytków sztuki w latach 1919–1929, „Ochrona Zabytków Sztuki” 1930–1931, cz. 2, s. 265;
  • Straty kościelne poniesione podczas wielkiej wojny na terenie diecezji sandomierskiej, „Rocznik diecezji sandomierskiej na 1930 rok”, s. 57.
  • J. Lewicki, Inwentaryzacja zabytków w okresie dwudziestolecia międzywojennego, „Ochrona Zabytków”, R. LII, 1999, nr 4, s. 382.
  • J. Wiącek, Odbudowa wieży na kościele pocysterskim w Koprzywnicy, „Kronika Diecezji Sandomierskiej”, R. 53, 1960, styczeń, nr 6, s. 181–187.
  • M. Sulimierska–Laube, Z. Ziętkiewicz, Łysa Góra, pow. i woj. kieleckie. Kościół i klasztor benedyktynów p. w. Św. Krzyża. Wnioski konserwatorskie, PKZ O/Warszawa 1958–1959, mpis, s. 5, 7. W zbiorach Archiwum SOZ w Kielcach i Archiwum oo. oblatów na Św. Krzyżu.
  • J. Hinz, Szkice architektoniczne krajowych dzieł sztuki, Warszawa 1889, t. I, s. 43–45, tabl. LVI.
  • E. Małachowicz, Konserwacja i rewaloryzacja architektury w zespołach i krajobrazie, Wrocław 1994, s. 94–95.
  • M. Manugiewicz, Opinia–studium w sprawie „Koncepcji studialnej wzmocnienia kamiennej fasady zachodniej kościoła na Świętym Krzyżu — ze szczególnym uwzględnieniem zwieńczenia (półkolisty tympanon)” wraz ze szczegółowymi wnioskami dotyczącymi zabezpieczenia obluzowanych ciosów, Kielce 1976;
  • J. Lewicki, Projekt rekonstrukcji wieży kościoła na Świętym Krzyżu z 1971 roku i postulaty badawczo–konserwatorskie architektury zespołu klasztornego trzydzieści lat później, (w:) Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 287–324.
  • recenzja J. Lewickiego, Karczówka. Historia, literatura, architektura, przyroda, „Ochrona Zabytków”, R. LI, 1998, nr 2, s. 181–187; tenże, Kilka uwag na marginesie monografii bernardyńskiego zespołu klasztornego na Karczówce pod Kielcami, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, R. XLIII, 1998, z. 3, s. 273–280.
  • A. Piasecka, Przemiany w dziejach architektury i wystroju zespołu benedyktyńskiego na Świętym Krzyżu. Prace remontowo–konserwatorskie w zespole po II wojnie światowej, (w:) Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 263–285.
  • I. Płuska, Konserwacja zabytkowego wystroju i aranżacja wnętrz klasztoru pobenedyktyńskiego na Świętym Krzyżu, „Ochrona Zabytków”, R. XLIV, 1991, nr 3, s. 154–160.
  • M. Sulimierska–Laube, Łysa Góra, pow. i woj. kieleckie. Kościół i klasztor benedyktynów p.w. Św. Krzyża. Opracowanie historyczno–architektoniczne, t. 1–2, PKZ O/Warszawa 1958–1959, mpis w zbiorach Archiwum SOZ w Kielcach i archiwum oo. oblatów na Św. Krzyżu.
  • H. i Z. Ziętkiewiczowie, Klasztor pobenedyktyński Św. Krzyża na Łysej Górze, woj. kieleckie. Wyniki badań architektonicznych, Poznań, maj 1958, PKZ O/Warszawa.
  • L.P. Słucecki, Problem istnienia pogańskiego ośrodka kultowego na Łyścu, (w:) Klasztor na Świętym Krzyżu..., s. 17–29;
  • S. Orzechowski, Łysa Góra i jej miejsce w złożonym kompleksie osadniczym świętokrzyskiego okręgu hutniczego—zagadnienie ośrodka kultowego w starożytności, (w:) tamże, s. 31–48.
  • Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000.
