Medale upamiętniające osobę Marii Kazimiery pochodzące z okresu koronacji i peregrynacji pary królewskiej po Pomorzu Gdańskim (Uwagi ikonograficzne)

• Authors: Rokita Jan

Title variants

EN

Medals Commemorating the Person of Marie Casimire, from the Time of Coronation and the Gdańsk Pomerania Pilgrimage of the Royal Couple. Iconographic Comments

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor artykułu opisał trzynaście przykładów dzieł sztuki (malarstwa, grafiki, rzeźby, medalierstwa, numizmatyki, kartografii) mających związek z medalem i żetonem gloryfikującym postać małżonki Jana III Sobieskiego. Jak przekonuje autor większość wyobrażeń artystycznych, które zostały przez medaliera włączone do kompozycji artystycznej w mniejszym lub większym stopniu nawiązuje do wcześniejszych wzorów graficznych i medalierskich. W przypadku rewersu żetonu Marii Kazimiery można mówić o inspiracjach zarówno przedstawieniami na monetach antycznych (denar z ok. 71 r. p.n.e.) i późniejszych numizmatach (medal z 1670 roku) jak i rycinami publikowanymi w zbiorze Jacoba Typotiusa (emblemat Rudolfa II Habsburga) i kompozycjami wykonanymi w technice fresku (podobizna Diany na rydwanie z wnętrza klasztoru katolickiego św. Pawła w Parmie). Pierwsza strona kolejnego medalu królewskiej małżonki powstała natomiast w oparciu o wcześniejszą rycinę portretową Marii Kazimiery, wykonaną w XVII wieku w warsztacie Francesca Leone. Natomiast rewers zawierający wyobrażenie Junony prze-mieszczającej się na rydwanie w kierunku słońca oraz podobiznę Gdańska i jego najbliż-szych okolic nawiązuje do współczesnych przedstawień kartograficznych, w oparciu o które Jan Höhn (Hoehn) st. zaprojektował w 1654 roku medal będący jak się wydaje podstawą dla późniejszej pracy jego syna, Jana Höhna (Hoehna).

EN

The author of the article described thirteen examples of the works of art (of painting, graphics, sculpture, metallic art, numismatics, cartography) correlating with the medal and the token extolling the figure of the wife of Jan III Sobieski. The author shows how the majority of artistic ideas that were used by the medalist in the artistic composition to a smaller or larger degree refer to an earlier graphic and medallic formulae. Regarding the reverse side of the Marie Casimire coin one could speak to the inspiration of antique money (denar from cir. 71 BCE) and later numismats (medals from 1670) and prints published in a collection Jacobus Typotius (emblem of Rudolph II of Habsburg) and composition made in the fresco technique (Diana's image on the chariot from the inside of the Catholic monastery St. Paul in Parma). The front side of the medal of the kings wife was based on earlier sketches of Marie Casimire created in the workshop of Francesca Leone. The revers side however contains an image of Juno moving on a chariot towards the sun and the image of Gdańsk, this is supported by contemporary cartographic surroundings closest to him, shown on the medal which John Höhn (Hoehn) the elder designed in 1654. It seems this was the basis for the later work of his son, John Höhna (Hoehna).

Keywords

PL

Medale; ikonografia; Maria Kazimiera; Jan III Sobieski; Pomorze Gdańskie

EN

Medal; iconography; Marie Casimire; Jan III Sobieski; Gdańsk Pomerania

• Publisher: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu
• Journal: Studia Sandomierskie. Teologia-Filozofia-Historia
• Year: 2017
• Volume: 24
• Pages: 109-128

