Od skromnej modernizacji do inwestycyjnej gigantomanii. Wizje rozwoju miasta czasu „łagodnej rewolucji” (Łódź, 1945–1949)

• Authors: Piskała Kamil , Zysiak Agata

Title variants

EN

From Modest Modernisation to Investment Gigantomania: The Prospects of City Development from the Times of the ‘Gentle Revolution’ (Łódź, 1945–1949)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Miasto socjalistyczne kojarzy się głównie z imperialną architekturą Mińska czy wschodniego Berlina, funkcjonalnym podziałem dzielnic, monumentalnymi budynkami publicznymi bądź blokowiskami. Artykuł ma na celu rekonstrukcję wizji rozwoju miasta w pierwszym okresie powojennym 1945–1949. Na przykładzie Łodzi, największego miasta Polski przy zburzonej Warszawie i robotniczej stolicy przemysłu włókienniczego, rekonstruuje prasowe dyskursy modernizacyjne, pokazując, że w pierwszym okresie odbudowy proponowano skromne wizje rozwoju miasta, dostosowane do potrzeb mieszkańców i wygody życia codziennego. Dopiero z zaostrzeniem kursu politycznego po 1948 r. zostały one zastąpione przez śmiałe wizje socjalistycznego miasta, gigantycznych inwestycji i budowy nowych dzielnic dla robotniczych mas.

EN

A socialist city is mainly associated with the imperial architecture of Minsk or East Berlin, the functional division into districts, monumental public buildings, or housing developments. This article aims at restructuring the prospect of city development in the first post-war period, i.e. 1945-1949. Based on the example of Łódź – Poland’s biggest city in view of the demolished Warsaw as well as the working-class capital of textiles – I reconstruct modernisation discourses in press, showing that in the first period of the reconstruction, modest suggestions as to the city development were made, ones adjusted to the needs of its inhabitants and the comfort of everyday life. It was only with the aggravation of the political course after the year 1948 when these were replaced with more daring prospects of a socialist city, gigantic investments, and the construction of new districts for the working-class masses.

Keywords

PL

powojnie; prasa; łagodna rewolucja; skromna modernizacja; miasto funkcjonalne; Łódź

EN

the post-war period; press; gentle revolution; modest modernisation; functional city; Łódź

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2020
• Issue: 3(81)
• Pages: 94-114

