Realizacja fonemowo-sylabowej struktury wyrazów w mowie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

• Authors: Mirecka Urszula , Kowal Emilia

Title variants

EN

Realization of the Phonemic-Syllabic Structure of Words in the Speech of Children with Intellectual Disability

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Problemy w realizacji struktury fonemowej wyrazu (skład i układ tworzących wyraz fonemów), rozpatrywane w odniesieniu do budowy sylabowej wyrazu, zostały zaprezentowane w niniejszym artykule na przykładzie zjawisk w wymowie czworga dzieci z umiarkowaną niepełnosprawnością intelektualną w wieku 8–11 lat (dwojga z mózgowym porażeniem dziecięcym i dwojga z zespołem Downa). U wszystkich dzieci rozpoznano oligofazję, u trojga z nich dysglosję współwystępującą z dysfagią, u dzieci z mpd. także dyzartrię. W wymowie badanych dzieci występowały zaburzenia paradygmatyczne (pod postacią deformacji i substytucji fonemów), którym towarzyszyły zaburzenia syntagmatyczne – zmiany w strukturze wyrazu polegające na odkształceniach ilościowych (przede wszystkim uszczuplenia struktury wyrazu w wyniku redukcji pojedynczych fonemów i grup fonemów; najczęstszym z zanotowanych zjawisk było upraszczanie grup spółgłoskowych) oraz na odkształceniach jakościowych (głównie w formie upodobnień fonemów); stosunkowo obszerną grupę stanowiły wyrazy, których struktura uległa znacznym przekształceniom w wyniku tzw. zmian kombinowanych.

EN

Problems in the realization of the phonemic structure of the word (the composition and arrangements of phonemes) examined in relation to the syllabic structure of the word are presented in this article based on the example of the phenomena in the articulation of four children with moderate intellectual disability, aged 8–11 (two with cerebral palsy and two with Down syndrome). All children were diagnosed with oligophasia, three of them with dysglossia co-occurring with dysphagia, and the CP children – with dysarthria as well. In the articulation of the studied children there were paradigmatic disorders (in the form of distortion and substitution of phonemes) accompanied by syntagmatic disorders: changes in the word structure consisting in quantitative distortions (first of all reductions of the word structure resulting from the reduction of single phonemes and phoneme groups, the most frequent of the recorded phenomena being the simplification of consonant groups) and in qualitative distortions (mainly in the form of phoneme assimilation); a relatively large group consisted of words whose structure was considerably transformed as a result of the so-called combined changes.

Keywords

PL

fonemowa struktura wyrazu; sylabowa struktura wyrazu; zaburzenia paradygmatyczne; zaburzenia syntagmatyczne; mózgowe porażenie dziecięce; zespół Downa

EN

phonemic structure of the word; syllabic structure of the word; paradigmatic disorders; syntagmatic disorders; cerebral palsy; Down syndrome

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2018
• Volume: 47
• Issue: 1
• Pages: 15-38

Dates

published

2020-06-28

Contributors

author

Mirecka Urszula

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Zakład Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

