Ćwiczenia ruchowe jako składnik diety według Tomasza z Wrocławia (1297–1378)

• Authors: Kowalska Barbara

Title variants

EN

Physical exercise as a diet component according to Thomas of Wrocław (1297–1378)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Według teologów średniowiecznych w dualistycznym postrzeganiu człowieka najważniejszy był rozwój duszy. Wśród elit intelektualnych byli jednak przedstawiciele uniwersyteckiej medycyny, którzy przyjrzeli się potrzebom deprecjonowanego ciała. Ich myśli zapłodnione zostały przez arabskich lekarzy, przywoływanych jako auctoritas. Tomasz z Wrocławia (1297–1378), lekarz, autor traktatu Regimen sanitatis, przekonywał, że dieta to nie tylko jadło i napój, ale także ruch, co dziś rozumieć należy jako styl życia. Ruch określił jako exercitium, czyli ćwiczenie, które jest korzystne dla ludzi zdrowych. Chorzy zaś powinni stosować ćwiczenia uszczuplone, co należy pojmować jako ćwiczenia dostosowane do indywidualnych potrzeb. To nowoczesna, jak na tamte czasy, myśl, stanowiąca dziś podstawy rehabilitacji medycznej. W skład primum exercitium wchodzi także nacieranie ciała, by otwierały się pory, oraz czesanie głowy. Peeling i masaż, tak współcześnie nazwalibyśmy te zabiegi. Ich zalecanie w średniowieczu świadczy o świadomości autora znaczenia skóry w ogólnej kondycji człowieka. Według Tomasza konieczne są także umiarkowane zabawy ruchowe – spacer lub przejażdżka konna, co autor określił mianem exercitium secundum. Przekaz Tomasza z Wrocławia to kolejny dowód złożoności epoki, gdyż zaświadcza, że i wtedy, mimo współczesnych sądów o degradacji kultury fizycznej w tych czasach, zalecano dbałość o zachowanie sprawności cielesnej.

EN

Among mediaeval theologians, in the dualistic perception of man, soul development was the most important thing. However, the intellectual elite of those times included representatives of university medicine who took a look at the needs of a depreciated human body. Their thoughts were dominated by ideas of Arab doctors who were referred to as auctoritas. Thomas of Wrocław (1297–1378), a doctor, the author of a treaty entitled Regimensanitatis persuaded his readers that a diet is not only food and drink, but also physical movement, what should be understood today as a lifestyle. He described movement as exercitium, that is exercise which is beneficial for healthy people. The sick should make use of limited exercise, which should be understood as exercise tailored to individual needs. This modern thought, revolutionary for those times, nowadays constitutes the basis of medical rehabilitation. Primus exercitium also includes body rubbing to open its pores and head combing. Today, we would call these treatments peeling and massage. Recommending them in the mediaeval times shows the author’s awareness of the importance of skin condition for human health. According to Thomas, moderate physical activities – a walk or horse riding – are also necessary. He called them exercitium secundum. The message of Thomas of Wrocław is the next proof for the complexity of the period as it demonstrates that regardless of contemporary opinions about physical exercise disregard in the Middle Ages, maintaining physical fitness was recommended.

Keywords

PL

ćwiczenia; średniowiecze; dieta; ciało

EN

exercises; Middle Ages; diet; body

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Sport i Turystyka. Środkowoeuropejskie Czasopismo Naukowe
• Year: 2019
• Volume: 2
• Issue: 2
• Pages: 43-55

