Miejskie pachnidło. Fragmentacja i prywatyzacja przestrzeni w perspektywie osmosocjologicznej

• Authors: Szczepański Marek S. , Ślęzak-Tazbir Weronika

Title variants

EN

Urban Scents. Fragmentation and Privatization of Space from the Perspective of Sociology of Scent

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Z wszystkich pięciu zmysłów, którymi dysponuje człowiek, to właśnie zmysł wzroku i dotyku zapewniają najlepszy ogląd przestrzeni i wszelkich zjawisk, jakie w niej zachodzą. Dużo trudniej poznawać przestrzeń za pomocą słuchu a już całkiem niemożliwe wydaje się smakowanie przestrzeni, nawet jeżeli jest to przestrzeń całkowicie uczłowieczona. Również zmysł węchu mógłby się wydawać zupełnie bezużyteczny w percepcji przestrzeni ze względu na swoją ulotność, tymczasowość. A jednak zapach przestrzeni, gdy skoncentrować się na nim, jest czasem bardziej charakterystycznym landmarkiem aniżeli niejeden budynek czy droga. Stąd przyjęcie perspektywy osmosocjologicznej wydaje się potrzebne dla pełniejszej analizy i interpretacji dynamiki przestrzeni. Przedmiotem obserwacji i analizy w niniejszym studium staną się zapachy wybranych przestrzeni miejskich i podmiejskich starego regionu przemysłowego. Jaka mieszanka aromatów stanowi miejskie pachnidło? Z jednej strony kusząca woń prywatnych przestrzeni publicznych, sztucznie aromatyzowanych perfumami i odświeżaczami powietrza, z drugiej – fetor zaniedbanych oficyn i podwórek, smród osiedlowej budki z piwem i ekskluzywny bukiet koniaku w hotelowym barze, telluryczne wyziewy hałd i woń sosnowych lasów. Te bieguny zapachowe coraz wyraźniej, co postaramy się pokazać, wpływają na fragmentację i prywatyzację miejskich przestrzeni. Na terenie starego regionu przemysłowego repertuar zapachów jest tyleż bogaty, co istotny dla powstawania coraz wyraźniejszych granic w przestrzeni.

EN

From the five senses that men have the sense of sight and touch, though seemingly the most acute, are limited when it comes to examining space and all phenomena that occur in it. Moreover, it is much more difficult to examine space through the sense hearing and it is almost impossible to taste it, even if it is humanized. Another human sense i.e. the sense of smell which enables us to recognize different scents may, due to its transitory and temporary nature, appear to be useless when it comes to examining space. Nonetheless, if we concentrate on all the scents that fill the space, they are frequently a more distinctive and prominent landmark than, for example, a building or a road. Therefore, it seems to be vital that the perspective of sociology of scent be adopted if we want to make a more in-depth analysis and interpretation of space dynamics. The scents that fill a chosen urban and suburban old industrial region are analysed and observed in this study. What are the scents that fill urban space? On the one hand there is the tempting scent of private space, which is filled with artificial perfumes and air fresheners. However, on the other hand there is the unpleasant and offensive odour from neglected backyards and outhouses; the odour coming from a local beer stand and an aromatic bouquet of cognac in a hotel bar; obnoxious odours emitted by mine slag heaps and the scent of the pine forest. We aim to show that a wide range of different smells, ranging from delicate and lovely scents to offensive and foul odours, have a growing influence on fragmentation and privatization of urban space.

Keywords

PL

fragmentacja; prywatyzacja przestrzeni; zapach miasta

EN

fragmentation; privatization of space; city scent

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2008
• Issue: 2(32)
• Pages: 18-40

Contributors

author

Szczepański Marek S.