  • M. Sulimierska–Laube, Benedyktyński klasztor Świętego Krzyża na Łyścu w okresie gotyckim (pow. i woj. kieleckie), „Biuletyn Historii Sztuki”, R. XXV, 1963, nr 3, s. 183–201.
  • H. E. Wyczawski, Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych, Kalwaria Zebrzydowska 1989, s. 67.
  • J. Kowalczyk, Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej, „Rocznik Historii Sztuki”, t. XX, 1994, s. 292, 298.
  • J. Z. Łoziński, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520–1620, Warszawa 1973, s. 178–184.
  • M. Karpowicz, Rzeźba około roku 1600–1630, (w:) Sztuki polskiej
  • drogi dziwne, Bydgoszcz 1994, s. 28.
  • Św. Krzyż w Katalogu zabytków sztuki, t. III, red. J. Z. Łoziński, B. Wolff, z. 4, pow. kielecki, oprac. T. Przypkowski, Warszawa 1957, s. 60–66.
  • L. Grajewski, Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX wieku do 1918 roku. Warszawa 1972, s. 16,
  • L. Adam czyk, Ikonografia zabytków Kielecczyzny w grafice i rysunku, Kielce 1980, s. 66–68, poz. 486–507.
  • A. Pawłowska, Plany i mapy Zamościa z XVII–XX wieku, (w:) Zamość miasto idealne, red. J. Kowalczyk, Lublin 1980, s. 243–278.
  • J. Zdanowski, Erem bernardyński Św. Katarzyny u stóp Łysicy, Kraków 1949;
  • H. E. Wyczawski, Święta Katarzyna, (w:) Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Kalwaria Zebrzydowska 1985, red. H. E. Wyczawski, s. 541–542;
  • K. Grudziński, Święta Katarzyna, (w:) tamże, s. 371–373;
  • M. Derwich, Erem św. Katarzyny pod Łysicą i benedyktyni świętokrzyscy, (w:) Księga pamiątkowa profesora Stanisława Byliny (w druku).
  • Nowa Słupia, woj. i pow. kielecki. Studium historyczno–urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego miasta, oprac. L. Kozakiewicz, J. Kubiak, W. Szymanowski, PKZ O/Warszawa 1961, mpis w zbiorach Archiwum SOZ w Kielcach oraz w Archiwum Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie.
  • Nowa Słupia — dawny zespół szpitalny p.w. Św. Michała. Badania architektoniczne, oprac. M. Urbanowski, J. Kubiak, PKZ O/Warszawa 1974;
  • Nowa Słupia, woj. i pow. kielecki. Dawne Probostwo Szpitalne p.w. Św. Michała. Studium historyczno–architektoniczne, oprac. M. Sulimierska–Laube;
  • Wnioski konserwatorskie, oprac. M. Urbanowski, J. Kubiak; fotografie: J. Szandomirski, W. Wawrzonowski, PKZ O/Warszawa 1974, mpis w zbiorach Archiwum SOZ w Kielcach.
  • Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 15, Województwo kieleckie, oprac. K. Myśliński, Warszawa 1995.
  • M. Derwich, Materiały do słownika historyczno–geograficznego posiadłości i dochodów opactwa benedyktyńskiego na Świętym Krzyżu do 1819 r., Wrocław 2000.
  • Tyniec. Sztuka i kultura benedyktynów od wieku XI do XVIII. Katalog wystawy w Zamku Królewskim na Wawelu, październik–grudzień 1994, red. katalogu K. Żurowska, Kraków 1994.
  • M. Derwich, Łysiec, Łysa Góra czy Święty Krzyż, cz. 1, „Ikar”, R. 3, 1995, nr 10(26), s. 33–34, cz. 2, tamże, nr 11(27), s. 33–36.
  • M. Derwich, Łysiec, Łysa Góra czy Święty Krzyż. O nazwie Łyśca i opactwa łysogórskiego w średniowieczu, (w:) Monastycyzm. Słowiańszczyzna i państwo polskie, red. K. Bobowski, „Prace Historyczne Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego”, t. VIII, Wrocław 1994, s. 113–129.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

ISSN
0029-8247

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-80d2b11e-544b-4b17-a165-a2d647ed080b
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.