Biblioteki stowarzyszeniowe we Włocławku w latach 1815–1918

• Authors: Iwańska-Cieślik Bernadeta

Title variants

EN

Libraries of various associations in Włocławek during years 1815–1918

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

We Włocławku, podobnie jak w innych miejscowościach Królestwa Polskiego, powstawały organizacje, których jednym z aspektów działań było budowanie tożsamości narodowej poprzez książkę i prasę. Były to związki zawodowe, organizacje dobroczynne, organizacje społeczne, spółdzielnie i stowarzyszenia gospodarcze. W swoich siedzibach lub specjalnie przeznaczonych do tego celu lokalach tworzono księgozbiory o charakterze zamkniętym, tylko dla ich członków, bądź otwartym – społecznym. W XIX i początkach XX w. w stolicy Kujaw wschodnich działały: towarzystwa dobroczynne, towarzystwa oświatowo-wychowawcze, organizacje towarzyskie (resursy), stowarzyszenia wzajemnej pomocy, towarzystwa biblioteczne, organizacje kulturalne, ochotnicze towarzystwa pożarne, stowarzyszenia spożywcze, kasy i towarzystwa kredytowe, towarzystwa sportowo-turystyczne i inne organizacje społeczne. W ramach 94 organizacji zostały utworzone 22 biblioteki i dwie czytelnie.

EN

In Włocławek, as in other towns of the Polish Kingdom, there were formed organizations whose one aspect of the action was to build national identity through the book and the press. This could be trade unions, voluntary organizations, social organizations, cooperatives and business associations. In their premises or specially designed for these purposes premises created libraries closed only to their members, or open – social. In the nineteenth and early twentieth century in the capital of East Kujawy worked: charitable societies, educational organizations, an association of mutual assistance, cultural organizations, associations of libraries, volunteer company for fire-fighting, food associations, credit societies and sports-touristic and other social organizations. Unfortunately, only some of them have made the creation of a public library. There were 94 organizations, but only 22 had libraries and two reading rooms.

Keywords

PL

kluczowe; Biblioteki; Czytelnie; Organizacje społeczne; Stowarzyszenia; Włocławek; Zabór rosyjski

EN

Associations; Libraries; Reading-rooms; Russian occupation; Social organizations; Włocławek

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media
• Year: 2018
• Issue: 3(30)
• Pages: 7-30

