Działalność Józefa Polikarpa Brudzińskiego w latach 1915–1916

• Authors: Rutkowski Tadeusz P.

Title variants

EN

Activity of Józef Polikarp Brudziński in 1915–1916

• Conference: czasopismo naukowe; rocznik
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Józef P. Brudziński (1874–1917), doktor medycyny, w latach 1910–1916 organizator i lekarz naczelny szpitala dziecięcego w Warszawie, odegrał istotną rolę w polityce polskiej w czasie I wojny światowej. Już po wybuchu wojny zaangażował się w prace nad kształtem polskiego uniwersytetu w Warszawie, a po zajęciu Warszawy przez Niemców odegrał istotną rolę w pracach Sekcji Szkół Wyższych Komitetu Obywatelskiego, kierując jej Komisją Uniwersytecką. Mianowany przez Niemców rektorem odtwarzanego w Warszawie Uniwersytetu odegrał ogromną rolę w jego organizacji i pierwszych latach działalności. Popularność Brudzińskiego w Warszawie oraz jednoznaczne opowiedzenie się przezeń za współpracą z Niemcami w działaniach na rzecz odbudowy państwa polskiego spowodowały, że w lipcu 1916 r. został mianowany przewodniczącym Rady miejskiej Warszawy. Mimo wahań zdecydował się także na przewodniczenie polskiej delegacji do Berlina i Wiednia, postulującej powołanie autonomicznego państwa polskiego i przedstawiającej rządom państw okupacyjnych polskie postulaty. Brał udział w ogłoszeniu deklaracji obu mocarstw – tzw. Aktu 5 Listopada. Jego kariera polityczna uległa stopniowemu załamaniu w 1917 r., w związku z brakiem ustępstw strony niemieckiej wobec polskich aspiracji. Pogarszający się stan zdrowia zadecydował o wycofaniu się Brudzińskiego z działalności politycznej. Brudziński zmarł 18 XII 1917 r. Polska straciła wówczas świetnie zapowiadającego się działacza społecznego i politycznego o wielkim talencie organizacyjnym i autorytecie osobistym.

EN

Józef P. Brudziński (1874–1917), doctor of medical sciences, in 1910–1916 organizer and chief physician of children’s hospital in Warsaw, has played an important role in Polish politics during World War I. After the commencement of war he was involved in work on organizing a Polish university in Warsaw, and after Warsaw was seized by German troops, he played an important role in the works of the Higher Schools Section of the Civic Committee, heading the University Commission. Appointed by the German authorities as rector of the re-established University in Warsaw, he played an enormous role in its organization and fi rst years of operation. Brudziński’s popularity in Warsaw, as well as his unequivocal position with respect to cooperation with Germany in scope of reconstruction of Polish state resulted in his appointment as Chairman of the City Council of Warsaw in July 1916. Despite some hesitation, he also agreed to lead Polish delegation to Berlin and Vienna, postulating establishing an autonomous Polish state and presenting Polish postulates to the governments of occupying forces. He participated in proclamation of the declaration of the two powers, known as the Act of 5th November. His political career gradually collapsed in 1917, as a result of lack of concessions for Polish aspirations on German side. Deteriorating health has determined Brudziński’s withdrawal from political activity Brudziński died on 18 December 1917. With his death, Poland has lost a great, promising social and political activist, with great organizational talents and personal authority.

Keywords

PL

I wojna światowa,; Józef Brudziński,; Uniwersytet Warszawski,; Akt 5 Listopada

EN

World War I,; Józef Brudziński,; Warsaw University,; Act of 5th November

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych i Wydawnictwo DiG
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2017
• Volume: 24
• Pages: 69-84

Dates

published

2017-11-29

printed

2017-11-29

Contributors

author

Rutkowski Tadeusz P.

• Uniwersytet Warszawski

References

• Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. WL II 555, Akta nostryfikacji dyplomu J. Brudzińskiego, b.pag.
• Bednarski Z. M., Polacy na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Dorpacko-Jurjewskiego w latach 1889–1918 i Estońskiego Uniwersytetu Narodowego w latach 1919–1940, Olsztyn 2005.
• Deszczyński M. P., Uniwersytet Warszawski w II Rzeczypospolitej [w:] Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945, red. P. M. Majewski, Warszawa 2016.
• Dunin-Wąsowicz K., Warszawa 1914–1918, Warszawa 1989.
• Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915–1918, Warszawa 1983.
• Estońskie Archiwum Historyczne w Tartu (Eesti Ajaloo Arhiiv), Cesarski Uniwersytet w Tartu, nr matrykuły 15149
• Gołębiowska M., Historia szpitala Anny Marii dla dzieci w Łodzi, „Przegląd Pediatryczny”, t. 38, 2008, nr 3.
• Handelsman M., Brudziński Polikarp Józef [w:] Polski słownik biograficzny, t. 3, Kraków 1927, s. 11.
• Handelsman M., Materiały z papierów rektora Brudzińskiego, „Przegląd Historyczny”, t. 27, 1928.
• Jarra E., Wspomnienia o Uniwersytecie Warszawskim 1915–1939, Londyn 1972.
• Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, t. 1, Warszawa 1998.
• Kapłańska J., Zasługi Józefa Brudzińskiego na polu pediatrii, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, t. 19, 1948, s. 73–76.
• Księga pamiątkowa uroczystego obchodu dn. 3-go maja 1916 roku w Warszawie, oprac. E. Maliszewski, Warszawa 1916.
• Kurier Warszawski, nr 285, 15 X 1915; nr 287, 17 X 1915; nr 316, 15 XI 1915 r.; nr 123, 4 V 1916, s. 2; nr 203, 24 VII 1916; nr 308, 6 XI 1916 r.
• Kutrzeba S., Uniwersytet – Odgłosy 3 Maja [w:] Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej, oprac. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1971.
• Manteuffel T., Uniwersytet Warszawski w latach 1915/16–1934/35. Kronika, Warszawa 1936.
• Ocalić od niepamięci. Monografia Szpitala im. Karola i Marii dla Dzieci Fundacji Zofii Szlenkierówny. Jubileusz 90 lat pracy szpitala (1913–2003), red. Z. Rajtar-Leontiew, Warszawa 2003.
• Olchowicz K., W redakcji „Kuriera Warszawskiego” [w:] Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej, oprac. K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa 1971.
• Otwarcie Uniwersytetu Warszawskiego, dnia 15 listopada 1915 roku. Mowa Rektora doktora medycyny Józefa Brudzińskiego, [Warszawa] 1916.
• Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914–1918, Warszawa 1985.
• Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914–1918, do druku przygotował J. Pajewski, Poznań 1997.
• Piłsudski J., Pisma zbiorowe: wydanie prac dotychczas drukiem ogłoszonych, red. W. Lipiński, t. 4, Warszawa 1937.
• Stempin A., Próba „moralnego podboju” Polski prze Cesarstwo Niemieckie w latach I wojny światowej, Warszawa 2013.
• Szenajch W., Józef Brudziński, Warszawa 1918 (odbitka z „Gazety Lekarskiej”, nr 3 z 1918 r.), s. 16.