Państwo prawa w klasycznej tradycji zachodniej i późnej nowoczesności w kontekście sporów wokół klauzuli demokratycznego państwa prawnego

• Authors: Krzynówek-Arndt Anna

Title variants

EN

A state ruled by law in the classic Western tradition and late modernity in the context of debates on the clause of a democratic state ruled by law

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The purpose of the article is to indicate the possible directions for clarifying the modern model of a state both democratic and ruled by law. To seriously take those two qualities, they must be regarded as mutually related. This is possible, when the democratic-political and legal-constitutional dimensions of the state can be related to an external dimension determining both the boundaries of the content of law and the decisions made by the Nation-sovereign (also in the Constitution) or specified by the will of the current majority of its representatives. Such perspective can be obtained primarily via considering the natural law in the disputes on a democratic state ruled by law. Taking into account transformations of the state and the law typical for the period of late modernity, as well as various traditions of neo-Positivist approach to law, four models of a democratic state ruled by law as a modern political form may be distinguished: constitutional democratic state ruled by law (in liberal-political and discursive versions), agonistic democratic state ruled by law, neorepublican democratic state ruled by law, personalistic democratic state ruled by law.

Keywords

EN

democratic state ruled by law; state ruled by law; natural law jurisprudence; popular sovereignty

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2018
• Issue: 3(146)
• Pages: 79–102

Contributors

author

Krzynówek-Arndt Anna

• Dr, Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Polityce i Administracji,

