Śladami duchowości Jana Konopnickiego – otwarte pola eksploracji w pedagogice resocjalizacyjnej

• Authors: Mółka Miłosz

Title variants

EN

In the Footsteps of Jan Konopnicki’ Spirituality: Open Fields of Exploration in Rehabilitation Pedagogy

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zaproponowano odczytanie wybranych tekstów twórcy krakow-skiej szkoły resocjalizacji – Profesora Jana Konopnickiego – w kontekście problematy-ki duchowości. Analizie opartej na paradygmacie interpretatywnym poddano również opublikowane wypowiedzi jego uczniów/współpracowników. Z lektury tych źródeł wynika, że duchowość była jednym z komponentów, które wyznaczały Profesorowi ramy realizacji zadań codzienności. Mimo że nie był to komponent fundamentalny, to jednak znaczący. Jan Konopnicki podejmował wiele rozmaitych działań kształtujących uduchowione społeczeństwo. Celem artykułu było pokazanie tych wymiarów ducho-wości, które są obecne w twórczości i pedagogii Jana Konopnickiego, a które można uznać za istotne dla pedagogiki resocjalizacyjnej. Analizując je przez pryzmat strategii wspierania rozwoju duchowego, którą promuje Lisa Miller (2016), ustalono, że są to: duchowy język, duchowe zasoby, duchowa wspólnota, duchowe tradycje, duchowość natury, duchowość pamięci o przodkach, duchowość świadectwa/towarzyszenia. Do-strzeżone kategorie duchowości przejawiają się zarówno w jego życiu codziennym, jak i dorobku naukowym między innymi poprzez integralne podejście do uwarunkowań środowiskowych w zakresie diagnozy niedostosowania społecznego, stosunek do edu-kacji wyrażający się egalitarnym nastawieniem, troskę o obiektywne i sprawiedliwe traktowanie innych, a także miłość oraz dużą wyrozumiałość wobec dzieci i młodzie-ży. Jednocześnie interpretacja teorii i praktyki Konopnickiego pozwala dostrzec lukę badawczą przejawiającą się w niedowartościowaniu duchowego wymiaru osoby w ba-daniach pedagogicznych podejmowanych z perspektywy resocjalizacji. Zaznacza się tu potrzeba pochylenia się nad działalnością Konopnickiego na przykład w obszarze kształtowania przez niego duchowości swoich wychowanków. W świetle poczynio-nych interpretacji pojawia się również postulat uzupełnienia wskazanej luki poprzez szerszy namysł nad wykorzystaniem intensywniejszych oddziaływań ukierunkowa-nych na sferę duchową w przestrzeni resocjalizacyjnej.

EN

The article proposes reading selected texts by the founder of the Kraków school of resocialisation – Professor Jan Konopnicki – in the context of the issue of spirituality. The analysis based on the interpretative paradigm also included the pub-lished statements of his students/collaborators. The reading of these sources shows that spirituality was one of the components that defined the framework for the imple-mentation of everyday tasks. Although it was not a fundamental component, it was significant. Jan Konopnicki undertook many different activities that shaped a spirit-ual society. The aim of the article was to show the dimensions of spirituality that are present in Jan Konopnicki’s work and pedagogy, and which can be considered impor-tant for resocialisation pedagogy. Analysing them through the prism of the strategy of supporting spiritual development promoted by Lisa Miller (2016), it was determined that these are: spiritual language, spiritual resources, spiritual community, spiritual traditions, spirituality of nature, spirituality of memory of ancestors, spirituality of testimony/accompaniment. The categories of spirituality that have been noticed are manifested both in his everyday life and in his scientific achievements, among others, through an integral approach to environmental conditions in the field of diagnosing social maladjustment, an attitude towards education expressed by an egalitarian attitude, concern for the objective and fair treatment of others, as well as love and great tolerance towards children and young people. At the same time, the interpretation of J. Konopnicki’s theory and practice allows us to notice a research gap manifested in the undervaluation of the spiritual dimension of a person in pedagogical research under-taken from the perspective of resocialisation. There is a need here to focus on Kono-pnicki’s activity, for example in the area of shaping the spirituality of his pupils. In the light of the interpretations made, it is postulated that the indicated gap can be filled through a broader reflection on the use of more intensive impacts focused on the spir-itual sphere in the resocialisation space.

