Sopot - problemy ochrony i kształtowania przestrzennego środowiska kulturowego w mieście o walorach rekreacyjnych

• Authors: Stankiewicz Jerzy

Title variants

EN

SOPOT—PROBLEMS OF PROTECTING AND DEVELOPING LAND AND CULTURAL ENVIRONMENT IN THE TOWN WITH RECREATION QUALITIES

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Like in the case of Krynica and Zakopane, the excessive use of Sopot’s natural, land and cultural environment has brought about a serious endangering and devastation of the town. Traditions of Sopot as a 17th-cent. sub-Gdansk patrician settlement, the seat of Pomeranian magnates in the 18th century, its traditions as a centre of fish industry and fishermen’s village and finally as a seaside resort still find their reflection in various details of the buildings, in buildings themselves as well as in the arrangement of streets and squares in the town. At the beginning of this century Sopot began to change rapidly into a fashionable spa. In the northern seaside belt o f the town new recreation and entertainment centres were opened while in the southern part of the town a hippodrome was established. The Leśna Opera House and a famous casino at Hotel Grand were opened at the same time. After the 2nd World War Sopot found itself in the centre of the agglomeration known as „The Tri-City”. All pre-war spa, recreation and entertainment facilities of the town were brought back to life. A number of initiatives were taken up on a country-wide and even international scale, to mention only the International Song Contest. However, a growing number of population, including both permanent inhibitants and tourists, was not unfortunately accompanied by a rise in housing facilities and services. Old, one-family flats were adapted to new conditions and needs; this resulted in destroying elements of old architectural furnishings and details of unquestionable artistic value. Picturesquely ornamented facades of dwelling-houses and villas with eclectic or secession decor were deprived of all decoration during repair works and and thus acquired a purely practical unattractive form, without any architectonic expression. These and other problems involved in the construction of new high-rise buildings constituting a dangerous insertion into a harmonous landscape and nearly an act of aggression against the area protected because of its natural, landscape, town-planning and architectonic qualities awoked a countrywide interest in „the problem of Sopot” and brought about initiatives taken up with an aim of rescuing a historic character of the town. There arose conflicts, of course, as well as discussions on functional, spatial and town problems. In 1976 studies on town-planning and architecture of Sopot were extended, especially in respect of its historic and cultural restoration. Studies and works were initiated on restoration and modernization of old houses in Sopot. The most serious and controversial problem of the town appeared to be transport and as yet no final decision has been made. Sopot can be regarded as a very good example of a testing ground for conservation works covering a complex protection of spatial cultural environment, carried out with unconventional methods of organization, financing, execution and inspection. While preserving its landscape values and advantages of natural, land and cultural environment, Sopot should keep up all basic elements of land arrangement and distinguishing marks of its identity, i.e. a traditional scale and form of buildings from classic, romantic, eclectic and secession periods. On the other hand, however, the town should remain a living body and enrich old arrangements and spatial forms with new, even if vanguard, ones that would still be in conformity with primary functional conceptions, a traditional architectonic scale and a traditional town-planning composition.

• Publisher: Narodowy Instytut Dziedzictwa
• Journal: Ochrona Zabytków
• Year: 1979
• Issue: 2
• Pages: 99-112