References

• 1. Ackerman B., We The People. Foundations, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge MA 1991.
• 2. Antoszewski A., Rządy prawa jako instrument walki politycznej, [w:] Spory wokół teorii i praktyki państwa prawa, red. G. Ulicka, S. Wronkowska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• 3. Austin J., The Province of Jurisprudence Determined, red. W.E. Rumble, Cambridge University Press, Cambridge 1995.
• 4. Axtmann R., The State of the State: The Model of the Modern State and its Contemporary Transformation, „International Political Science Review” 2004, t. 25, nr 3.
• 5. Barber N.W., The Rechsstaat and The Rule of Law, „University of Toronto Law Journal” 2008, nr 53, s. 444–454.
• 6. Bartelson J., A Genealogy of Sovereignty, Cambridge University Press, Cambridge 1995.
• 7. Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1995, nr 12.
• 8. Beck U., Giddens A., Lash S., Modernizacja refleksyjna, tłum. J. Konieczny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• 9. Bellamy R., Sovereignty, Post-Sovereignty and Pre-Sovereignty: Three Models of the State, Democracy and Rights within the EU, [w:] Sovereignty in Transition, red. N. Walker, Oxford and Portland, Oregon 2003.
• 10. Bix B.H., Natural Law: The Modern Tradition, [w:] The Oxford Handbook of Jurisprudence and Philosophy of Law, red. J.L. Coleman, K. Einar Himma, S.J. Shapiro, Oxford University Press, Oxford 2002.
• 11. Böckenförde E.-W., Wolność — państwo — Kościół, tłum. P. Kaczorowski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1994.
• 12. Böckenförde E.-W., Państwo prawa w jednoczącej się Europie, tłum. P. Kaczorowski, Instytut Studiów Politycznych, Polska Akademia Nauk, Warszawa 2000.
• 13. Böckenförde E.-W., Constitutional and Political Theory, red. M. Künkler, T. Stein, Oxford University Press, Oxford 2017, s. 169–185.
• 14. Böckenförde E.-W., State, Society and Liberty. Studies in Political Theory and Constitutional Law, tłum. J.A. Underwood, New York/Oxford 1991.
• 15. Brett A., Political Thought, [w:] The Oxford Handbook of Early Modern European History 1350–1750, t. II, Cultures and Power, red. H. Scott, Oxford University Press, Oxford 2015.
• 16. Buttiglione R., Ku prawdziwej demokracji. Osoba, społeczeństwo i państwo w encyklice Jana Pawła II Centesimus annus, tłum. K. Borowczyk, T. Styczeń, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL” 1993, R. 6, nr 1/2, 21/22.
• 17. Charmont J.M., G. Morin, La Renaissance du Droit Naturel, Librairie de Jurisprudence An­cienne et Moderne, Paris 1920.
• 18. Chiassoni P., Kelsen on Natural Law Theory. An Enduring Critical Affair, „Revus: Journal for Constitutional Theory and Philosophy of Law” 2014, nr 23.
• 19. Clarke W.N., SJ, The Creative Retrieval of Saint Thomas Aquinas. Essays in Thomistic Philosophy, New and Old, Fordham University Press, New York 2009.
• 20. Crowe J., Natural Law Beyond Finnis, „Jurisprudence. An International Journal of Legal and Political Thought” 2011, nr 2.
• 21. Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, tłum. T. Kowalski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
• 22. Dyzenhaus D., Constitutionalism in an Old Key: Legality and Constituent Power, „Global Constitutionalism” 2012, t. 1, nr 2.
• 23. Dziadzio A., Koncepcja państwa prawa w XIX wieku — idea i rzeczywistość, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2005, t. LVII, z. 1.
• 24. Działocha K., Państwo prawne w warunkach zmian zasadniczych systemu prawa RP, [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 25. Ferrara A., The Democratic Horizon. Hyperpluralism and the Renewal of Political Liberalism, Cambridge University Press, Cambridge 2014.
• 26. Filipowicz S., Trzy wykłady kopernikańskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2010.
• 27. Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, tłum. K. Lossman, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2001.
• 28. George R.P., Recent Criticism of Natural Law Theory, „The University of Chicago Law Review” 1988, t. 55, nr 4.
• 29. Gizbert-Studnicki T., Koncepcje „natury rzeczy” w zachodnioniemieckiej filozofii prawa, „Etyka” 1981, nr 19.
• 30. Guest S., Ronald Dworkin, Stanford University Press, Stanford 2013.
• 31. Habermas J., Między naturalizmem a religią. Rozprawy filozoficzne, tłum. M. Pańków, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.
• 32. Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, tłum. A. Romaniuk, R. Marszałek, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.
• 33. Heller H., The Essence and Structure of the State, tłum. B. Cooper [w:] Weimar. A Jurisprudence of Crisis, red. A.J. Jacobson, B. Schlink, University of California Press, Berkeley 2009.
• 34. Hinsley F.H., Sovereignty, Cambridge University Press, Cambridge 1986.
• 35. Hittinger R., Varieties of Minimalist Natural Law Theory, „The American Journal of Jurisprudence” 1989, t. 34, cz. 1.
