Postawy „pragmatyczne” versus postawy „wrażliwości społecznej” i ich aksjologiczne uwarunkowania

• Authors: Mirosława Czerniawska

Title variants

EN

‘Pragmatic‘ Attitudes vs. ‘Social Sensitivity‘ Attitudes and Their Axiological Conditions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym badaniu dokonano diagnozy postaw „pragmatycznych” i postaw „wrażliwości społecznej” (A i B) oraz systemów wartości. Badanie przeprowadzono trzykrotnie w odstępach 5-letnich: w roku 2003 (325 studentów) i w roku 2008 (379 studentów) i w roku 2013 (368 studentów). Założono, że między trzema grupami ujawnią się różnice w akceptacji postaw (hipoteza 1) oraz że postawy te uzależnione są od systemu wartości (hipoteza 2). Rozważania teoretyczne przeprowadzono na gruncie koncepcji Rokeacha. Uzyskane wyniki badań pozwoliły stwierdzić, że poparcie dla postaw „pragmatycznych” jest niższe niż poparcie dla postaw „wrażliwości społecznej”, niemniej w przypadku jednej z postaw (B) wzrosła wśród studentów badanych w roku 2008 i 2013 akceptacja pragmatyzmu w stosunku do studentów badanych w roku 2003. Były one ponadto uzależnione od systemu wartości: postawy „pragmatyczne” wiązały się z wyższą preferencją wartości indywidualistycznych, postawy „wrażliwości społecznej” – z wyższą preferencją wartości kolektywistycznych.

EN

The main aim of this research is investigation of ‘pragmatic’ attitudes, ‘social sensitivity’ attitudes (A and B) as well as value systems. The research was conducted three times in 5 year intervals: in 2003 (a sample of 325 students), in 2008 (a sample of 379 students), and in 2013 (a sample of 368 students). The hypotheses suggest a signifi cant difference in acceptance of attitudes between three groups (Hypothesis I) and dependence between acceptance and a value system (Hypothesis 2). The theoretical background is Rokeach’s concept. Results indicate higher approval of ‘social sensitivity’ attitudes than ‘pragmatic’ attitudes. However, the acceptance of one of the attitudes (B) in year 2013 has increased compared to years 2003 and 2008. The analysis also shows that attitudes depend upon value systems. ‘Pragmatic’ attitudes correlate with individualistic values and ‘social sensitivity’ attitudes correlate with collectivistic values.

Keywords

PL

postawy „pragmatyczne”; postawy „wrażliwości społecznej”; system wartości; indywidualizm – kolektywizm

EN

‘pragmatic’ attitudes; ‘social sensitivity’ attitudes; value system; individualism – collectivism

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2016
• Volume: 158/1
• Pages: 137-160

Contributors

author

Mirosława Czerniawska

• Wydział Zarządzania Politechniki Białostockiej, Ojca Tarasiuka 2, 16-001 Kleosin

