Krajobraz po wojnie: anatomia rozpadu świata społecznego na przykładzie Polski w okresie II wojny światowej

• Authors: Anna Wylegała

Title variants

EN

The Postwar Catastrophe: Anatomy of the Destruction of the Social World in Poland after the Second World War

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst analizuje wpływ II wojny światowej na więzi społeczne, normy, wartości i strukturę ówczesnego społeczeństwa polskiego. W części pierwszej omawia proces wojennej destrukcji, skupiając się na czterech jej głównych elementach: rozpadzie struktur społecznych, eksterminacji ludzi, brutalizacji życia codziennego i upadku norm. Część druga pokazuje, dlaczego powojenna odbudowa była tak trudna. Skupia się na takich kwestiach, jak: niepewność polityczna i poczucie fizycznego zagrożenia, przemoc na tle etnicznym i rabunkowym, bieda, ogólna demoralizacja i brak elit, a także trudności związane z adaptacją i zakorzenieniem się osób przesiedlonych. Tekst powstał na podstawie kwerendy w dokumentach osobistych z takich kolekcji, jak Archiwum Wschodnie, Archiwum Historii Mówionej, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Ossolineum, United States Holocaust Memorial Museum oraz liczne źródła opublikowane.

EN

This text analyses the influence of the Second World War on the social bonds, values, and structure of postwar Polish society. In the first part, the author discusses the process of wartime destruction, focusing on four issues: the disintegration of social structures, the extermination of people, the brutalization of everyday life, and the destruction of values and standards. In the second part, the author shows why the postwar reconstruction was such an arduous process, focusing on such problems as political instability and feelings of physical danger, ethnic cleansing and criminal violence, poverty, general demoralization and lack of elites, and the difficulties caused by mass migrations and deportations. The text is based on extensive research in the ego-documents in such collections as the Eastern Archives, the Oral History Archives, the Jagiellonian Library, the National Library, Ossolineum, the United States Holocaust Memorial Museum, and numerous published sources.

Keywords

PL

II wojna światowa; więzi społeczne; odbudowa; Holokaust; elity; reforma rolna

EN

Second World War; social bonds; postwar reconstruction; Holocaust; elites; agricultural reform

• Publisher: Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences
• Journal: Studia Socjologiczne
• Year: 2016
• Issue: 3(222)
• Pages: 133-163

