Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2017 | 46 | 191-237

Article title

Uczenie się pluralizmu i kształtowanie tożsamości religijnej w kontekście kulturowych i światopoglądowych odmienności – między tradycyjnym zróżnicowaniem a współczesnym pluralizmem

Authors

Selected contents from this journal

Title variants

EN
Learning pluralism and shaping religious identity in the context of cultural and ideological differences – between traditional diversification and contemporary pluralism

Languages of publication

PL

Abstracts

EN
In the public and academic discourse, pluralism is recognized as one of the main features of the contemporary Western world, which is culturally, religiously and ideologically diversified. According to its supporters and promotors, pluralism is a significant value which constitutes a virtue of the modern world. However, pluralism is also associated with various problems, dilemmas and difficulties. Contemporary cultural pluralism has a substantial impact on shaping the religious identity and causes significant changes within it. In the 1970s and 1980s, sociologists indicated some pluralization processes which modified religious identity. In 1983, while examining the determinants of the Church activities in the industrial society, Janusz Mariański – a sociologist of religion, agreed with the observation that “what is eliminated in the pluralistic society is the situation of the monopoly of church institutions in interpreting human reality in the consciousness of the contemporary man. Religious values are not the only which give sense to fundamental values institutionalized in the society”. Thus, religion ceases to have the earlier potentialities of the monopoly in the sphere of fundamental values. The issue of pluralism, widely discussed today and raising a lot of dispute, can be viewed from the perspective of the analysis of broadly understood learning processes and outcomes (the analysis of educational and self‑ educational activities). Pluralism can be perceived as a process and a result of mutual and constant learning in the (educationally potent and dynamic) relationship with individuals who show more or less different attitudes and beliefs – a process of learning those who, by entering relationships with each other, preserve and at the same time shape their different identities. If a person enhances the inner will to learn constantly, to multiply the cognitively valuable knowledge, to improve intellectual skills, this willingness should lead to the recognition of important intrinsic and educational values of other attitudes and beliefs. By meeting what is to some extent different, it is possible to learn further and, with growing accuracy, to recognize the fields of one’s own ignorance. Modern pluralism poses serious challenges to religion. The statement used in sociological discourse that “pluralistic tendencies are destructive to religion” can be read by those for whom religion – confessing religious faith – is close and important as a challenge to oppose pluralism for the sake of the defense of traditionally perceived religious faith, the defense of its world view and its institution. Such a deeply engaged interpretation imposes formulating an alternative: either the pluralistic tendencies which are destructive to religion get intensified or religion gets more power, counteracting the dangerous tendencies of pluralism which pose threat to religion. Two different ways of the inner diagnosis of religion are outlined here. The first is a fundamentalist one and consists in “strengthening its own positions”, as it recognizes that the overemphasized (in religion) elements of openness and dialogue weaken religion from inside, making it more sensitive to destructive influence of pluralism (openness and dialogue are a “Trojan horse” of hostile pluralism, let into the inside of religion). The second way, of the in‑depth and self‑critical reflection upon the current situation of religion, may lead to recognizing (among the elements so far belonging to religious identity) those which – in the context of pluralism and in spite of their presence for many centuries – are of doubtful value or even become the causes of the destructive crisis of religion in spite of their being situated inside it. Therefore, the situation of pluralism allows for cleaning religion, which is confronted with pluralism and was earlier closed within its homogeneous world. At the same time, the religious crisis in the pluralistic world can be viewed as a crisis of inner maturation and growth of religion. Undertaking ideological discussion with the conviction that common and binding arrangements should be reached is not an easy matter. What is more, in the opinion of people who believe in the necessity of confrontation, this discussion is not even needed. It can be assumed that, in the diversified social life, the persistent conducting of difficult negotiations is indispensable, instead of the state of embittered confrontation. Referring to the standpoint of Jerzy Nikitorowicz, who promotes learning pluralism and intercultural dialogue, the dialogical concept of pluralism can be applied: “In the pluralistic society, the process is taking place of reaching commonly shared values by individuals and groups through unceasing negotiations of values and interests, the process of shaping the sensitivity to others and the need for mutual respect and recognition, without the division to upper and lower cultures”.