References

• Bodio T., 2003, Psychologiczne uwarunkowania transformacji ustrojowej. W: K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Społeczeństwo i polityka. Podstawy nauk politycznych (s. 877–890). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
• Brewer M.B., Chen Y-R., 2007, Where (Who) are collectives in collectivism? Toward conceptual clarification of individualism and collectivism. „Psychological Review” 114(1): 133–151.
• Brzozowski P., 1989, Skala Wartości (SW). Polska adaptacja Value Survey M. Rokeacha. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Czerniawska M., 2010, Zmiany wartości i postaw młodzieży w okresie transformacji ustrojowej. Kolektywizm vs indywidualizm. Białystok: Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej.
• Czerniawska M., Dolata E., 2005, Osobowościowe uwarunkowania systemów wartości. „Psychologia Rozwojowa” 10(2): 123–134.
• Czerniawska M., Dolata E., 2006, Systemy wartości w kontekście zmiennych osobowościowych. „Psychologia Rozwojowa” 11(4): 103–114.
• Gerrig R.J., Zimbardo P.G., 2009, Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Harvey D., 2008, Neoliberalizm. Historia katastrofy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
• Jasińska-Kania A. (red.), 2012, Wartości i zmiany. Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jasińska-Kania A., Marody M. (red.), 2002, Polacy wśród Europejczyków – wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jawłowska A., 1993, Kierunki zmiany ustrojowej i konsekwencje społeczne. W: A. Rychard, M. Federowicz (red.), Społeczeństwo w transformacji. Ekspertyzy i studia (s. 168–200). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Kamińska-Szmaj I. (red.), 2001, Słownik wyrazów obcych. Wrocław: Europa.
• Kołodko G.W., 2013, Dokąd zmierza świat. Ekonomia polityczna przyszłości. Warszawa: Prószyński Media.
• Kopka J., 2014, Moralność ratunkiem czy przeszkodą dla współczesnego człowieka? Opis stanu i analiza przemian. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” 48: 35–51.
• Koralewicz J., Ruszkowski P., Bieliński J., Figiel A. (red.), 2009, Pokolenie JP II – dylematy światopoglądowe młodzieży. Poznań–Warszawa: Zysk i S-ka, Collegium Civitas.
• Kristiansen C.M., Hotte A.M., 1996, Morality and the self: Implications for the when and how of value-attitude-behavior relations. W: C. Seligman, J.M. Olson, M.P. Zanna (eds), The psychology of values: The Ontario Symposium (s. 77–105). Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associate.
• Mariański J., Smyczek L. (red.), 2008, Wartości, postawy i więzi społeczne w zmieniającym się społeczeństwie. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Markus H.R., Kitayama S., 1998, The cultural psychology of personality. „Journal of Cross-Cultural Psychology” 29 (1): 63–87.
• Marshall G. (red.), 2004, Słownik socjologii i nauk społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Matsumoto D., Juang L., 2007, Psychologia międzykulturowa. Gdańsk: GWP.
• Olak A.J. 2013. Pragmatyzm jako narzędzie komunikacji w organizacji procesowej. „Współczesne Zarządzanie” 1: 185–192.
• Radkiewicz P., Siemieńska R. (red.), 2009, Społeczeństwo w czasach zmiany. Badania Polskiego Generalnego Sondażu Społecznego 1992–2009. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Reber A.S., Reber E.S., 2005, Słownik psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Reykowski J. (red.), 1993, Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.
• Rokeach M., 1973, The nature of human values. New York: Free Press.
• Schwartz S.H., 1990, Individualism-collectivism. Critique and proposed refi nements. „Journal of Cross-Cultural Psychology” 21(2): 139–157.
• Schwartz S.H., Bilsky W., 1987, Toward a universal psychological structure of human values. „Journal of Personality and Social Psychology” 53(3): 550–562.
• Schwartz S.H., Bilsky W., 1990, Toward a theory of the universal content and structure of values: Extensions and cross-cultural replications. „Journal of Personality and Social Psychology” 58(5): 878–891.
• Skarżyńska K., 2005a, Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Skarżyńska K., 2005b, Czy jesteśmy prorozwojowi? Wartości i przekonania ludzi a dobrobyt i demokratyzacja kraju. W: M. Drogosz (red.), Jak Polacy przegrywają. Jak Polacy wygrywają (s. 69–92). Gdańsk: GWP.
• Sztompka P. (red.), 1999, Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tatarkiewicz W. 2003. Historia filozofii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
• Triandis H.C., 2001, Individualism-collectivism and personality. „Journal of Personality” 69(6): 907–924.
• Triandis H.C., 2003, Индивидуализм и коллективизм: прошлое, настоящее и будущее. W: D. Matsumoto (red.), Психология и культура. Санкт-Петербург: Питер.
• Triandis H.C., Bontempo R., Villareal M.J., Asai M., Lucce N., 1988, Individualism and collectivism: Cross-cultural perspectives on self-ingroup relationships. „Journal of Personality and Social Psychology” 54(2): 323–338.
• Triandis H.C., McCusker C., Hui C.H., 1990, Multimethod probes of individualism and collectivism. „Journal of Personality and Social Psychology” 59(5): 1006–1020.
• Zaborowski W., Adamski W.W., Białecki I., Federowicz M., 1993, Pozycja ekonomiczna, gotowość do akceptacji gruntownej zmiany społecznej a orientacje proegalitarne. W: A. Rychard, M. Federowicz (red.), Społeczeństwo w transformacji. Ekspertyzy i studia (s. 111–118). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Zahorska M., Nasalska E. (red.), 2009, Wartości, polityka, społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ziółkowski M., 1994, Pragmatyzacja świadomości społeczeństwa polskiego. „Kultura i Społeczeństwo” 38(4): 11–28.
• Ziółkowski M., 2002, Społeczno-kulturowy kontekst kondycji moralnej społeczeństwa polskiego. W: J. Mariański (red.), Kondycja moralna społeczeństwa polskiego (s. 17–42). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Ziółkowski M., 2006, Zmiany systemu wartości. W: J. Wasilewski (red.), Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian (s. 145–174). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.