• Instytut Socjologii Uniwersytetu Śląskiego

author

Ślęzak-Tazbir Weronika

• Instytut Socjologii Uniwersytetu Śląskiego

References

• Abbott A., 2004, "Sweet smell of success", News at Naturę, 4 października 2004 r.
• Arystoteles, 1972, O duszy, przeł. P. Siwek, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Boli H., 1968, Zwierzenia klowna, przeł. T. Jętkiewicz, Warszawa: "Czytelnik".
• Brzezicha A., Lisiecki H., 1989, Amatorskie szkolenie psów, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
• Cann A., Ross D.A., 1989, "Olfactory Stimuli as context eues in human memory", The American Journal of Psychology, t. 102, nr l (wiosna), s. 91-102.
• Collins R., 2004, Interaction Ritual Chains, Princeton: Princeton University Press.
• Czerniawska E., Czerniawska-Far J.M., 2007, Psychologia węchu i pamięci węchowej, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Gale PL., Watson D.R., 1972, "Sociology of odors", American Journal of Sociology, t. 77, nr 6.
• Gombrowicz W., 1988, Dziennik 1961-1966, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Grass G., 2007, Przy obieraniu cebuli, przeł. S. Błaut, Gdańsk: Polnord - Wydawnictwo "Oskar".
• Grzybowska E., 2007, Doceniona potęga węchu, http://www.pstis.lh.pl/readar-ticle.php?article_id=14.
• Guiraud P., 1974, Semiologia, przeł. S. Cichowicz, Warszawa: "Wiedza Powszechna".
• Hall E.T., 1976, Ukryty wymiar, przeł. T. Hołówka, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Herbert Z., 1998, "Domy przedmieścia", w: idem, Pan Cogito, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Kapuściński R., 1999, Heban, Warszawa: "Czytelnik".
• Low K., 2005, "Ruminations on smell as a sociocultural phenomenon", Current Sociology, t. 53 (3) (maj), s. 397-417.
• Marchlewska-Koj A., Węch w życiu człowieka, http://www.if-pan.krakow.pl/ ptp/6.html.
• Marquez G.G., 2004, Dwanaście opowiadań tułaczych, przeł. C. Marrodàn Casas, Warszawa: Wydawnictwo Muza S.A.
• Materiały Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji w Warszawie, Warszawa 2007.
• Merton T., 1986, "Na wschód z Ibn Battutą. Mekka", w: idem, Wybór wierszy, przeł. T. Ross et al., Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy "Znak".
• Pessoa F., 2007, Księga niepokoju Bernarda Soaresa, pomocnika księgowego w Lizbonie, przeł. M. Lipszyc, Warszawa: Świat Literacki.
• Prus B., 1969, Lalka, t. l, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Rasmussen S., 1999, "Making better 'scents' in anthropology: Aroma in Tuareg sociocultural Systems and thé shaping of ethnography", Anthropological Quarterly, t. 72, nr 2 (kwiecień), s. 55-73.
• Ryziński R., "Paryż", Dynamis (interdyscyplinarne czasopismo internetowe), 21 maja 2006 r. http://www.dynamis.pl/dl/?id=254.
• Schulz В., 1978, Sklepy cynamonowe, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Simmel G., 2006, "Socjologia zmysłów", w: idem, Most i drzwi: wybór esejów, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Skiba J., 2007, "Aleje NMP były pełne zapachów", Gazeta Wyborcza, 18 października 2007 r.
• Suskind R, 2006, Pachniało, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa: Świat Książki.
• Sztompka P, 2007, "W stronę trzeciej socjologii", w: A. Siwik (red.), Od społeczeństwa industrialnego do społeczeństwa informacyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Lesławowi H. Haberowi w 40-lecie pracy naukowej i dydaktycznej, Kraków: Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne Akademii Górniczo-Hutniczej.
• Szymańska-Michalska K., niepublikowana praca zaliczeniowa z seminarium II roku EUROREG 2007/2008 (dzięki uprzejmości dr Anny Tucholskiej).
• Theiss A., Zapach miasta, http://www.exklusiv.pl/artykul/id,95 dostęp: 16.01.2008r.
• Wałach D., Jak pachnie moje miasto, niepublikowana praca zaliczeniowa, I rok socjologii, Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Rybniku.
• Wiadomości Kosmetyczne, maj 2007, nr 5 (13).
• Widuch K., Jak pachnie moje miasto, niepublikowana praca zaliczeniowa, I rok socjologii, Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Rybniku.
• Winiarska R, Jak pachnie moje miasto, niepublikowana praca zaliczeniowa, I rok socjologii, Ośrodek Dydaktyczny Uniwersytetu Śląskiego w Rybniku.