Keywords

PL

Jan Konopnicki; duchowość; pedagogika resocjalizacyjna; niedostosowanie społeczne; krakowska szkoła resocjalizacji

EN

Jan Konopnicki; spirituality; rehabilitation pedagogy; social maladjust-ment; the Kraków school of social rehabilitation

• Publisher: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Wydawnictwo UMK
• Journal: Paedagogia Christiana
• Year: 2025
• Volume: 1/55
• Pages: 71-101

Contributors

author

Mółka Miłosz

• Uniwersytet Ignatianum w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0002-2929-9881

References

• Ablewicz, K. (2021). Świadomość cielesności ducha i duchowości ciała w procesie wychowania człowieka. Opis w kontekście bioenergetycznej analizy charakteru Aleksandra Lowena oraz porządku wartości Maxa Schelera. Nauki o Wycho-waniu. Studia interdyscyplinarne, 12(1), 88–109. https://doi.org/10.18778/2450-4 4 91.1 2 . 0 7.
• Baran, J. (1981). Jan Konopnicki (1905–1980). Szkoła Specjalna, 3, 274–275.
• Charmaz, K. (2009). Teoria ugruntowana w XXI wieku. Zastosowanie w roz-wijaniu badań nad sprawiedliwością społeczną. W: N. K. Denzin i Y. S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych (s. 707–746). Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe PWN.
• Chmielewski, W. J. (2018). Jan Konopnicki (1905–1980) – badacz szkolnictwa i organizator edukacji nauczycieli polskich na uchodźstwie. Studia Paedagogi-ca Ignatiana, 21(2), 37– 62. https://doi.org/10.12775/SPI.2018.2.0 02.
• Domagała-Kręcioch, A. (2008). Niedostosowanie społeczne uczniów a niepowo-dzenia szkolne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Gibbs, G. R. i Taylor, C. (2010). How and What to Code. Online QDA Web Site. Pobrano 8 czerwca 2024 z: http://www.acrn.eu/cambridge/downloads/files/How%20and%20what%20to%20code.pdf.
• Jonkisz, J. (2006). Jan Konopnicki. W: L. Kulmatycki (red.), Księga profesorów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (s. 95–96). Wrocław: Akade-mia Wychowania Fizycznego.
• Konopnicki, J. (1961a). Metodologia badań zainteresowań i poziomu umysło-wego młodzieży w wieku od 17 do 20 roku życia. W: J. Konopnicki (red.), Za-interesowania. Środowisko kulturalne. Poziom umysłowy młodzieży (s. 1–39). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydaw-nictwo Polskiej Akademii Nauk.
• Konopnicki, J. (1961b). Umiejętność wykorzystywania wiadomości szkolnych a rodzaj ukończonej szkoły. W: J. Konopnicki (red.), Zainteresowania. Środowisko kulturalne. Poziom umysłowy młodzieży (s. 41–53). Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akade-mii Nauk.
• Konopnicki, J. (1964). Zaburzenia w zachowaniu się dzieci i środowisko. Wa r-szawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Konopnicki, J. (1966). Przyczyny powodzeń i niepowodzeń dzieci w pracy szkolnej. W: J. Konopnicki, A. Molak i Z. Skorny (red.), Psychologia wychowaw-cza dla klasy IV liceum pedagogicznego (s. 182–227). Warszawa: Państwowe Za-kłady Wydawnictw Szkolnych.
• Konopnicki, J. (1971). Niedostosowanie społeczne. Warszawa: Państwowe Wy-dawnictwo Naukowe.
• Konopnicki, J. (1979). Badania nad niedostosowaniem społecznym i ich do-tychczasowe efekty. W: J. Konopnicki (red.), Problemy niedostosowania spo-łecznego i formy działalności profilaktyczno-resocjalizacyjnej (s. 7–17). Zielona Góra: Instytut Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych.