Contributors

author

Anna Wylegała

• Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa

References

• Adamczyk-Grabowska, Monika i Feliks Tych (red.). 2011. Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Applebaum, Anne. 2012. Iron Curtain. The Crushing of Eastern Europe 1944–1956. Allen Lane.
• Case, Holly. 2011. Reconstruction in East-Central Europe: Clearing the Rubble of Cold War Politics. W: M. Mazower, J. Reinisch i D. Feldman (red.). Post-war Reconstruction in Europe: International Perspectives, 1945–1949. Oxford, New York, s. 71–102.
• Chleb i krew. Moja wieś w czasie okupacji. Wspomnienia. 1968. T. Kisielewski i J. Nowak (red.). 1968. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Chumiński, Jerzy. 1993. Czynniki destabilizujące proces osadnictwa we Wrocławiu (1945–1949). W: W. Misiak (red.). Studia nad procesami integracji i dezintegra¬cji społeczności Śląska. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 55–78.
• Cichopek, Anna. 2000. Pogrom Żydów w Krakowie 11 sierpnia 1945 r. Warszawa: ŻIH.
• Cichopek-Gajraj, Anna. 2014. Beyond Violence. Jewish Survivors in Poland and Slovakia, 1944–48. Cambridge University Press.
• Deak, Istvan. 2003. How to Construct a Productive, Disciplined, Monoethnic Society. The Dilemma of East-Central European Governments, 1914–1956. W: A. Weiner (red.). Landscaping the Human Garden, Twentieth-Century Population Management in a Comparative Framework. Stanford University Press.
• Domański, Henryk. 2007. Struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Grabowski, Jan, 2014. Zarząd Powierniczy i nieruchomości żydowskie w Generalnym Gubernatorstwie. „Co można skonfiskować? W zasadzie wszystko”. W: J. Grabowski i D. Libionka. Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą, s. 73–112.
• Gross, Jan. T. 1989. Social Consequences of War: Preliminaries to the Study of Imposition of Communist Regimes in East Central Europe. „East European Politics and Societies” 3 (2): 198–214.
• Gross, Jan T. 2007. Fear: Anti-Semitism in Poland After Auschwitz. Random House.
• Halicka, Beata. 2015. Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945–1948. Warszawa: Universitas.
• Hrycak, Jarosław. 2004. Strasti za nacjonalizmom. Istoryczni eseji, Kyjiw: Krytyka.
• Jasiewicz, Krzysztof. 1997. Zagłada polskich Kresów: ziemiaństwo polskie na Kresach Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej pod okupacją sowiecką 1939–1941. Studium z dziejów zagłady dawnego narodu politycznego. Warszawa: Volumen, ISP PAN.
• Kaczor, Jan. 1961. Wspomnienia ludowego starosty. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Karol, K.S. 1959. Visa for Poland. Przeł. Mervyn Savill. London.
• Leder, Andrzej. 2013. Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Mach, Zdzisław. 1998. Niechciane miasta. Migracja i tożsamość społeczna. Warszawa: Universitas.
• Makaro, Julita. 2013. Gubin – miasto graniczne. Studium socjologiczne. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Marody, Mirosława i Anna Giza-Poleszczuk. 2004. Przemiany więzi społecznych: zarys teorii zmiany społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Meng, Michael. 2011. Shattered Spaces. Encountering Jewish ruins in postwar Germany and Poland. Harvard University Press.
• Mendykowski, Witold. 2012. W cieniu gigantów. Pogromy Żydów w 1941 roku w byłej sowieckiej strefie okupacyjnej. Kontekst historyczny, społeczny i kulturowy. Warszawa: ISP PAN.
• Milch, Baruch. 2001. Testament. Warszawa: Ośrodek KARTA.
• Navaro-Yashin, Yael. 2009. Affective Spaces, Melancholic Objects: Ruination and the Production of Anthropological Knowledge. „The Journal of the Royal Anthropological Institute” 15 (1): 1–18.
• Nowak, Stefan. 1979. System wartości społeczeństwa polskiego. „Studia Socjologiczne” 4: 155–173.
• Service, Hugo. 2013. Germans to Poles. Communism, Nationalism and Ethnic Cleansing after the Second World War. Cambridge University Press.
• Shore, Marci. 2008. Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozcza-rowanych marksizmem. Przeł. Marcin Szuster. Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media.
• Struve, Kai. 2011. Rites of Violence? The Pogroms of Summer 1941. „Polin: Studies in Polish Jewry” 24: 257–274.
• Sztompka, Piotr. 1999. Kulturowe imponderabilia szybkich zmian społecznych: zaufanie, lojalność, solidarność. W: P. Sztompka (red.). Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji. Warszawa–Kraków: WN PWN, s. 265–282.
• Sztompka, Piotr. 2007. Socjologia zmian społecznych. Kraków: Znak.
• Szyfman, Arnold. 1960. Moja tułaczka wojenna. Warszawa: Wydawnictwo MON.
• Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe. Opracowali Krystyna Kersten i Tomasz Szarota. 1968. T. 2. Warszawa: PWN.
• Wieś polska 1939–1948. Materiały konkursowe. Opracowali Krystyna Kersten i Tomasz Szarota. 1970. T. 3. Warszawa: PWN.
• Wohon’ rodyt’sia z iskry. Rozpovid’ Stepna Kasijana (Karpa), joho spohady z podpillia ta partyzanky. Literaturnyj zapys Zenowija Knysza. 1967. Toronto.
• Wysoćkyj, Roman. 1994. Spohady dywizijnyka. Chicago.
• Wyka, Kazimierz. 1984. Życie na niby. Pamiętnik po klęsce. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Wylegała, Anna. 2013. Przesiedlenia a pamięć. Studium (nie)pamięci społecznej na przykładzie ukraińskiej Galicji i polskich „ziem odzyskanych”. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Zaremba, Marcin. 2009. Trauma wielkiej wojny. Psychospołeczne konsekwencje II wojny światowej. „Kultura i Społeczeństwo” 2: 3–42.
• Zaremba, Marcin. 2009. Gorączka szabru. „Zagłada Żydów” 5: 193–220.
• Zaremba, Marcin. 2012. Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys. Warszawa: Znak.