• 36. Kant I., O wiecznym pokoju. Zarys filozoficzny, tłum. F. Przybylak, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
• 37. Kelsen H., Czysta teoria prawa, tłum. R. Szubert, Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
• 38. Kelsen H., O istocie i wartości demokracji, tłum. F. Turynowa, Księgarnia Powszechna, Warszawa 1936.
• 39. Kelsen H., The Natural-Law Doctrine before the Tribunal of Science, „The Western Political Quarterly” 1949, t. 2, nr 4.
• 40. Kordela M., Aksjologia źródeł prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2016, z. 2.
• 41. Kordela M., Państwo praworządne i państwo prawne — stosunek pojęć, [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 42. Kriegel B., The State and the Rule of Law, tłum. M.A. LePain, J.C. Cohen, Princeton University Press, Princeton 1995.
• 43. Künkler M., Stein T., State, Law, and Constitution. Ernst-Wolfgang Böckenförde’s Political and Legal Thought in Context, [w:] E.-W. Böckenförde, Constitutional and Political Theory, red. M. Künkler, T. Stein, Oxford University Press, Oxford 2017.
• 44. Lipowicz I., Pojęcie państwa w projektach Konstytucji RP, „Civitas. Studia z Filozofii Polityki” 1997, nr 1.
• 45. Lipowicz I., Polska wizja państwa prawa. Dylematy przebudowy państwa według reguł państwa prawa, [w:] Spory wokół teorii i praktyki państwa prawa, red. G. Ulicka, S. Wronkowska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• 46. Loughlin M., Sword and Scales. An Examination of the Relationship between Law and Politics, Hart Publishing, Oxford 2000.
• 47. Manent P., Przemiany rzeczy publicznej. Od Aten do całej ludzkości, tłum. W. Dłuski, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2014.
• 48. Maravall J.M., Rządy prawa jako broń polityczna, [w:] Demokracja i rządy prawa, red. J.M. Mara­vall, A. Przeworski, tłum. P. Kazimierczak, J. Winczorek, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2010, s. 256–290.
• 49. Martyniak Cz., Moc obowiązująca prawa a teoria Kelsena, [w:] Obiektywna podstawa prawa, wybór, red. i wstęp B. Szlachta, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2001.
• 50. Mikołajewicz J., Smolak M., Zasada demokratycznego państwa prawnego w aksjologii Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 51. Miller J., The Ghostly Body Politic. The Federalist Papers and Popular Sovereignty, „Political Theory” 1988, t. 16, nr 1.
• 52. Minda G., Postmodern Legal Movements. Law and Jurisprudence at Century’s End, New York University Press, New York 1996.
• 53. Morawski L., Spór o pojęcie państwa prawnego, „Państwo i Prawo” 1994, z. 4.
• 54. Morawski L., Zasada państwa prawnego — próba reinterpretacji, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” 2006, z. 304.
• 55. Mouffe Ch., Paradoks demokracji, tłum. W. Jach, M. Kamińska, A. Orzechowski, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2005.
• 56. Pettit P., Republicanism. A Theory of Freedom and Government, Clarendon Press, Oxford 1997.
• 57. Piechowiak M., Elementy prawnonaturalne w stosowaniu Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 5.
• 58. Possenti V., Zarys filozofii polityki, tłum. A. Fligel, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2012.
• 59. Possenti V., Osoba nową zasadą, tłum. J. Merecki, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2017.
• 60. Potrzeszcz J., Bezpieczeństwo prawne z perspektywy filozofii prawa, Wydawnictwo KUL, Lublin 2013.
• 61. Preuss U.K., The Politics of Constitution Making: Transforming Politics into Constitutions, „Law & Policy” 1991, t. 13, cz. 2.
• 62. Rawls J., Justice as Fairness. A Restatement, red. E. Kelly, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, MA 2001.
• 63. Rawls J., Political Liberalism. Expanded Edition, Columbia University Press, New York 2005.
• 64. Rink E., Koncepcje „natury rzeczy” we współczesnej filozofii prawa, „Roczniki Filozoficzne” 1974, t. XXII, z. 2.
• 65. Rosenfeld M., The Identity of the Constitutional Subject. Selfhood, Citizenship, Culture and Community, Routledge, London and New York 2010.
• 66. Sandel M., Liberalism and the Limits of Justice, [w:] Debates in Contemporary Political Philosophy, red. D. Matravers, J. Pike, Routledge, London 2003.
• 67. Sarnecki P., Idee przewodnie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 5.
• 68. Scattola M., Before and after Natural Law. Models of Natural Law in Ancient and Modern Times, [w:] Early Modern Natural Law Theories. Contexts and Strategies in the Early Enlightenment, red. T.J. Hochstrasser, P. Schröder, Springer Science & Business, Dordrecht 2003.
• 69. Schmitt C., Legalność i prawomocność, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2015.
• 70. Skinner Q., A Genealogy of the Modern State, „The Procedeeings of British Academy” 2009, nr 162.
• 71. Skinner Q., Hobbes and Republican Liberty, Cambridge University Press, Cambridge 2008.
