O metodzie prac ustrojowych w II Rzeczypospolitej. Praktyka parlamentarna w procesie przekształceń konstytucyjnych

• Authors: Wojtacki Maciej

Title variants

EN

On the method of constitutional work in the Second Republic of Poland. Parliamentary practice in the process of constitutional transformation

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

This study depicts the evolution of doctrine and political practice in the Second Republic of Poland in the field of the parliament’s constitutional work. The influence of the native politico-legal tradition, first of all the Constitution of 3 May, on the solutions adopted in the March Constitution has also been discussed, particularly in terms of obligatory revision of the fundamental law. Additionally, the paper mentions the process of departure from the concepts arising from the experiences of the partitioning states in favour of the republican ideas, which although not exactly identical, were nonetheless closer to the Polish political tradition, the reflection of which was the formula of extraordinary revision based on the French constitutionalism. The text also refers to the proceedings of the enactment of the April Constitution, which were inconsistent with the prevailing constitutional norms. The legitimisation of these activities was constituted by the decisions of the Marshals of both chambers of the Polish parliament, resulting from the powers conferred on them by the internal regulations of the representation. Furthermore, it was indicated that the parallel introduction into the political system of institutions created in entirely different historical and social conditions led to a crisis of the state and its structures and consequently to the systemic change, the expression of which was the new constitution in 1935.

Keywords

EN

parliamentarism; constitutional history; parliamentary law; state system; research methodology; Sejm; Senat

• Publisher: Kancelaria Sejmu / Chancellery of the Sejm
• Journal: Przegląd Sejmowy
• Year: 2022
• Issue: 1(168)
• Pages: 155-197

Contributors

author

Wojtacki Maciej

• Dr Maciej Wojtacki Akademia Sztuki Wojennej, Instytut Prawa, Polska War Studies University, Institute of Law, Poland [e-mail], https://orcid.org/0000-0002-1132-2414

