Kult świętych a zwycięstwa militarne pierwszych Piastów (od X do początków XIII w.)

• Authors: Juzepczuk Monika

Title variants

EN

The cult of saints and the military victories of the first Piasts (from the 10th to the beginnings of the 13th century)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Summary The aim of this article is to proceed the analysis of the meaning of saints’ and relics’ cult in the military victories of the Piasts, from the 10th to the beginnings of the 13th century. To create a solid political community in Christian Europe it was crucial for a ruler to assure the saints’ protection and convince the subjects about their favorable intercession. The stories about the miracles beneficial for the Piasts shows to themselves and to their subjects that the rulers were chosen by God, who approves their proceedings. The Piasts became beneficiaries of the miracles due to the proper worshipping of the saints and their relics and in response to their Christianization activity. Using the descriptions of the saints’ miraculous support in battles in the texts written for the Piasts as an argument legitimizing and sacralizing their rule is a sign of the early reception and understanding the role of the cult of saints in the ideology of power.

Keywords

EN

The cult of saints; ideology of power; miracles; military actions; Christianization

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2018
• Volume: XXV
• Pages: 63-76

Contributors

author

Juzepczuk Monika

• UW, Warszawa

References

• Canonici wissegradensis continuatio Cosmae, wyd. H. G. Pertz, „Monumenta Germaniae Historica“, Scriptores in folio (dalej: MGH SS), t. 9, Hannoverae 1851.
• Epistola Brunonis ad Henricum regem – List Brunona do króla Henryka, wyd. H. Karwasińska, „Monumenta Poloniae Historica”, series nova (dalej: MPH, s. n.), t. 4, cz. 3, Warszawa 1973, s. 85-106.
• Galli Anonymi cronica et gesta ducum sive principium Polonorum, wyd. K. Maleczyński, MPH, s. n., t. 2, Kraków 1952.
• Gerhardi vita Sancti Oudalrici episcopi, wyd. G. Waitz, MGH, SS, t. 4, Hannoverae 1841, s. 377-425.
• Herbordi Dialogus de vita sancti Ottonis episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, MPH, s. n., t. 7, cz. 3, Warszawa 1974.
• Ioannis Dlugossi Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, red. I Dąbrowski, W. Semkowicz-Zaręba et. al., Warszawa 1964.
• Kronika Thietmara, wyd. M. Z. Jedlicki, Poznań 1953.
• Magistri Vincentii dicit Kadłubek Chronica Polonorum, wyd. M. Plezia, MPH, s. n., t. 11, Kraków 1994.
• Ottonis episcopi Babenbergensis Vita Prieflingensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, MPH, s. n., t. 7, cz. 1, Warszawa 1966.
• Rocznik Małopolski, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 3, Lwów 1878.
• Rocznik Traski, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
• Rocznik Krakowski, wyd. A. Bielowski, w: Rocznik Traski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
• Rocznik Sędziwoja, wyd. A. Bielowski, MPH, t. 2, Lwów 1872.
• Sancti Adalberti Pragensis episcopi et martyris vita altera auctore Brunone Querfurtensi, wyd. J. Karwasińska, MPH, s. n., t. 4, cz. 2, Warszawa 1969.
• Vita quinque fratrum eremitarum [seu] vita uel passio Benedictii et Iohannis sociorumque suorum auctore Brunone Querfurtensi, wyd. H. Karwasińska, MPH, s. n., t. 4, cz. 3, Warszawa 1973, s. 9¬-84.
• Banaszkiewicz J., Włócznia i chorągiew. O rycie otwierania bitwy w związku z cudem kampanii nakielskiej Bolesława Krzywoustego (Kadłubek III, 14), „Kwartalnik Historyczny”, 94/1988, z. 4, s. 3-24.
• Bozóky E., La politique des reliques de Constantin à Saint Louis, Paris 2006.
• Brown P., Kult świętych: narodziny i rola w chrześcijaństwie łacińskim, tłum. J. Partyka, Kraków 2007.
• Derwich M., Kilka uwag w sprawie Pięciu Braci Męczenników, w: Cracovia – Polonia – Europa. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Jerzemu Wyrozumskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestolecie pracy naukowej, red. K. Baczkowski et al., Kraków 1995, s. 181-188.
• Dunin-Wąsowicz T., Kulty świętych w Polsce w X w., w: Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat et al., Warszawa 1972, s. 61-79.
• Dunin-Wąsowicz T., Najstarsi polscy święci: Izaak, Mateusz i Krystyn, w: Kościół, kultura, społeczeństwo. Studia z dziejów średniowiecza i czasów nowożytnych, red. S. Bylina, Warszawa 2000, s. 35-47
• Dunin-Wąsowicz T., Rzymskie kulty świętych w Polsce wczesnośredniowiecznej: kult św. Maurycego i legionu tebańskiego, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 20/1973, z. 4, s. 25-34.