• 72. Spaemann R., Aktualność prawa naturalnego, tłum. D. Domagala, [w:] Studia z filozofii niemieckiej, t. 2, Szkoła Rittera, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 1996.
• 73. Spaemann R., Granice, tłum. J. Merecki, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006.
• 74. Stawrowski Z., Aksjologiczne podstawy konstytucji, „Civitas. Studia z Filozofii Polityki” 2007, nr 10.
• 75. Stein P.G., Roman Law, [w:] The Cambridge History of Medieval Political Thought, red. J.H. Burns, Cambridge University Press, Cambridge 1988.
• 76. Stelmach J., Polskie spory o pojęcie prawa, „Civitas. Studia z Filozofii Polityki” 1997, nr 1.
• 77. Stirk P., Twentieth-Century German Political Thought, Edinburgh University Press, Edinburgh 2006.
• 78. Strayer J.R., On the Medieval Origins of the Modern State, Princeton University Press, Princeton 1970.
• 79. Sulikowski A., Współczesny paradygmat sądownictwa konstytucyjnego wobec kryzysu nowoczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2008.
• 80. Szlachta B., O kategorii „suwerenności” z punktu widzenia historyka myśli politycznej, [w:] W obronie suwerenności, red. J. Majchrowski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017.
• 81. Szlachta B., Wokół katolickiej myśli politycznej, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
• 82. Szyszkowska M., U źródeł współczesnej filozofii prawa i filozofii człowieka, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1972.
• 83. Szyszkowska M., Prawo a moralność w świetle tradycyjnych teorii prawa natury oraz w ujęciu teorii prawa natury o zmiennej treści, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1998, t. XXIII, dział I.
• 84. Taylor Ch., Nowoczesne imaginaria społeczne, tłum. A. Puchejda, K. Szymaniak, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.
• 85. Tokarczyk R., Paradygmatyczne ujęcie koncepcyjnych i ustrojowych aspektów demokratycznego państwa prawa, [w:] Demokratyczne państwo prawa. Zagadnienia wybrane, red. M. Aleksandrowicz, A. Jamróz, L. Jamróz, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 2014.
• 86. Tuck R., The Sleeping Sovereign. The Invention of Modern Democracy, Cambridge University Press, Cambridge 2015.
• 87. Tuleja P., Zastane pojęcie państwa prawnego, [w:] Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP, red. S. Wronkowska, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006.
• 88. Utz A.F., Prawo naturalne jako pojęcie zbiorcze niepozytywistycznych teorii prawa, „Roczniki Nauk Prawnych” 2010, t. XX, nr 1.
• 89. Viroli M., Republicanism, tłum. A. Shugaar, Hill and Wang, New York 2002.
• 90. Waśkiewicz H., „Drugie odrodzenie” prawa naturalnego, „Roczniki Filozoficzne” 1962, t. 10, nr 2.
• 91. Walker N., Miejsce prawa europejskiego, [w:] Świat europejskich konstytucjonalizmów, tłum. J. Brzeziński, L. Nowosielska, red. Gráinne de Búrca, J.H.H. Weiler, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013.
• 92. Weinreb L.L., Natural Law and Justice, Harvard University Press, Cambridge MA 1987.
• 93. Wieczorkiewicz-Kita J., Semiotyczne aspekty dyskusji o państwie prawnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1998, z. 3/4.
• 94. Winczorek P., Nowa konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Problem aksjologii, „Przegląd Sejmowy” 1996, nr 4.
• 95. Winczorek P., Problem prawa naturalnego w dyskusjach konstytucyjnych, [w:] Powrót do prawa ponadustawowego, red. M. Szyszkowska, Interlibro, Warszawa 1999.
• 96. Woleński J., Okolice filozofii prawa, TAiWPN Universitas, Kraków 1999.
• 97. Wronkowska S., Charakter prawny klauzuli demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej), [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 98. Wronkowska S., Czy Rzeczpospolita Polska jest państwem prawnym?, [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 99. Wróblewski J., Z zagadnień pojęcia i ideologii demokratycznego państwa prawnego (analiza teoretyczna), [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 100. Zajadło J., Radbruch, Wydawnictwo Arche, Sopot 2016.
• 101. Zajadło J., Gustaw Radbruch i antynomie współczesnej filozofii prawa, „Colloquia Communia” 6/41/1988–1/42/1989.
• 102. Ziembiński Z., Wartości konstytucyjne. Zarys problematyki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1993.
• 103. Zmierczak M., Koncepcja państwa prawnego jako ograniczenie władzy narodu, [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 104. Zmierczak M., Kształtowanie się koncepcji państwa prawnego (na przykładzie niemieckiej myśli polityczno-prawnej), [w:] Państwo prawa. Demokratyczne państwo prawne, red. J. Kowalski, Warszawa 2008.
• 105. Zmierczak M., O pojmowaniu państwa prawa — perspektywa historyczna, [w:] Spory wokół teorii i praktyki państwa prawa, red. G. Ulicka, S. Wronkowska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011.
• 106. Zolo D., The Rule of Law: A Critical Reappraisal, [w:] The Rule of Law: History, Theory and Criticism, red. P. Costa, D. Zolo, Springer, New York 2007.