Contributors

References

  • Archer M.S., Social Origins of Educational Systems, London 1979.
  • Bajda P., Zenderowski R., Polityka etniczna Słowacji, Warszawa 2016.
  • Barnat D., Świeckość jako podłoże rozumienia – zarys stanowiska Charlesa Taylora, „Diametros” 2013, nr 36, s. 1‑26.
  • Berger P.L., Euroświeckość i amerykańska religia (tekst z 2005 roku), przeł. A. Bielik‑Robson, [online] http://www.newsweek.pl/alternatywne‑nowoczesnosci,45397,1,1.html.
  • Berger P.L., Szawiel T., Wojna religii z nowoczesnością?, „Europa. Tygodnik Idei” 2007, nr 51, [online] http://wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/artykuly/66327,wojna‑religii‑z‑nowoczesnoscia. html.
  • Böckenförde E.‑W., Wolność religijna jako zadanie chrześcijan, „Znak” 1993, nr 6 (457).
  • Boháč V., Homiletické výzvy byzantsko‑slovanskej liturgie, [w:] Kazateľská činnosť ako integrálna súčasť novej evanjelizácie. Zborník z medzinárodnej vedeckej konferencie, Prešov 2013.
  • Borowik I., Pluralizm jako cecha przemian religijnych w kontekście transformacji w Polsce, [w:] I. Borowik, T. Doktór, Pluralizm religijny i moralny w Polsce. Raport z badań, Kraków 2001.
  • Bp Libera: pluralizm kulturowy poniósł porażkę (eg, Płock, 20 IX 2015), [online] http://ekai.pl/diecezje/plocka/x92488/bp‑libera‑pluralizm‑kulturowy‑poniosl‑porazke.
  • Bronk A., Podstawy nauk o religii, Lublin 2003, Studia Religiologiczne, 4.
  • Casanova J., Religie publiczne w nowoczesnym świecie, przeł. T. Kunz, Kraków 2005, Socjologia Religii.
  • Chmielewski A., Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej, Wrocław 2014, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 2020.
  • Čitbaj F., Nekatolícke cirkvi a cirkevné spoločenstvá v Slovenskej republike. Historicko‑právna reflexia, Prešov 2013.
  • Dancák P., Filozofická teológia I. Učebný text, Prešov 2013.
  • Davie G., Socjologia religii, przeł. R. Babińska, Kraków 2010, Socjologia Religii.
  • Domaradzki J., Ethos pracy w doktrynie i praktyce Opus Dei, Kraków 2010.
  • Domaradzki J., Opus Dei a współczesne problemy cywilizacyjne, [online] http://www.opusdei.pl/pl‑pl/article/dr‑jan‑domaradzki‑opus‑dei‑a‑wspoczesne‑problemy‑cywilizacyjne.
  • Dummett M., Natura i przyszłość filozofii, przeł. M. Iwanicki, T. Szubka, Warszawa 2010, Klasyka Filozofii.
  • Gellner E., Postmodernizm, rozum i religia, przeł. M. Kowalczuk, Warszawa 1997, Biblioteka Myśli Współczesnej. Plus Minus Nieskończoność.
  • Golonka‑Legut J., Uczenie się w perspektywie biograficzności. Perspektywa andragogiczna, „Rocznik Andragogiczny” 2015, Vol. 22, [online] https://doi.org/10.12775/ra.2015.005.
  • Grobler A., Cała prawda i tylko prawda, „Filozofuj” 2016, nr 3 (9).
  • Gross F., Tolerancja i pluralizm, przeł. E. Balcerek, Warszawa 1992.
  • Hanus L., Princíp pluralizmu, Bratislava 1997.
  • Heller M., Chrześcijański pozytywizm, [w:] tenże, Czy fizyka jest nauką humanistyczną?, Tarnów 1998.
  • Homiletická činnosť cirkví v Slovenskej republike a jej dopad na kvalitu života v pluralitnej spoločnosti. Monografia k výsledkom vedecko‑výskumného projektu VEGA č. 1/0070/08, ed. P. Procházka, Banská Bystrica 2010.
  • Hospodár M., Pastorálna teológia. Všeobecné zásady, tajomstvo krstu, Prešov 2013.
  • Hospodár M., Pastorálna teológia, vybrané kapitoly, Prešov 2010.
  • http://akcja.diecezja.bielsko.pl/bp‑mariusz‑leszczynski‑xv‑lecie‑ak.
  • http://grkatba.sk/v‑lutine‑bol‑vysvateny‑pomocny‑biskup‑pre‑presovsku‑archieparchiu.