Contributors

author

Piskała Kamil

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny

author

Zysiak Agata

• Uniwersytet Warszawski, Instytut Studiów Społecznych im. R. Zajonca

References

• Baranowski B., 1985, Pierwsze lata Uniwersytetu Łódzkiego, 1945–1949, Łódź: Uniwersytet Łódzki.
• Bater J.H., 1980, The Soviet City. Explorations in Urban Analysis, London: Edward Arnold.
• Bazaniak R., 2013, Rozwój przestrzenno-budowlany miasta Łodzi, jego regulacje oraz prace związane z utworzeniem Wielkiej Łodzi do wybuchu drugiej wojny światowej, niepublikowana praca doktorska, Łódź.
• Berend I.T., Ranki G., 1982, The European Periphery and Industrialization 1780–1914, New York: Cambridge University Press.
• Bocharnikova D., Harris S.E., 2018, „Second World urbanity: Infrastructures of utopia and really existing socialism”, Journal of Urban History, t. 44, nr 1, s. 3–8, https://doi.org/10.1177/0096144217710227.
• Bołtuc-Staszewska I., 1964, Tranzytem przez Łódź, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Bristol K.G., 1991, „The Pruitt-Igoe myth”, Journal of Architectural Education, t. 44, nr 3, s. 163–171, https://doi.org/10.1080/10464883.1991.11102687.
• Ciarkowski B., 2016, Łódź, która nie powstała, Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn.
• Crawford Ch.E., 2018, „From tractors to territory: Socialist urbanization through standardization”, Journal of Urban History, t. 44, nr 1, s. 54–77, https://doi.org/10.1177/0096144217710233.
• Ellman M., 2014, Socialist Planning, wyd. 3, New York: Cambridge University Press.
• Ferenčuhová S., Gentile M., 2016, „Introduction: post-socialist cities and urban theory”, Eurasian Geography and Economics, t. 57, nr 4–5, s. 483–496, https://doi.org/10.1080/15387216.2016.1270615.
• Habielski R., 2009, Polityczna historia mediów w Polsce w XX wieku, Warszawa: WAiP.
• Hess Ch., 2018, „Sino-Soviet city: Dalian between socialist worlds, 1945–1955”, Journal of Urban History, t. 44, nr 1, s. 9–25, https://doi.org/10.1177/0096144217710234.
• Kądzielski J., 1962, „Czytelnictwo gazet, czasopism i książek wśród dorosłej ludności miasta”, w: E. Rosset (red.), Łódź w latach 1945–1960, Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, s. 419–426.
• Kulić V., 2017, „The builders of socialism: Eastern Europe’s cities in recent historiography”, Contemporary European History, t. 26, nr 3, s. 545–560, https://doi.org/10.1017/S0960777316000497.
• Le Normand B., 2014, Designing Tito’s Capital: Urban Planning, Modernism, and Socialism. Culture, Politics, and the Built Environment, Pittsburgh, PA: University of Pittsburgh Press.
• Lebow K., 2013, Unfinished Utopia: Nowa Huta, Stalinism, and Polish Society, 1949–56, Ithaca: Cornell University Press.
• Leszczyński A., 2013, Skok w nowoczesność: polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Maxim J., 2009, „Mass housing and collective experience: On the notion of »microraion« in Romania in the 1950s and 1960s”, The Journal of Architecture, t. 14, nr 1, s. 7–26, https://doi.org/10.1080/13602360802705155.
• Multiple Modernities of State Socialism, 2017, Acta Poloniae Historica, nr 115, http://www.aph-ihpan.edu.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=32:volume-115&catid=8&Itemid=107&lang=pl.
• Mumford E.P., 2000, The CIAM Discourse on Urbanism, 1928–1960, Cambridge, MA: MIT Press.
• Oman Ch., Wignaraja G., 1991, The Postwar Evolution of Development Thinking, New York: St. Martin’s Press.
• Piskała K., Szymański M.J., 2018, „Eugeniusz Ajnenkiel (1900–1981) – socjalista, społecznik, piewca robotniczej Łodzi”, w: W. Jarno, P. Waingertner (red.), Łódzcy bohaterowie 1918 roku, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 23–39.
• Rist G., 2010, The History of Development: From Western Origins to Global Faith, 3. ed., 2. impr., London: Zed Books.
• Smith M.B., 2010, Property of Communists: The Urban Housing Program from Stalin to Khrushchev, DeKalb: Northern Illinois University Press.
• Stronski P., 2010, Tashkent: Forging a Soviet City, 1930–1966. Pitt Series in Russian and East European Studies, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press.
• Sumorok A., 2010, Architektura i urbanistyka Łodzi okresu realizmu socjalistycznego, Warszawa: Neriton.
• Śmiechowski K., 2012, Z perspektywy stolicy: Łódź okiem warszawskich tygodników społeczno-kulturalnych (1881–1905), Łódź: Wydawnictwo Ibidem.
• Waingertner P., 2019, Czwarta stolica: kiedy Łódź rządziła Polską (1945–1949), Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Wiśniewski M., 2012, Wpływ planowania przestrzennego na rozwój strefy zurbanizowanej Łodzi w okresie powojennym, Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej.
• Zarecor K.E., 2018. „What was so socialist about the socialist city? Second World urbanity in Europe”, Journal of Urban History, t. 44, nr 1, s. 95–117, https://doi.org/10.1177/0096144217710229.
• Zysiak A., 2014, „The desire for fullness. The fantasmatic logic of modernization discourses at the turn of the 19th and 20th century in Łódź”, Praktyka Teoretyczna, nr 3 (13), s. 41–69.
• Zysiak A., 2017, „Socjalizm jako modernizacja – powojenna historia Polski w perspektywie rewizjonistycznej”, Przegląd Humanistyczny, t. 61, nr 2 (457), s. 135–145, https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.4152.
• Zysiak A., Śmiechowski K., Piskała K., Kaźmierska K., Burski J., Marzec W., 2018, From Cotton and Smoke: Łódź – Industrial City and Discourses of Asynchronous Modernity 1897–1994, Łódź–Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.