• Geary P., Furta sacra. Thefts of relics in the Central Middle Ages, Princeton 1990.
• Górska-Gołaska K., Kult Pięciu Braci Męczenników w Kazimierzu Biskupim, „Roczniki Historyczne”, 61/1995, s. 111-120.
• Hermann-Mascard N., Les reliques des saints. Formation coutumière d’un droit, Paris 1975.
• Juzepczuk M., Kult relikwii św. Waldeberta w klasztorze w Luxeuil w X wieku w świetle „Miracula sanctorum Waldeberti et Eustasii”, „Średniowiecze polskie i powszechne”, 12/2016, t. 8, s. 13-45.
• Kanonizacja św. Wojciecha i dziedzictwo jego kultu, red. J. Strzelczyk, Cz. Pest, W. Polak, Lublin 2001.
• Karwasińska J., Świadek czasów Chrobrego – Brunon z Kwerfurtu, w: Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, red. J. Dowiat et al., Warszawa 1972, s. 91-107.
• Kobielus S., Światło i biel w tradycji wyobrażania chwały eschatologicznej zbawionych (wczesne chrześcijaństwo – średniowiecze), „Communio. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny”, 11/1991, nr 1, s. 119-135.
• Kobielus S., Źródła światła w średniowiecznej interpretacji, w: idem, Dzieło sztuki – dzieło wiary. Przez widzialne do niewidzialnego, Ząbki 2002, s. 168-179.
• Kürbis B., Dagome iudex. Studium krytyczne, w: Początki państwa polskiego. Księga Tysiąclecia, t. 2: Społeczeństwo i kultura, red. K. Tymieniecki, G. Labuda, T. Łowmiański, Poznań 1962, s. 363-424.
• Kürbis B., Purpurae passionis aureus finis. Bruno z Kwerfurtu i Pięciu Braci Eremitów, w: eadem, Na progach historii, t. 2: O świadectwach do dziejów kultury Polski średniowiecznej, Poznań 2001, s. 163-180.
• Labuda G., Święty Wojciech, biskup-męczennik, patron Polski, Czech i Węgier, Wrocław 2000.
• Malicki J., Treści polityczne i ideowe kultu świętych rycerskich w Polsce wcześniejszego średniowiecza. Próba oceny, w: Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej, red. D. Gawinowa et al., Warszawa 1991, s. 387-394.
• Michałowski R., Chrystianizacja monarchii piastowskiej, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, t. 1: Struktury kościelno¬-publiczne, Warszawa 2008, s. 11-49.
• Michałowski R., Princeps fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X-XIII wieku, Warszawa 1989.
• Michałowski R., Translacja Pięciu Braci Polskich do Gniezna. Przyczynek do dziejów kultu relikwii w Polsce wczesnośredniowiecznej, w: Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa 1995, s. 173-184.
• Michałowski R., Zjazd gnieźnieński. Religijne przesłanki powstania arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, Wrocław 2005.
• Paner A., Święty Wit. Męczeństwo, legenda i kult, Gdańsk 1995.
• Pauk M. R., Święci patroni a średniowieczne wspólnoty polityczne w Europie Środkowej, w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 237-260.
• Pysiak J., Gest władcy i wizualizacja treści ideowych kultu relikwii za panowania Ludwika Świętego, w: Wielkopolska – Polska – Europa. Studia dedykowane pamięci Alicji Karłowskiej-Kamzowej, red. J. Wiesiołowski, J. Kowalski, Poznań 2006, s. 165-186.
• Pysiak J., Król i Korona Cierniowa. Kult relikwii we Francji Kapetyngów, Warszawa 2012.
• Pysiak J., Teatralizacja kultu relikwii w średniowieczu, w: Obrzęd, teatr, ceremoniał w dawnych kulturach, red. J. Olko, Warszawa 2008, s. 31-44.
• Rosik S., Conversio gentis Pomeranorum. Studium świadectwa o wydarzeniu (XII wiek), Wrocław 2010.
• Rusecki M., Cud w chrześcijaństwie, Lublin 1996.
• Sigal P.-A., L’homme et le miracle dans la France médiévale (XIe-XIIe siècle), Paris 1985.
• Soszyński J., Kult św. Wita w Polsce średniowiecznej, „Przegląd Historyczny”, 75/1984, z. 3, s. 463-470.
• Starnawska M., Relikwie jako fundament ideowy wspólnoty w tradycji polskich przekazów średniowiecznych (Św. św. Wojciech, Florian, Stanisław, Drzewo Krzyża Św. na Łyścu), w: Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 261-279.
• Starnawska M., Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu, Warszawa 2008.
• Strzelczyk J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992.
• Szołdrski W., Spór polsko-czeski o relikwie św. Wojciecha, „Ateneum Kapłańskie”, 42/1950, t. 52, s. 235-265.
• Święty Wojciech w Polskiej tradycji historiograficznej. Antologia tekstów, wyboru dokonał i oprac. G. Labuda, Warszawa 1997.
• Trawkowski S., Bolesław Chrobry i eremici, w: Prusy – Polska – Europa. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, red. A. Radzimiński, J. Tandecki, Toruń 1999, s. 163-171.
• Ward B., Miracles and the Medieval Mind. Theory, Record and Event 1000-1215, Philadelphia 1982.