  • http://wpolityce.pl/kosciol/225819‑abp‑depo‑pod‑haslami‑pluralizmu‑pogladow‑tolerancji‑zycia‑publicznego‑szerzy‑sie‑wielka‑fala‑rugowania‑prawdy‑i‑wartosci‑chrzescijanskich.
  • http://www.kul.pl/ks‑prof‑dr‑hab‑ryszard‑kaminski,art_10320.html.
  • http://www.tkkbs.sk/view.php?cisloclanku=20090204017.
  • http://wyborcza.pl/1,75478,16848629,Prof__Jan_Wolenski__Kolejne_postulaty_Kosciola_psuja.html#ixzz3HkIe7Ah6.
  • http://zilina.sme.sk/c/4304594/dieceza‑oslavi‑prve‑narodeniny‑velkolepo.html#ixzz3Na4P014a.
  • Hułas M., Źródła sekularności. Analiza wybranych aspektów sekularyzacji, „Studia Nauk Teologicznych” 2014, Vol. 9.
  • Jakubowski W., Sztuka filmowa jako miejsce uczenia się, [w:] Kultura jako przestrzeń edukacyjna. Współczesne obszary uczenia się dorosłych, red. W. Jakubowski, Kraków 2012.
  • Jarvis P., Osobowe uczenie się w działaniu, [w:] Kultura jako przestrzeń edukacyjna. Współczesne obszary uczenia się dorosłych, red. W. Jakubowski, Kraków 2012.
  • Kamiński R., Duszpasterstwo w społeczeństwie pluralistycznym, Wrocław 1997, Teologia Praktyczna, 1.
  • Kardynał Claudio Hummnes (fragment wywiadu dla „Religion Digital”), [online] https://dorzeczy.pl/swiat/1572 /Wyrazili‑watpliwosci‑odnosnie‑Amoris‑laetitia‑To‑moze‑doprowadzic‑do‑odebrania‑im‑kardynalatu.html.
  • Kasperek A., Teoria sekularyzacji i jej wrogowie. Próba apologii niepopularnej teorii, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria Pedagogika” 2009, z. 18.
  • Kościół a pluralizm (debata redakcyjna), „Przegląd Powszechny” 1989, nr 7‑8.
  • Kurczewska J., Trzy role Feliksa Grossa. Zaangażowany obserwator, ideolog, uczony, [w:] F. Gross, Wartości, nauka i świadectwa epoki, Warszawa 2002, Biblioteka Studiów Socjologicznych, 4.
  • Leszczyńska K., Strategie budowania wiarygodności Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce w obliczu transformacji kulturowo‑politycznej po 1989 roku, „Studia Humanistyczne AGH” 2010, Vol. 8.
  • Leszczyński M., Akcja Katolicka świadkiem Chrystusa w epoce sekularyzacji, referat wygłoszony podczas sympozjum z okazji 15‑lecia Akcji Katolickiej diecezji bielsko‑żywieckiej, Bielsko‑Biała, 10 IX 2011, [online] http://akcja.diecezja.bielsko.pl/ bp‑mariusz‑leszczynski‑xv‑lecie‑ak.
  • Lewowicki T., Polityka – społeczeństwo – edukacja. O skomplikowanych uwarunkowaniach edukacji międzykulturowej, [w:] Polityka społeczna i oświatowa a edukacja międzykulturowa, red. T. Lewowicki, E. Ogrodzka‑Mazur, Cieszyn–Warszawa 2005.
  • Mach Z., Kształtowanie rozumienia pluralizmu kulturowego w edukacji zjednoczonej Europy, [w:] Europa Środkowa – nowy wymiar dziedzictwa, 1991‑2001, red. J. Purchla, Kraków 2002.
  • Maďarová A., Cirkev a pluralitná spoločnosť v SR, „Evanjelikálny teologický časopis” 2010, nr 2.
  • Malewski M., Od nauczania do uczenia się. O paradygmatycznej zmianie w andragogice, Wrocław 2010.
  • Mariański J., Kościół instytucjonalny w Polsce – szanse i zagrożenia, [w:] Katolicyzm polski na przełomie wieków. Teologiczny, instytucjonalny i wspólnotowy wymiar Kościoła, red. J. Baniak, Poznań 2002.
  • Mariański J., Kościół katolicki a rozwój społeczeństwa obywatelskiego, „Rocznik Lubuski” 2003, t. 24, cz. 1.
  • Mariański J., Kościół katolicki w społeczeństwie obywatelskim. Refleksje socjologiczne, Lublin 1998.
  • Mariański J., Kościół w społeczeństwie przemysłowym, Warszawa 1983.
  • Mariański J., Młodzież między tradycją i ponowoczesnością. Wartości moralne w świadomości maturzystów, Lublin 1995.