author

Kowal Emilia

• Niepubliczne Przedszkole Muzyczne „Stonoga 2” w Lublinie

References

• Coppens-Hofman M., Terband H., Snik A., Massen B., 2016, Speech Characteristics and Intelligibility in Adults with Mild and Moderate Intellectual Disabilities, “Folia Phoniatrica et Logopaedica” 68(4), s. 175–182.
• Czaplewska E., 2015, Specyficzne zaburzenie językowe (SLI) a dyslalia wieloraka i złożona – problem diagnozy różnicowej, [w:] Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów, red. D. Pluta-Wojciechowska, Katowice, s. 97–105.
• Fletcher H., Buckley S., 2002, Phonological awareness in children with Down syndrome. “Down Syndrome Research and Practice”, 8(1), s. 11–18.
• Gałecki P., Święcicki Ł. (red.), 2015, Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk reference, Wrocław.
• Jęczeń U., 2015, Umiejętność porozumiewania się dzieci z zespołem Downa, „Forum Logopedyczne”, 23, s. 91–99.
• Kaczorowska-Bray K., 2012, Zaburzenia komunikacji językowej w grupie osób z niepełnosprawnością intelektualną, [w:] Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 36–63.
• Kania J., 1982, Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, [w:] Szkice logopedyczne, Warszawa, s. 9–25.
• Kordyl Z., 1969, Mowa dzieci afatycznych, „Logopedia” 8/9, s. 16–30.
• Kościelska M., 1998, Oblicza upośledzenia, Warszawa.
• Krakowiak K., 1995, Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci z uszkodzonym słuchem, Lublin.
• Lorenc A., 2012, Charakterystyka fonetyczna mowy osób niesłyszących, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 249–284.
• Łobacz P., 1996, Polska fonologia dziecięca. Studia fonetyczno-akustyczne, Warszawa.
• Łobacz P., 2005, Prawidłowy rozwój mowy dziecka, [w:] Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole, s. 231–268.
• Martin G. E., Klusek J., Estigarribia B., Roberts J. E., 2009, Language Characteristics of Individuals with Down Syndrome, “Topics in Language Disorders”, 29(2), s. 112–132.
• Michalik M., 2015, Mózgowe porażenie dziecięce w teorii i praktyce logopedycznej, Gdańsk.
• Milewski S., 2005, Grupy spółgłoskowe w języku mówionym dzieci przedszkolnych, Logopedia 34, s. 11–36.
• Milewski S., 2013, Zaburzenia struktury sylabowej wyrazów jako problem logopedyczny, [w:] Język. Człowiek. Społeczeństwo, red. J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 635–657.
• Mirecka U., 2010, Obraz trudności w komunikacji językowej ustnej i pisemnej w przypadkach specyficznych zaburzeń rozwoju mowy i języka, [w:] Logopedia u progu XXI wieku, seria: Mowa i Myślenie, t. 3, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 94–101.
• Mirecka U., 2011, WISC-R w diagnozie trudności w komunikacji językowej ustnej i pisemnej, na przykładzie dwóch uczniów w młodszym wieku szkolnym, [w:] Kliniczne zastosowania skal inteligencji D. Wechslera, red. K. Wiejak, G. Krasowicz-Kupis, Warszawa, s. 138–151.
• Mirecka U., 2012, Ocena słuchu fonologicznego u dzieci z dyzartrią w zespole mpd. Badania eksperymentalne, Logopedia, 41, 183–196.
• Mirecka U., 2013a, Artykulacja a sprawność kinestetyczno-ruchowa aparatu mowy w przypadkach dyzartrii w mózgowym porażeniu dziecięcym. Badania eksperymentalne, „Forum Logopedyczne”, 21, 80–87.
• Mirecka U., 2013b, Dyzartria w mózgowym porażeniu dziecięcym. Segmentalna i suprasegmentalna specyfika ciągu fonicznego a zrozumiałość wypowiedzi w przypadkach dyzartrii w mpd., Lublin.
• Mirecka U., 2013c, Substancja foniczna wypowiedzi w przypadkach dyzartrii w mózgowym porażeniu dziecięcym, „Logopedia”, 42, 125–134.
• Mirecka U., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku dyzartrii, [w:] Logopedia. Postępowanie logopedyczne. Standardy, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 839-866.
• Muzyka-Furtak E., 2012, Zaburzenia mowy dzieci niesłyszących – propozycja typologii, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, M. Kurkowski, Lublin, s. 285–313.
• Otapowicz D., Kułak W., Sobaniec W., 2002, Zaburzenia mowy u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, „Neurologia Dziecięca”, 11(22), s. 49–58.
• Otapowicz D., Sendrowski K., Waś A., Cholewa M., 2011, Rozwój mowy dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym a występowanie upośledzenia umysłowego, „Neurologia Dziecięca”, 20(41), s. 65–71.
• Parol U. Z., 1989, Dziecko z niedokształceniem mowy. Diagnoza, analiza, terapia, Warszawa.
• Peeters M., Verhoeven L., van Balkom H., de Moor J., 2008, Foundations of phonological awareness in pre-school children with cerebral palsy: the impact of intellectual disability, “Journal of Intellectual Disability Research” 52(1), s. 68–78.
• Pennington L., 2008, Cerebral palsy and communication, “Pediatrics and Child Health”, 18(9), s. 405–409.
• Poniatowska A., 1993, O usprawnianiu procesu komunikacji słownej u dzieci upośledzonych umysłowo, [w:] Usprawnianie mowy u dzieci specjalnej troski: metodyka postępowania, red.A. Sołtys-Chmielowicz, G.Tkaczyk, Lublin, s. 63–70.
• Pużyński S., Wciórka J., 2000, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne, Kraków.
• Rocławski B., 2001, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk.
• Sigurdardottir S., Vik T., 2011, Speech, expressive language, and verbal cognition of preschool children with cerebral palsy in Iceland, “Developmental Medicine & Child Neurology” 53, s. 74–80.
• Smoczyńska M., Haman E., Maryniak A, Czaplewska E., Krajewski G., Banasik N., Kochańska M., Łuniewska M., Morstin M., 2015, Test Rozwoju Językowego TRJ, Warszawa.
• Sołtys-Chmielowicz A., 1998, Wymowa dzieci przedszkolnych, Lublin.
• Stasiak J., 2007, Realizacja fonetyczno-fonologicznej struktury wyrazu przez dzieci z alalią prolongatą, [w:] Język. Interakcja. Zaburzenia mowy. Metodologia badań, red. T. Woźniak, A. Domagała, Lublin, s. 301–323.
• Stoel-Gammon C., 2001, Down syndrome phonology: Developmental patterns and intervention strategies, “Down Syndrome Research and Practice”, 7(3), s. 93–100.
• Styczek I., 1980, Logopedia, Warszawa.
• Szczypka E., 2017, Zaburzenia mowy u dzieci z zaspołem Downa, nieopublikowana praca magisterska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Szewczyk J., Smoczyńska M., Haman E., Łuniewska M., Kochańska M., ZałupskaJ., 2015, Test Powtarzania Pseudosłów TPP, Warszawa.
• Tarkowski Z., 2005, Mowa osób upośledzonych i jej zaburzenia, [w:] Podstawy neurologopedii, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, Opole, s. 570–571.