References

• Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Warszawie, sygn. 251.
• Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Warszawie, sygn. 240.
• Prezydium Rady Ministrów (PRM) – Akta grupowe, sygn. 5–2; sygn. 5–2.II.
• Biblioteka Jagiellońska Projekt Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, rps 8131.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie Kolekcja Bohdana Podoskiego, sygn. 28.
• „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1919–1935.
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1935, Druki. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1935, Sprawozdania stenograficzne.
• Senat Rzeczypospolitej Polskiej 1930–1935, Druki.
• Senat Rzeczypospolitej Polskiej 1930–1935, Sprawozdania stenograficzne.
• Ankieta Konstytucyjna Sejmu R.P., [s.n.], Warszawa 1931, cz. 1–3.
• Prace Komisji Konstytucyjnej, t. 4, [s.n.], Warszawa 1933.
• Prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu, t. 6, [s.n.], Warszawa 1934.
• Prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu R.P. Referat p. Kazimierza Ducha o samorządzie terytorialnym, Biblioteka Główna. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń, sygn. 61831.
• Prace Komisji Konstytucyjnej Sejmu Rzeczypospolitej II kadencji (1928–1930), wstęp, wybór i oprac. M. Wojtacki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.
• Rataj M., Pamiętniki, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1965.
• Regulamin obrad Sejmu uchwalony dnia 16 lutego 1923 r. uzupełniony zgodnie z uchwałami Sejmu z dnia 11.X.1923 r., 30.XI.1923 r., 14.XI.1924 r., 18.XII.1924 r. i 22.I.1929 r., [s.n.], Warszawa 1929.
• Regulamin obrad Sejmu uchwalony dnia 16 lutego 1923 r. uzupełniony zgodnie z uchwałami Sejmu z dnia 11.X 1923 r., 30.XI 1923 r., 14.XI 1924 r., 18.XII 1924 r., 22.I 1929 r. i 21.XII 1929 r. oraz Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, [s.n.], Warszawa 1930.
• Regulamin Obrad Senatu uchwalony dnia 24 marca 1923 r. zmieniony i uzupełniony zgodnie z uchwałą Senatu z dnia 17 grudnia 1930 r. wraz ze skorowidzem rzeczowym, [s.n.], Warszawa 1931.
• Ustawa rządowa z dnia 3 maja 1791, Gebethner i Wolff, Warszawa 1920.
• Zbiór materiałów dotyczących zmian i uzupełnień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. (Ankieta przeprowadzona z inicjatywy Prezydium Stałej Delegacji Zrzeszeń i Instytucji Prawniczych R.P.), „Gazeta Sądowa Warszawska” 1929, nr 1.
• Cat (Stanisław Mackiewicz), Zamach stanu z 3 maja 1791 r., „Słowo”, 3 V 1929, nr 102.
• Estreicher S., Przebudowa ustroju, a nie rewizja konstytucji, „Czas”, 4 IV 1931, nr 78.
• J.J., Konstytuanta, „Kurier Warszawski”, 23 IV 1917, nr 111 [wydanie wieczorne].
• J.J., Rewizja konstytucji, „Kurier Warszawski”, 26 IV 1917, nr 113 [wydanie wieczorne].
• Jak Senat „poprawia” Konstytucję. (Z komisji senackiej), „Robotnik”, 28 VII 1926, nr 205.
• Komarnicki W., Sejm, a rewizja konstytucji, „Kurier Warszawski”, 21 I 1929, nr 21 [wydanie wieczorne].
• Komisja Konstytucyjna Sejmu rozpoczęła prace nad rewizją Konstytucji, „Robotnik”, 12 I 1930, nr 11.
• Komunikaty Rady Stanu, „Nowa Gazeta”, 8 III 1917, nr 112.
• Konopczyński W., Jak się odbywa rewizja konstytucji?, „Kurier Warszawski”, 20 V 1928, nr 139.
• Konstytucja 3 maja, „Gazeta Polska”, 3 V 1933, nr 121.
• Ku naprawie konstytucji, „Kurier Warszawski”, 1 I 1928, nr 1.
• Kutrzeba S., Jakie powinny być zasady konstytucji polskiej, „Kurier Warszawski”, 30 IV 1917, nr 118 [wydanie wieczorne].
• Obrady komisji budżetowej Senatu, „Gazeta Polska”, 20 I 1937, nr 20.
• Obrady nad ustawą o szkołach akademickich, „Polska Zbrojna”, 28 II 1933, nr 59.
• Obrady nad zmianą Konstytucji w komisji Sejmu, „Kurier Poranny”, 30 X 1931, nr 301.
• Obrady sejmowej podkomisji konstytucyjnej, „Słowo”, 2 II 1930, nr 27.
• Posiedzenie Komisji Konstytucyjnej, „Gazeta Polska”, 5 XI 1929, nr 7.
• Potulicki M., O metodzie badań ustrojowych, „Wiadomości Polskie, Polityczne i Literackie”, R. 1: 1940, nr 32–33.