Dates

published

1979

Contributors

author

Stankiewicz Jerzy

• prof. dr hab., Politechnika Gdańska

References

• W. G r u s z k o w s k i , Stan istniejący aglomeracji gdańskiej na tle dotychczasowego rozwoju, [w :] Rozwoj wielkich aglomeracji miejskich w Polsce — II Aglomeracja gdańska, Warszawa 1975, s. 15—19; J. S t a n k i e w i c z , Rozwoj przestrzenny Sopotu do końca XIX wieku, „Rocznik Sopocki 1976”, Sopot 1976, s. 33—34.
• Por.: Materiały i Sprawozdania Konserwatorskie Wojewodztwa Krakowskiego. Zeszyt poświęcony zagadnieniom ochrony zabytkowego zespołu urbanistyczno-architektonicznego Krynicy-Zdroju. Krakow 1974 (druk 1975).
• A. Łuka, Wczesnośredniowieczny grod w Sopocie, „Rocznik Sopocki 1976”, Sopot 1976, s. 26—27. „Ochrona Zabytkow” nr 2 (125) XXXII 1979
• J. S t a n k i e w i c z , Rozwoj przestrzenny Sopotu..., op. cit., s. 34—36; Te n ż e , Problemy historyczne „osi dolnego tarasu”, „Głos Wybrzeża”, nr 57 (8971) z 12 i 13 marca 1977 r. Znaczenie tej drogi jest widoczne już na planie Sopotu z lat 1843—1844, odkrytym i opublikowanym przez F. M am u s z k ę , Sopot - szkice z dziejow, Gdańsk 1975, s. 53.
• Por. : M. Gawl i cki , Sopocka karczma, „Przylądek Dobrej Nadziei”, „RocznikSopocki 1977”, Sopot 1977 (druk 1978), s. 63—72.
• F. M a m u s z к a, op. cit., rys. 15. Śladem tym są m. in. domy noszące numerację pl. Konstytucji 3 Maja 10 i 11.
• J. S t a n k i e w i c z , B. S z e rme r , Gdańsk — rozwoj urbanistyczny i architektoniczny..., Warszawa 1959, s. 262.
• M. P e l c z a r , Nauka i kultura w Gdańsku, [w:] Gdańsk jego dzieje i kultura, Warszawa 1969, s. 589. Zob. też prace E.Ko c h a n o w s k i e j , A. Smo l a n y , R.H e i s i n g a i J. A d a m c z y ka w „Roczniku Sopockim 1976”, Sopot 1976, s. 105—137.
• Rocznik statystyczny wojewodztwa gdańskiego, 1969, Gdańsk 1969, s. 13. Dane z Kroniki Sopotu („Rocznik Sopocki 1976”, s. 151 i 154) są zawyżone o tzw. martwe dusze. Warto przypomnieć, że Gdańsk liczbę mieszkańcow z 1939 r. wynoszącą 247,4 tys. osiągnął dopiero ok. 1955 r.
• B. S z e rme r , Zespoł portowo-miejski Gdańsk — Gdynia, [w:] Informator Wojewodzkiej Pracowni Urbanistycznej w Gdańsku, Gdańsk 1966, s. 35—44.
• R ę b o w s k a-S owi n ą , J. K r u c z y ń s k a , K. Z. Sowa , Modernizacja zabytkowych budynkow w Krakowie. Przemiany mieszkań i losy mieszkańcow. IGM, Materiały i Studia, z. 4 (228) 73, Warszawa 1973, zwłaszcza s. 73—76.
• Por. A. S o k o ł , Jak przebiegała realizacja planow zagospodarowania przestrzennego Sopotu w latach 1950—1976, „Rocznik Sopocki 1977”, Sopot 1977, s. 88—99. Brak zatwierdzonego planu ogolnego Sopotu potwierdził w swej wypowiedzi W. Lew, Sopot jutro — postulaty i możliwości, „Głos Wybrzeża” z 14 listopada 1973 r., s. 4.
• E. K u p i e c k i , J. S t a n k i e w i c z , B. S z e rme r , Pobrzeże gdańskie, Warszawa 1961, s. 24 oraz fot. 153. Por. też: A. Sokół, op. cit., s. 94 i n.
• L. K o s у с a r z, Sopot jutro będzie też kurortem, „Głos Wybrzeża” z 12 grudnia 1973 r., s. 5.
• J. N а г k o w i с z, Spor o przyszłość Sopotu — Mniej emocji, więcej kalkulacji, „Czas”, R. 1, nr 45 z 7 grudnia 1975 r., s. 2.
• W. W r z e ś n i e w s k a , Obrona sopockiej secesji, „Dziennik Bałtycki” z 12 marca 1974 r.
• J. S t a n k i e w i c z , Ratujemy Sopot, „Głos Wybrzeża”, nr 214(8236) z 11 września 1974 r., s. 5; Te nż e , Na przełomie, „Ochrona Zabytkow”, z. 2, 1975, s. 95 — rys. 1, s. 96— rys. 2; Te nż e , Niekorzystne poprawki do planu rozwoju Trojmiasta, „Aura”, z. 6, 1975, s. 22—24.
• J. Z b r z у с a, Sopockie dylematy, „Dziennik Bałtycki”, nr 33 (8505) z 8 i 9 lutego 1975 r., s. 3 ; I. G г e с z a n i k, L. К o s у с a r z, Głos architekta i urbanisty (wywiad z prezesem SARP Oddziału Wybrzeże mgrem inż. arch. Romanem Hordyńskim oraz generalnym projektantem aglomeracji gdańskiej doc. drem inż. arch. Wiesławem Gruszkowskim), „Głos Wybrzeża”, nr 82 (8406) z 10 kwietnia 1975 r.; I. Gr e c za ni к, Głos konserwatora zabytkow (wywiad z owczesnym Wojewodzkim Konserwatorem Zabytkow mgrem Mirosławem Zeidlerem), „Głos Wybrzeża”, nr 88 (8414) z 17 kwietnia 1975 r.
• W. Ko z y r a , Spor o przyszłość Sopotu, „Czas”, R. 1, nr 41 z 9 listopada 1975 r.; por. także przypis 37.
• J. A da m c z y k , Spory o przyszły kształt Sopotu, „Rocznik Sopocki 1977”, Sopot 1977, s. 102—114.
• Sopot najbliższych lat — Mniej stałych mieszkańcow, większy rozwoj usług, „Głos Wybrzeża”, nr 170 (8786) z 28 lipca 1976 r.
• W. An d e r s , Zagadnienia rewaloryzacji i modernizacji Sopotu, „Rocznik Sopocki 1977”, Sopot 1977 (druk 1978), s. 53, 56 i n.