Contributors

author

Iwańska-Cieślik Bernadeta

• Zakład Bibliologii Katedra Informacji Naukowej i Bibliologii Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• 1903–1933. Jednodniówka ku upamiętnieniu Trzydziestolecia Ruchu Chrześcijańsko-Społecznego we Włocławku (1933). Włocławek: Chrześcijańskie Związki Zawodowe.
• Arentowicz, Z. (1928). Z dawnego Włocławka (reprint). Włocławek: nakł. Sekcji Regjonalistycznej Kujawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
• Baranowski, W. (1930). Sprawozdanie z dwudziestoletniej działalności koła abstynenckiego w Seminarium Duchownem we Włocławku. Przedświt, (2), 68–71.
• Bemówna, J. (1934), Towarzystwo Kultury Polskiej, W: B. Nawroczyński (red.), Nasza walka o szkołę polską 1901–1917 (t. 2, s. 185–195). Warszawa: nakł. Komitet Obchodu 25-lecia Walki o Szkołę Polską.
• Birkenmajer, A., Kocowski, B., Trzynadlowski, J. (red.) (1971). Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Borowiecka, A. (2007). Ustawa Towarzystwa Biblioteki i Czytelni imienia Adama Mickiewicza we Włocławku (1907 r.). Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 22, 199–203.
• Borucki, M. (1882). Ziemia Kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archologicznym, ekonomicznym i statystycznym. Włocławek: nakł. i drukiem Hermana Neumanna.
• Brodzikowski, S. (1930). Biblioteki włocławskie. Życie Włocławka i Okolicy, (6), 8–13.
• Cieśla, A., Kadzidłowska, K. (2003). Dzieje Związku Nauczycielstwa Polskiego i jego poprzedników na terenie Kujaw Wschodnich i Ziemi Dobrzyńskiej do 1939 r. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 18, 57–73.
• Cieślak, M. (2008). Historia i działalność Chrześcijańskiego Towarzystwa Rzemieślników i Przemysłowców Polskich we Włocławku w latach 1905–1935. Rocznik Muzealny / Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 12, 167–187.
• Dębiński, J. (2016). Działalność duchowieństwa włocławskiego w czasie I wojny światowej (1914–1918). Ateneum Kapłańskie, 167(2), 283–316.
• Dębiński, J. (2002). Stanisław Kazimierz Zdzitowiecki (1854–1927) biskup włocławski. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 17, 295–308.
• Dziki, T. (1999). Związki i stowarzyszenia mniejszości narodowych we Włocławku w okresie międzywojennym. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 13, 9–42.
• Frątczak, W. (1999). Włocławskie środowisko kościelne w latach 1793–1918. W: J. Staszewski (red.), Włocławek. Dzieje miasta (t. 1, s. 563–580). Włocławek: Lega.
• Głombiowski, K., Świderski, B., Więckowska, H. (red.) (1976). Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Gruszczyńska, M. (1999). Początki osadnictwa żydowskiego we Włocławku (cz. 1). Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 13, 317–342.
• J.B. (1928a). Początki i dzieje Towarzystwa Wioślarskiego we Włocławku. Życie Włocławka i Okolicy, (2), 11–15.
• J.B. (1928b). Początki i dzieje Towarzystwa Wioślarskiego w Włocławku (c.d.). Życie Włocławka i Okolic, (3), 3–6.
• Jaczkowska, A. (1979). Kultura literacka Włocławka w latach 1901–1918. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna (praca magisterska pod kier. doc. dr. J. Koniecznego).
• Jarzembowski, R. (1992). Włocławki sport. Włocławek: Włocławskie Towarzystwo Naukowe.
• Jarzembowski, R. (1999), Towarzystwa sportowe. W: J. Staszewski (red.), Włocławek. Dzieje miasta (t. 1, s. 619–623). Włocławek: Lega.
• Jaworski, W. (2004). Żydowskie organizacje kulturalne i towarzyskie w Królestwie Polskim (1906–1914). Kwartalnik Historii Żydów, (2), 161–169.
• Jaworski, W. (2006). Przemiany legalnego życia społecznego w Królestwie Polskim w latach 1864–1914. Sosnowiec: Wojciech Jaworski.
• Jaworski, W. (2008). Prowincjonalne stowarzyszenia oświatowe i wychowawcze w Królestwie Polskim (1886–1914). Przegląd Historyczno-Oświatowy, 51(1/2), 15–26.
• Jaworski, W. (2010). Towarzystwa pomocy materialnej uczniom i studentom w Królestwie Polskim (1881–1914). Przegląd Historyczno-Oświatowy, 53(1/2), 107–117.
• Jaworski, W. (2011). Katolickie organizacje społeczne w Królestwie Polskim (1887–1914). Nasza Przeszłość, 115/116, 245–264.