  • Mariański J., Religia i Kościół w społeczeństwie pluralistycznym. Polska lat dziewięćdziesiątych, Lublin 1993.
  • Mariański J., Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Studium socjologiczne, Warszawa 2010.
  • Mariański J., Sekularyzacja – desekularyzacja – nowa duchowość, „Przegląd Religioznawczy” 2012, nr 2 (244).
  • Mariański J., Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie, Lublin 2006.
  • Marrou H.I., Historia wychowania w starożytności, przeł. S. Łoś, Warszawa 1969, [w:] Humanizm i edukacja humanistyczna. Wybór tekstów, red. B. Suchodolski, I. Wojnar, Warszawa 1988.
  • Masarik A. (ed.), Homiletická činnosť cirkví a kvalita súčasného života. Zborník prednášok z vedeckej teologickej konferencie, Banská Bystrica 2009.
  • Mazurkiewicz P., Kościół i demokracja, Warszawa 2001.
  • Muszyński M., Edukacja i uczenie się – wokół pojęć, „Rocznik Andragogiczny” 2014, Vol. 21, [online] https://doi.org/10.12775/ra.2014.004.
  • Nikitorowicz J., Od podmiotowości do międzykulturowości i z powrotem. Próba interpretacji niektórych perspektyw teoretycznych, [w:] W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych, red. T. Lewowicki, E. Ogrodzka‑Mazur, Cieszyn 2001.
  • Nikitorowicz J., Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa, Białystok 2001.
  • Ogrodzka‑Mazur E., Edukacja międzykulturowa wobec problemów współczesności, „Gentes & Nationes. Studia z Zakresu Spraw Międzynarodowych” 2012, nr 2.
  • Pasieka A., Hierarchy and Pluralism. Living Religious Difference in Catholic Poland, New York 2015.
  • Pasieka A., How pluralism becomes hierarchical? Debating pluralism in contemporary Poland, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” 2013, nr 43, [online] https://doi.org/10.11649/
  • sn.2013.018.
  • Petrík Ľ., Homiletická činnosť v Gréckokatolíckej cirkvi na Slovensku, „Theologos: teologická revue”
  • 2013, nr 1.
  • Petrík Ľ., Viera je z počúvania a ohlasovania. Homiletická interpretácia, Prešov 2013.
  • Piwowarski W., Pluralizm społeczno‑kulturowy a religia, „Roczniki Nauk Społecznych” 1980, R. 8.
  • Pluralizm światopoglądowy nie oznacza relatywizmu (lk/br, Warszawa, 20 V 2015), [online] http://ekai.pl/wydarzenia/polska/x89264/pluralizm‑swiatopogladowy‑nie‑oznacza‑relatywizmu.
  • Popper K.R., Epistemologia a uprzemysłowienie, [w:] tenże, Mit schematu pojęciowego. W obronie nauki i racjonalności, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1997.
  • Popper K.R., Tolerancja i intelektualna odpowiedzialność (skradzione od Ksenofanesa i Woltera), [w:] tenże, W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat, przeł. A. Malinowski, Warszawa 1997.
  • Popper K.R., Utopia a przemoc, [w:] tenże, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. S. Amsterdamski, Warszawa 1999, Biblioteka Współczesnych Filozofów.
  • Popper K.R., W co wierzy Zachód? (skradzione od autora Społeczeństwa otwartego), [w:] K.R. Popper, W poszukiwaniu lepszego świata. Wykłady i rozprawy z trzydziestu lat, przeł. A. Malinowski, Warszawa 1997.
  • Prymas Belgii: zaakceptować zsekularyzowane społeczeństwo (Radio Watykańskie, 13 XI 2016), [online] http://gosc.pl/doc/3550432.Prymas‑Belgii‑zaakceptowac‑zsekularyzowane‑spoleczenstwo.
  • Przybylska E., Kultury uczenia się. Kilka refleksji w kontekście uczenia się przez całe życie, „Rocznik Andragogiczny” 2014, Vol. 21, s. 119‑131, [online] https://doi.org/10.12775/ra.2014.008.