Contributors

author

Rokita Jan

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Chwała i sława Jana III w sztuce i literaturze. Katalog wystawy jubileuszowej z okazji trzechsetlecia odsieczy wiedeńskiej, red. W. Fijałkowski, J. Mieleszko, Warszawa 1983.
• Rzeczpospolita w dobie Jana III. Katalog wystawy Zamku Królewskiego, Archiwum Głównego Akt Dawnych i Biblioteki Narodowej, Warszawa 1983.
• Odsiecz Wiedeńska. Wystawa jubileuszowa w Zamku Królewskim na Wawelu w trzechsetlecie bitwy, red. A. Franaszek, K. Kuczman, Kraków 1990.
• Tron pamiątek ku czci „Najjaśniejszego, Niezwyciężonego Jana Sobieskiego Króla Polskiego” w trzechsetlecie śmierci 1696-1996, Warszawa 1996.
• M. Górska, Medalierski wizerunek Jana III Sobieskiego, w: „Primus interpares”. Pierwszy wśród równych, czyli opowieść o królu Janie III, red. D. Walwender-Musz, Warszawa 2013.
• H. Widacka, Grafika portretowa Marii Kazimiery z XVII i XVIII wieku, „Studia Wilanowskie” 13 (2002).
• M. Komaszyński, Maria Kazimiera Arquien Sobieska Królowa Polski 1641-1716, Kraków1983.
• W. Fijałkowski, Wnętrza pałacu w Wilanowie, Warszawa 1983.
• W. Fijałkowski, Vademecum Wilanowa, Warszawa 2011.
• M. Karpowicz, Co nam mają do powiedzenia fasady Wilnowa, Warszawa 2011.
• Maria Kazimiera i Jan Sobiescy. Listy z okresu odsieczy wiedeńskiej, red. L. Kukulski, Warszawa 1983.
• K. Targosz, Jan III Sobieski mecenasem nauk i uczonych, Warszawa 2012.
• A. Czarniecka, Królestwo Ichm. Sobiescy w Polityce, w: „Primus interpares”. Pierwszy wśród równych czyli opowieść o królu Janie III, red. D. Walawender-Musz, Warszawa 2013.
• N. D. Salvandy, Histoire de Pologneavant et sous le roi Jean Sobieski, Paris 1829.
• E. Raczyński, Gabinet Medalów Polskich oraz tych które się dziejów Polski tyczą począwszy od najdawniejszych aż do końca panowania Jana III: (1513-1696), t. 2, Wrocław 1838.
• E. Hutten-Czapski, Catalogue de la collection des médailles et monnaies polonaises ducomte E. Hutten-Czapski, t. 1-5, St. Petersbourg-Cracovie1871-1916.
• W. Bartynowski, Teki Bartynowskiego: Medale z czasów Jana III, b. m. d. w.
• C. Kamiński, W. Kowalczyk, Medale i medaliony polskie i związane z Polską. Katalog wystawy, Warszawa 1969.
• Kolekcja generała Jerzego Węsierskiego. Katalog monet i medali, red. A. Białkowski, E. Tarka, S. Suchodolski, Z. Wdowiszewski, Warszawa 1974.
• Szyszko-Czyżak, Medale polskie od XVI do XVIII wieku w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu. Katalog wystawy, Toruń 1981.
• E. Gordon, On the Origin of Diana, w: Transactions and Proceedings of the American Philological Association, 63 (1932).
• J. G. Frazer, Złota gałąź: studia z magii i religii, Warszawa 1962.
• Attributs et symbolesdansl`art profane 1450-1600: dictionnaire d`un langage perdu, Genewa 1958.
• Bernardo, Petrarch, Laura, and the Triumphs, New York 1974.
• J. Typotius, SymbolavariadiversorumPrincipum Sacro-Sanctae Ecclesiae et SacriImperii Romani, Pragae 1652.
• Por. E. H. Gombrich, Sull’iconografiadegliaffreschi del Correggio nella Camera di San Paolo, Londyn 1975.
• M. Karpowicz, Rozważania nad treściami ideowymi Wilanowa za Jana III, w: Treści dzieła sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk (grudzień 1966), red. M. Witwińska, Warszawa 1969.
• W. Fijałkowski, I. Voisé, Portrety polskie w galerii wilanowskiej, Warszawa 1978.
• Z. Wójcik, Jan Sobieski: 1629-1696, Warszawa 1983.
• M. Komaszyński, dz. cyt., s. 34; A. Skrzypietz, Ukochana małżonka, w: „Primus interpares”. Pierwszy wśród równych czyli opowieść o królu Janie III, red. D. Walawender-Musz, Warszawa 2013.
• Listy króla Jana III, wraz z dodanemi listami innych historycznie znakomitych osób z czasów jego panowania (r. 1675-1696), wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1860.
• M. Gumowski, Studia nad gdańską sztuką medalierską XVII w., „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne”, 10 (1924).
• Więcek, Dzieje sztuki medalierskiej w Polsce, Kraków 1972.
• Gdzie wschód spotyka zachód. Portrety osobistości dawnej Rzeczpospolitej 1576-1763. Katalog wystawy, red. J. Malinowski, Warszawa 1993.
• T. Mańkowski, Malarstwo na dworze Jana III Sobieskiego, „Biuletyn Historii Sztuki” 12 (1950), nr 1-4.
• J. Chrościcki, Sztuka i polityka 1587-1668. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów, Warszawa 1983.
• K. Gutowska-Dudek, Portrety wielkiego i niezwyciężonego króla Jana III i ich rola w kreowaniu obrazu jego triumfów militarnych, polityki i planów dynastycznych, w:„Primus interpares”. Pierwszy wśród równych czyli opowieść o królu Janie III, red. D. Walawender-Musz, Warszawa 2013.
• R. Kołodziej, „Ostatni wolności naszej klejnot”. Sejm Rzeczpospolitej za panowania Jana III Sobieskiego, Poznań 2014.
• Polska jej dzieje i kultur od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, oprac. W. Antoniewicz, J. S. Bystroń, A. Brückner, t. 1-3; Warszawa 1927-1930.
• W. Drecka, Portrety osobistości polskich znajdujące się w pokojach i w galerii pałacu w Wilanowie. Katalog, Warszawa 1967.
• M. Ryszkiewicz, Malarstwo polskie. Manieryzm-barok, Warszawa 1971.
• Voise, T. Głowacka-Pocheć, Galeria malarstwa Stanisława Kostki Potockiego w Wilanowie, Warszawa 1974.
• E. Hutten-Czapski, Spis rycin przedstawiających portrety przeważnie polskich osobistości w zbiorze Emeryka hrabiego Hutten-Czapskiego w Krakowie, Kraków 1901.
• H. Widacka, Jan III Sobieski w grafice XVII i XVIII wieku, Warszawa 1987.
• Albertrandi, Zabytki starożytności rzymskich w pieniądzach, pospolicie medalami zwanych, czasów Rzplitej i szesnastu pierwszych cesarzów zbioru ś.p. Stanisława Augusta króla polskiego postrzeżone i krótkim wykładem objaśnione przez JX. Jana Albertrandego, prezesa Towarzystwa Warszawskiego, czytane na posiedzeniu publicznem, Warszawa 1805.
• E. Bahrfeldt, Die Münzen und Medaillen Sammlung in der Marienburg, Danzing-Königsberg 1910.
• S. Rühle, Die historichschenMedaillen der Stadt Danzig, w: „Zeitschrift d. WestpreussichenGeschichtsvereins” 1928, nr 68.
• M. Stahr, Medale Wazów w Polsce (1587-1668), Wrocław, Warszawa, Kraków 1990.