• Jaworski, W. (2014). Rosyjskie organizacje społeczne w Królestwie Polskim (1861–1914). Przegląd Wschodnioeuropejski, 5(2), 41–55.
• Jaworski, W. (2016). Legalne organizacje społeczne w powiecie włocławskim w latach 1878–1914. Rocznik Muzealny / Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 16, 121–136.
• K.M. (1909). Włocławek: ze Stowarzyszeń katolickich. Kronika Diecezji Kujawsko-Kaliskiej, 3, 27–29.
• Karczewski, Z. (1971). Dzieje Włocławka. Kronika ważniejszych wydarzeń. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne.
• Korzon, K. (1985). Działalność kulturalno-czytelnicza miejskich ośrodków zrzeszeń społecznych w okresie zaborów. W: K. Maleczyńska (red.), Z dziejów udostępniania książki w Polsce w okresie zaborów: studia i materiały (s. 101–145). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Krajewska, J. (1979). Czytelnictwo robotników w Królestwie Polskim 1870–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Krasińska, I. (2004). Towarzystwa Trzeźwości w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. Medycyna Nowożytna, 11(1), 47–75.
• Krzewski, S. (red.). (1926), Rozwój samorządu m. Włocławka w Polsce odrodzonej. Włocławek: Wydawnictwo Magistratu m. Włocławka.
• Kubiak, W. (2011), Kronenberg Leopold Julian (1849–1937). W: S. Kunikowski (red.), Włocławski słownik biograficzny (t. 6, s. 61–64). Włocławek: Oficyna Wydawnicza Lega.
• Kubiak, W., Woźniak, J. (2008), Kowalewski Bogdan Ignacy. W: Włocławski słownik biograficzny (t. 5, s. 71–72). Włocławek: Oficyna Wydawnicza Lega.
• Lech, M.J. (1972). Biblioteki „ludowe” w Królestwie Polskim 1897–1906. Studia o Książce, 3, 375–411.
• Makowski, W. (1913). Prawo o stowarzyszeniach, związkach i zgromadzeniach publicznych z dodatkiem orzeczeń senatu, postanowień urzędu gubernialnego i innych materiałów wyjaśniających stosowanie prawa, a także wskazówek i wzorów dotyczących zakładania stowarzyszeń i urządzania zgromadzeń. Warszawa: Czcionkami Drukarni Naukowej.
• Maleczyńska, K. (1987). Książki i biblioteki w Polsce okresu zaborów. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Marciniak, M. (2006). Pamiątki po włocławskich towarzystwach sportowych z lat 1886–1939 w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej. Rocznik Muzealny / Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 11, 83–121.
• Mazurska, Z., Wyszomirska, L. (red.) (1968). Pamięć boru: wspomnienia o Jadwidze Dziubińskiej i wybór jej przemówień, artykułów, listów. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Morawski, M. (1933/2003). Monografia Włocławka (reprint). Włocławek: Włocławskie Wydaw. Diecezjalne.
• Nikonowicz, O. (1990). Wybór materiałów źródłowych do stosunków politycznych we Włocławku w okresie II Rzeczypospolitej. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 7, 305–333.
• Nowak, J. (2011). Moczyński Leon. W: S. Kunikowski (red.), Włocławski słownik biograficzny (t. 6, s. 105–108). Włocławek: Oficyna Wydawnicza Lega.
• Olejniczak, A. (2006). Ustawa Włocławskiego Towarzystwa Wspomagania Biednych Żydów (1908 r.). Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 21, 129–137.
• Olejnik, T. (1981). Funkcja kulturalno-oświatowa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim (do 1914 r.). Acta Universitatis Lodziensis: Folia Historica, 7, 109–132.
• Pawlak, M. (1999). Oświata i szkolnictwo. W: J. Staszewski (red.), Włocławek: dzieje miasta (t. 1, s. 581–603). Włocławek: Lega.
• Pawluczuk, Z. (2003). Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Kujawach i w Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1906–1939. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 18, 75–103.
• Perlikowski, C., Kozłowski, C., Kapłan, B. (1965). Z rewolucyjnych tradycji Włocławka. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne.
• Piasecki, W. (1923). 15-lecie Kujawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Ziemia, (9), 171–173.