  • Rowiński T., Sekularyzacja arcybiskupstwa brukselskiego (10 XI 2015), [online] http://christianitas.org/news/sekularyzacja‑arcybiskupstwa‑brukselskiego.
  • Różańska A., Edukacja religijna młodzieży w warunkach pluralizmu religijnego w wybranych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej (Grupa Wyszehradzka: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry) – studium porównawcze, Toruń 2015, Edukacja Międzykulturowa.
  • Różańska A., Kształtowanie się tożsamości religijnej młodzieży w sytuacji pluralizmu kulturowego i religijnego, [w:] Socjalizacja i kształtowanie się tożsamości – problemy i sugestie rozwiązań, red. T. Lewowicki, B. Grabowska, A. Różańska, Toruń 2008.
  • Sadowski A., Edukacja międzykulturowa jako nabywanie kompetencji do życia w społeczeństwie pluralistycznym, [w:] Edukacja międzykulturowa – teorie, poglądy, doświadczenia społeczne, red. T. Lewowicki, E. Ogrodzka‑Mazur, Cieszyn–Warszawa–Toruń 2010.
  • Scheler M., O idei człowieka, przeł. A. Węgrzecki, [w:] M. Scheler, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, przeł. S. Czerniak, A. Węgrzecki, Warszawa 1987, Biblioteka Klasyków Filozofii.
  • Schipperges K.‑J., Religia a zeświecczone społeczeństwo. Instrumentalizacja religii w nowożytnych systemach władzy politycznej, przeł. B. Floriańczyk, „Communio” 2003, nr 6.
  • Slavkovský A., The holy and dirty money of faith shapes of religion in contemporary society, „Spirituality Studies” 2015, nr 1 (1).
  • Słotwińska H., Pedagogika religii wobec pluralizmu religijnego, „Roczniki Teologiczne” T. 41, 2014, z. 11.
  • Słowacja i Polska – najbogatsze dziedzictwo tradycji katolickiej, „Wiadomości KAI”, Biuletyn Katolickiej Agencji Informacyjnej, Warszawa, 24 VI 2007, nr 25.
  • Sobecki M., Komunikacja międzykulturowa w wymiarze religijnym jako wyzwanie edukacyjne, [w:] Od wielokulturowości miejsca do międzykulturowości relacji społecznych. Współczesne strategie kreowania przestrzeni życia jednostki, red. J. Nikitorowicz, J. Muszyńska, B. Boćwińska‑Kiluk, Warszawa 2014.
  • Solarczyk‑Ambrozik E., Kształcenie ustawiczne w perspektywie globalnej i lokalnej. Między wymogami rynku a indywidualnymi strategiami edukacyjnymi, Poznań 2004, Psychologia i Pedagogika – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, nr 119.
  • Solarczyk‑Ambrozik E., Oświata dorosłych w zmieniającej się rzeczywistości – między nowoczesnością a postmodernizmem, „Chowanna” 2005, nr 2.
  • Štefaňak O., Religia, moralność i polityka w opinii maturzystów słowackich, [w:] Narodowe czy wspólnotowe? W poszukiwaniu europejskich wartości, red. D. Gizicka, Lublin 2012.
  • Šturák P., 45 rokov od obnovenia činnosti Gréckokatolíckej cirkvi v Československu, [w:] Gréckokatolícka cirkev na Slovensku vo svetle výročí III, Prešov 2013.
  • Šturák P., Dejiny Gréckokatolíckej cirkvi v Československu v rokoch 1945‑1989, Prešov 2008.
  • Šturák P., Historický prierez dejinami Gréckokatolíckej cirkvi na Slovensku od počiatku až po súčasnosť, [w:] Mariánske svätyne poľsko‑slovenského pohraničia; zborník z konferencie projektu,
  • Prešov 2013. Šturák P., Prierez dejinami Gréckokatolíckej cirkvi na Slovensku, Prešov 2002.
  • Szahaj A., Wielość, względność, obojętność? O sekularyzacji i roli religii w debacie publicznej, [w:] Nadzieje i zagrożenia sekularyzacji, red. C. Korc, R. Misiak, Szczecin 2010, Studia i Rozprawy – Wydział Teologiczny Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 26.