• Kubik, W. (2005). Profesor Jan Konopnicki – wybitny człowiek, wychowawca, pedagog. W: W. Kubik i B. Urban (red.), Uwarunkowania i wzory marginaliza-cji społecznej współczesnej młodzieży (s. 17–24). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Marek, Z. (2017). Pedagogika towarzyszenia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie.
• Miles, M. B. i Huberman, A. M. (2000). Analiza danych jakościowych. Biały-stok: Trans Humana.
• Miller, L. (2016). Czy dzieci powinny wierzyć w Boga? Jak wiara może zbudować tożsamość dziecka, pewność siebie i stworzyć trwały fundament dorosłego życia. Białystok: Wydawnictwo Samsara.
• Mółka, M. (2018). O problemie duchowości w pedagogice resocjalizacyjnej. Studia Paedagogica Ignatiana, 21(1), 63–84. https://doi.org/10.12775/Spi.2018.1.003.
• Mółka, M. (2021). Pedagog resocjalizacyjny czy menedżer przestępcy? Między case work a case management w dozorze kuratora sądowego. Studia Paedagogi-ca Ignatiana, 24(5), 75–95. https://doi.org/10.12775/SPI.2021.5.004.
• Olecka, I. (1975). Wywiad z prof. dr. Janem Konopnickim. Nowa Szkoła, 5, 33–35.
• Pickard, A. J. (2007). Research Methods in Information. London: Facet Publi-shing.
• Stańdo-Kawecka, B. (2020). Polityka karna i penitencjarna między punitywi-zmem i menedżeryzmem. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Stępniak, P. (2017). Resocjalizacja (nie)urojona. O zawłaszczaniu przestrzeni penitencjarnej. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
• Sztuka, M. (2005). Aktualność Jana Konopnickiego koncepcji społecznego niedostosowania w obliczu współczesnych wyzwań resocjalizacji. W: W. Ku-bik i B. Urban (red.), Uwarunkowania i wzory marginalizacji społecznej współ-czesnej młodzieży (s. 101–109). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Sztuka, M. (2022), Krakowska szkoła resocjalizacji – ciągłość i zmiana. W: I. Po-spiszyl i M. Mikowska-Kozaryna (red.), Polskie szkoły resocjalizacji (s. 45– 66). Warszawa: Wydawnictwo APS im. Marii Grzegorzewskiej.
• Śledzianowski, J. (2005). Priorytet rodziny w wychowaniu dzieci w poglądach Profesora Jana Konopnickiego. W: W. Kubik i B. Urban (red.), Uwarunkowania i wzory marginalizacji społecznej współczesnej młodzieży (s. 25–36). Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Urban, B. (2000). Jan Konopnicki (1905–1980). W: J. Miklaszewska i J. Mizera (red.), Złota księga Wydziału Filozoficznego (s. 351–358). Kraków: Wydawnic-two Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Urban, B. (2005). Wstęp. W: W. Kubik i B. Urban (red.), Uwarunkowania i wzory marginalizacji społecznej współczesnej młodzieży (s. 9–14). Kraków: Wydaw-nictwo WAM.
• Wincławski, W. (2004). Słownik biograficzny socjologii polskiej. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Włoch, A. (2023). Jan Konopnicki (1905–1980) i jego wkład w rozwój pedagogiki jako dyscypliny naukowej. Rozprawy z Dziejów Oświaty, 60, 205–230.
• Wyczesany, J. (2007). Udział Profesora Jana Konopnickiego w rozwoju pedagogiki specjalnej w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. W: G. Gunia, K. Plutecka i J. Wyczesany (red.), Tradycja, osiągnięcia, perspektywy pedagogiki specjalnej w kontekście zmian edukacyjnych (s. 99–103). Kraków: Wydawnic-two Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Znaniecka, M. (2015). Kategoria duchowości – ślady obecności w tekstach J.J. Rousseau, J.H. Pestalozziego i J.F. Herbarta. Kultura i Edukacja, 109(3), 72–91. https://doi.org/10.15804/kie.2015.03.04.
• Zohar, D. i Marshall, I. (2001). Inteligencja duchowa. Poznań: Wydawnictwo Rebis.

Identifiers

DOI

10.12775/PCh.2025.005