• Rejmanowski, T. (1999). Opieka zdrowotna i społeczna w latach 1793–1918. W: J. Staszewski (red.), Włocławek: dzieje miasta (t. 1, s. 604–618). Włocławek: Lega.
• Rejmanowski, T. (2001). Przedstawiciele służby zdrowia wyznania mojżeszowego. W: M. Krajewski (red.), Byli wśród nas: Żydzi we Włocławku oraz na Kujawach Wschodnich i w Ziemi Dobrzyńskiej (s. 37–56).Włocławek: Lega.
• Rulka, K. (2006). Mańkiewicz Józef. W: S. Kunikowski (red.), Włocławski słownik biograficzny (t. 4, s. 96–98). Włocławek: Oficyna Wydawnicza Lega.
• Rulka, K. (2013). Zapiski do dziejów introligatorstwa we Włocławku. Studia Włocławskie, 15, 262–270.
• Skrzyniarz, R. (2015). Tworzenie bibliotek jako działalność wspierająca wychowanie ku niepodległej Rzeczypospolitej. Polska Myśl Pedagogiczna, 1(1), 161–174.
• Sobczyk, R., Ziółkowski, B. (2007). Materiały źródłowe do dziejów Chrześcijańskiego Towarzystwa Rzemieślników i Przemysłowców Polskich we Włocławku. Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie, 22, 129–139.
• Sosnowski, P. (1934). Rola Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego w walce o szkołę polską 1905–1919. W: B. Nawroczyński (red.), Nasza walka o szkołę polską 1901–1917 (t. 2, s. 264–284). Warszawa: nakł. Komitet Obchodu 25-lecia Walki o Szkołę Polską. Sprawozdanie Jubileuszowe z działalności Towarzystwa Wioślarskiego w Włocławku w 1911 roku (od założenia 26 rok) (1912). Włocławek: druk Braci Piotrowskich.
• Stańczak, C. (1928). Życie i działalność ś.p. ks. L. Moczyńskiego. W: Jednodniówka dla upamiętnienia 40-letniego jubileuszu Tow. B. Chórów Katedralnych, „Lutnia” (s. 8–12). Włocławek: Komitet Obchodu.
• Stańczak, R. (1938). Ks. Leon Moczyński. Miłośnik pieśni i jej krzewiciel we Włocławku. W: 50-lecie Towarzystwa b. Chórów Katedralnych „Lutnia” we Włocławku (s. 10–13). Włocławek: Drukarnia Diecezjalna.
• Statut Towarzystwa b. Chórów Katedralnych „Lutnia” we Włocławku (1924). Włocławek: Towarzystwo b. Chórów Katedralnych „Lutnia”. Stowarzyszenia (1918). Kujawianin. Kalendarz, 4, 76–77.
• Strzeszewski, C., Bender, R., Turowski, K. (red.). (1981). Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832–1939. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych.
• Sutkowska, E. (2008). Działalność Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (lata 1908–1950). Rocznik Muzealny / Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej, 12, 23–51.
• Targowski, J. (1938). Dzieje Związku Młodzieży Niepodległościowej we Włocławku 1906–1914. Warszawa: Druk. Piotr Pyz i Ska.
• Trzydziestolecie straży ogniowej ochotniczej (1905). Strażak, (9), 6.
• Ustawa Chrześcijańskiego Towarzystwa Rzemieślników i Przemysłowców Polskich pod wezwaniem św. Józefa w Włocławku, złożonego dnia 12-go listopada 1905 roku (1905). Włocławek: Druk H. Neumana.
• W.R. (1926). Dwudziestolecie Polskiej Macierzy Szkolnej w Włocławku. Życie Włocławka i Okolicy, (10), 3–4.
• Wajer, J. (1997). Życie kulturalne Włocławka w latach 1918–1939. Bydgoszcz: Wydaw. Uczelniane WSP.
• Włocławski Oddział Stowarzyszenia Nauczycielstwa Polskiego (1917). Kujawianin. Kalendarz, 271–273.
• Wojciechowski, K. (1954). Oświata ludowa 1863–1905 w Królestwie Polskim i Galicji. Warszawa: Czytelnik.
• Wroczyński, R. (1963). Myśl pedagogiczna i programy oświatowe w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Z.M. (1928). 10-lecie PCK we Włocławku. Życie Włocławka i Okolicy, (11), 19.
• Zasada, Z.J. (2004). Dzieje straży pożarnych Włocławka oraz powiatu włocławskiego na tle historii ochrony przeciwpożarowej Kujaw wschodnich (1874–2004). Włocławek: EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek.
• Zasada, Z.J. (2005). Bojańczyk Jerzy Zygmunt (1881–1947). W: S. Kunikowski (red.), Włocławski słownik biograficzny (t. 2, s. 21–24). Włocławek: Oficyna Wydawnicza Lega.
• Zasada, Z.J. (2014). 140 lat Straży Pożarnej we Włocławku (1874–2014). Włocławek: Komenda Miejska PSP.
• Ziółkowski, B. (2005). Zespół akt Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego we Włocławku z lat 1908–1950. Zeszyty Naukowe / Włocławskie Towarzystwo Naukowe, (2), 137–148.