  • Szostek A., Prawda a zasada pluralizmu w dialogu społecznym i organizacji państwa, „Ethos” 1992, Vol. 5, nr 18/19.
  • Szostek A., Prawda i dialog: między relatywizmem a pluralizmem, „Ethos” 1997, Vol. 10, nr 37.
  • Śliwerski B., Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu, Kraków 2013.
  • Śliz A., Szczepański M.S., Wielokulturowość i jej socjologiczny sens. Festival Caravan czy wielokulturowe Street Party?, „Studia Socjologiczne” 2011, nr 4 (203).
  • Świątkiewicz W., Tradycja i wybór. Socjologiczne studium religijności na Górnym Śląsku, Katowice– Wrocław 1997.
  • Taylor Ch., Świecka epoka. Dlaczego porzucamy religię, „Dziennik” 2007, 8 XII (dodatek „Tygodnik Idei. Europa”, nr 49 (192).
  • Tomko J., Cirkev a pluralitná spoločnosť, [w:] Cirkev a pluralitná spoločnosť. Zborník zo sympózia pri príležitosti 1. výročia zriadenia Žilinskej diecézy, ed. Z. Pupík, Žilina 2009.
  • Truchlińska B., Dialog i poróżnienie, „Sztuka i Filozofia” 1993, nr 7.
  • Vasil’ C. SJ, Gréckokatolíci a jezuiti, [online] http://sk.radiovaticana.va/news/2013/06/16/vysielanie_pre_gr%C3%A9ckokatol%C3%ADkov:_gr%C3%A9ckokatol%C3%ADci_a_jezuiti/slo‑702068.
  • Vasil’ C. SJ, Gréckokatolíci. Dejiny – osudy – osobnosti, Košice 2000.
  • Vasil’ C. SJ, Homília na biskupskej vysviacke Milana Ľacha (1 VI 2013, Ľutina), [w:] tenże, Bez súcitu víťazí nenávisť. Vybrane kázne arcibiskupa, Bratilsava 2016.
  • Vasiľ C., Kresťan by mal byť hrdinom, [w:] J. Majchrák, M. Hanus, Rozhovor s arcibiskupom Cyrilom Vasiľom o rodine, utečencoch, pápežovi aj neduhoch v cirkvi, Bratilsava 2016.
  • Vasil’ C. SJ, Na vlnách rádia Vatikán, Košice 2010.
  • Wielecki K., Podmiotowość w dobie kryzysu postindustrializmu. Między indywidualizmem a kolektywizmem, Warszawa 2003.
  • Wielokulturowość i pluralizm są bogactwem, nie zagrożeniem (kg/ju., Kraków, 7 IX 2009), [online] http://ekai.pl/wydarzenia/polska/x22252/wielokulturowosc‑i‑pluralizm‑sa‑bogactwem‑ nie‑zagrozeniem.
  • Witkowski L., Edukacja i humanistyka. Nowe konteksty humanistyczne dla nowoczesnych nauczycieli, Warszawa 2000.
  • Wojewoda M., Pluralizm aksjologiczny i jego implikacje we współczesnej filozofii religii, Katowice 2010, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, nr 2787.
  • Woleński J., Aksjologia i metodologia, [w:] Etyka zawodowa ludzi nauki, red. J. Goćkowski, K. Pigoń, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991.
  • Woleński J., Racjonalizm niejedno ma imię, „Filozofuj” 2016, nr 3 (9).
  • Wolność jest piękna, o ile będzie bazować na wartościach. Rozmowa z prof. M. Novakiem, amerykańskim politologiem i myślicielem chrześcijańskim, „Wiadomości KAI”, 12 VIII 2007, nr 32.
  • Zenderowski R., Nad Tatrami błyska się… Słowacka tożsamość narodowa w dyskursie politycznym w Republice Słowackiej (1989‑2004), Warszawa 2007.
  • Zenderowski R., Od tożsamości etnicznej ku tożsamości międzynarodowej. Słowacka tożsamość w perspektywie dyskursu politycznego (1989‑2004), [w:] Państwo – społeczeństwo – religia we współczesnej Europie, red. M. Mróz, T. Dębowski, Toruń 2009.
  • Zenderowski R., Religia a słowacka tożsamość narodowa, „Przegląd Zachodni” 2010, nr 1.
  • Zielińska K., Spory wokół teorii sekularyzacji, Kraków 2009.

Document Type

Publication order reference

YADDA identifier

bwmeta1.element.desklight-83e62b28-7296-4638-9505-5e65081d4152
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.