Contributors

author

Kowalska Barbara

• Jan Długosz University, Częstochowa

References

• Abramowiczówna Z. (red.), Słownik grecko–polski, t. 1, Warszawa 1958.
• Bielski J., Blada E., Zdrowie i kultura fizyczna na przestrzeni dziejów, Pułtusk 2014.
• Birch K., Maclaren D., George K., Fizjologia sportu, tłum. J. Gromadzka-Ostrowska i inni, Warszawa 2008.
• Blada E., Bielski J., Dzieje myśli o zdrowiu i kulturze fizycznej, Piotrków Try-bunalski 2005.
• Borówka A., Polska etyka lekarska przed powstaniem Akademii Krakowskiej (Wincenty Kadłubek, Witelo, Tomasz z Wrocławia), „Studia z Historii Filo-zofii” 2011, t. 2, s. 177–189.
• Celejowa I., Żywienie w sporcie, Warszawa 2008.
• Chodakowska E., Kavoukis L., Choiński T., Uniwersalny trening personalny, Warszawa 2015.
• Chydziński W., Techniki kinezyterapeutyczne stosowane w rehabilitacji, [w:]
• J. Kiwerski (red.), Rehabilitacja medyczna, Warszawa 2007, s. 70–93.
• Ciborowska H., Podstawy żywienia człowieka z elementami biochemii (Procesy energetyczne i gospodarka wodna w organizmie), [w:] H. Ciborowska,
• A. Rudnicka, współpraca A. Ciborowski, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Warszawa 2004, s. 13–208.
• Dembińska M., Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej, Wrocław 1963.
• Dreikopel T., Dietetyczny „modus vivendi” na podstawie „Regimen sanitatis” Tomasza z Wrocławia, [w:] W. Korpalska, W. Ślusarczyk (red.), Czystość i brud w średniowieczu, Bydgoszcz 2014, s. 125–136.
• Ferens W., Wroczyński R., Rozwój kultury fizycznej w okresie odrodzenia i oświecenia, [w:] U. Kowieska, Wybór źródeł i tekstów z historii kultury fi-zycznej i rehabilitacji, Wrocław 1997, s. 128–135.
• Gajda Z., Do historii medycyny wprowadzenie, Kraków 2011.
• Ganong W.F., Fizjologia. Podstawy fizjologii lekarskiej, tłum. K. Asłanowicz-Antkowiak i inni, Warszawa 1994.
• Geremek B., Człowiek i czas: jedność kultury średniowiecznej, [w:] U. Kowie-ska, Wybór źródeł i tekstów z historii kultury fizycznej i rehabilitacji, Wro-cław 1997, s. 112–113.
• Gilewska-Dubis J., Diagnostyka, terapia i profilaktyka chorób zakaźnych w śre-dniowiecznej medycynie europejskiej, [w:] B. Płonka-Syroka, T. Srogosz (red.), Zdrowie i choroba jako problem polityczno-społeczny. Medycyna w kontekście działań państwa, Wrocław 2005, s. 17–34.
• Goff Le J., Truong N., Historia ciała w średniowieczu, tłum. I. Kania, Warszawa 2006.
• Górski J., Podstawy fizjologii wysiłku, [w:] tenże (red.), Fizjologia wysiłku i tre-ningu fizycznego, Warszawa 2011, s. 13–87.
• Jankowski J., Epidemiologia historyczna polskiego średniowiecza, Kraków 1990.
• Jocz A., Mistyka chrześcijańska a gnostycyzm-rozważania wokół istoty dualizmu duszy i ciała, [w:] B. Andrzejewski (red.), Ciało i dusza. Rozważania filozo-ficzno-antropologiczne, Poznań 1995, s. 53–60.
• Jurzak M., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Bezpieczne stosowanie współczesnych kosmetyków, [w:] A. Goździalska, J. Jaśkiewicz (red.), Stan skóry wykładni-kiem stanu zdrowia, Kraków 2012, s. 121–137.
• Konturek S., Fizjologia człowieka, t. 5: Układ trawienny i wydzielanie we-wnętrzne, Kraków 2000.
• Kowalska B., W poszukiwaniu symboliki Długoszowych „Roczników…”, Czę-stochowa 2018.
• Kwolk A., Rehabilitacja medyczna, t. 1, Wrocław 2003.
• Lipoński W., Dzieje sportu polskiego, Poznań 1997.
• Lipoński W., Historia sportu na tle rozwoju kultury fizycznej, Warszawa 2012.
• Lisowski W., Tomasz z Wrocławia – lekarz książąt śląskich, „Skalpel. Biuletyn Wojskowej Izby Lekarskiej” 2006, R. XV, nr 3, s. 21–23.
• Mercuriale G., Gimnastyka, [w:] U. Kowieska, Wybór źródeł i tekstów z historii kultury fizycznej i rehabilitacji, Wrocław 1997, s. 135–150.
• Milanowska K., Podstawy leczenia usprawniającego, [w:] K. Milanowska,
• W. Dega (red.), Rehabilitacja medyczna, Warszawa 1999, s. 33–78.
• Możdżeń S., O micie ciemnego średniowiecza, [w:] Historia wychowania. Wy-bór źródeł, cz. 2: Średniowiecze, wybór i oprac. S. Możdżeń, Kielce 1997, s. 5–8.
• Ochmann B., Fortuna M., Jethon Z., Zmienność rytmu zatokowego serca w treningu siłowym, [w:] M. Zatoń, Z. Jethon (red.), Aktywność ruchowa w świetle badań fizjologicznych, cz. 1, Wrocław 2002, s. 103–107.
• Ordyłowski M., Historia kultury fizycznej. Starożytność–oświecenie, Wrocław 1997.
• Ortega y Gasset J., Dehumanizacja i inne eseje, tłum. P. Niklewicz, Warszawa 1980.
• Osiński W., Zarys teorii wychowania fizycznego, Poznań 2002.
• Ponczek M., Kultura fizyczna a kościół rzymskokatolicki. Antyk – XX wiek, Czę-stochowa 2004.
• Potkowski E., Konrad Bitschin – edukacja kobiet i pożytki czytania, [w:] A. Ra-dzimiński, J. Tandecki (red.), Prusy – Polska – Europa. Studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, Toruń 1999, s. 349–359.
• Raczyński G., Raczyńska B., Sport i żywienie, Warszawa 1996.
• Reicher E., O działaniu ćwiczeń cielesnych na ustrój ludzi zdrowych i chorych, Warszawa 1932.
• Skalski J., Medycyna w Polsce od czasów najdawniejszych do upadku I Rzeczy-pospolitej, Warszawa 2016.
• Szczepańska-Klunder Ż., W poszukiwaniu najważniejszego…, [w:] B. Marecki (red.), Sport i turystyka we współczesnym stylu życia, Poznań 2009, s. 166–173.
• Szpilczyński S., Początki rozwoju myśli lekarskiej na Śląsku, [w:] R. Heck (red.), Średniowieczna kultura na Śląsku, Wrocław 1977, s. 123–142.
• Vigarello G., Czystość i brud: higiena ciała od średniowiecza do XX wieku, tłum. B. Szwarcman-Czarnota, Warszawa 1999.
• Wardęska Z., Konrad Bitschin z Łukowa zwany Konradem z Byczyny pedagog chełmiński, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1967, t. 12, z. 2, s. 253–267.
• Żurek A., Tomasz (1297–1378), [w:] J. Harasimowicz, W. Suleja (red.), Ency-klopedia Wrocławia, Wrocław 2001, s. 853.

Identifiers

DOI

10.16926/sit.2019.02.13