• Projekt konstytucji B.B. w komisji senackiej, „Kurier Warszawski”, 12 I 1935, nr 12 [wydanie poranne].
• Regulamin rewizji Konstytucji, „Kurier Warszawski”, 12 I 1929, nr 12 [wydanie wieczorne].
• Rewizja konstytucji, „Kurier Warszawski”, 14 III 1930, nr 72 [wydanie poranne].
• Sejm Rzeczypospolitej Polskiej. Posiedzenie sześćdziesiąte piąte z dnia 21 grudnia 1929, „Monitor Polski” 1929, nr 295.
• St. K., Wartość prostoty, „Głos Narodu”, 11 I 1917, nr 9.
• Starzyński S., Ocena projektu B.B.W.R. w sprawie reformy Konstytucji, „Gazeta Poranna”, 4 XII 1929, nr 9061.
• Stroński S., Fałszywe zestawienie, „Kurier Warszawski”, 5 V 1930, nr 121 [wydanie wieczorne].
• Studia nad techniką ustawodawczą, „Kurier Warszawski”, 7 II 1928, nr 38 [wydanie poranne].
• Ustawa o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej. Pełne brzmienie ustawy, uchwalonej onegdaj w Sejmie, „Kurier Poznański”, 24 VII 1926, nr 336 [wydanie wieczorne].
• Wczorajsze posiedzenie Senatu, „Robotnik”, 26 I 1933, nr 37.
• Wskazania trzeciego maja, „Gazeta Polska”, 3 V 1930, nr 120.
• Z prac Rady Stanu, „Ziemia Lubelska”, 9 III 1917, nr 125.
• Z Sejmu, „Kurier Warszawski”, 3 VIII 1926, nr 211 [wydanie poranne].
• Zmiany Konstytucji i ustawa o pełnomocnictwach w Sejmie, „Polska Zbrojna”, 3 VIII 1926, nr 212.
• Zmiany w Konstytucji, „Rzeczpospolita”, 3 VIII 1926, nr 210.
• Ajnenkiel A., Historia Sejmu polskiego, t. 2, cz. 2, PWN, Warszawa 1989.
• Ajnenkiel A., Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1975.
• Ajnenkiel A., Spór o model parlamentaryzmu polskiego do roku 1926, Książka i Wiedza, Warszawa 1972.
• Ankieta w sprawie rewizji Konstytucji polskiej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1930, z. 2.
• Bożek M., Władza ustrojodawcza w konstytucjonalizmie niemieckim, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2013.
• Buzek J., Projekt konstytucji państwa polskiego i ordynacji wyborczej oraz uzasadnienie i porównanie projektu konstytucji państwa polskiego z innymi konstytucjami, t. 1, nakł. Rządu polskiego, Warszawa 1918.
• Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy: dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1986.
• Chrząszczewski A., Znaczenie i zmiana ustawy konstytucyjnej w naszym przyszłym ustroju państwowym, F. Hoesick, Warszawa 1919.
• Cybichowski Z., Na szlakach nacjonalizmu, Gebethner i Wolff, Warszawa 1939.
• Cybichowski Z., Polskie prawo państwowe, t. 2, Wydaw. SPP UW, Warszawa 1927.
• Dubanowicz E., Rewizja konstytucji, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1926.
• Dubanowicz E., Zmiana konstytucji krajowej, Organizacya “Jedności Narodowej”, Lwów 1914.
• Ehrlich L., Kilka uwag o interpretacji konstytucji, „Przegląd Prawa i Administracji. Rozprawy i zapiski literackie”, R. 50: 1925, z. 10–12.
• Ehrlich L. (Rec.), T. Erskine May, A Treatise on the Law, Privileges, Proceedings and Usage of Parliament, London 1924, „Przegląd Prawa i Administracji. Rozprawy i zapiski literackie”, R. 50: 1925, z. 7–9.
• Grzybowski K., Treść i forma regulaminu parlamentarnego na tle Konstytucji marcowej, „Przegląd Prawa i Administracji imienia Ernesta Tilla”, R. 53: 1928, z. 4.
• Hilarowicz T., Uwagi nad techniką konstrukcyjną polskich ustaw i rozporządzeń administracyjnych, „Palestra”, R. 2: 1925, z. 1.
• Hołówko T., O naprawę konstytucji, „Droga” 1930, nr 9.
• Jaworski W.L., Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
• Kawalec K., Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939. Ze studiów nad dziejami polskiej myśli politycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
• Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, [s.n.], Wilno 1937.
• Komarnicki W., Uwagi prawnicze o projekcie nowej konstytucji polskiej. Referat wygłoszony na posiedzeniu komisji konstytucyjnej Senatu w dniu 13 grudnia 1934 roku, Księgarnia Józefa Zawadzkiego, Wilno 1935.
• Komarnicki W., Zarys ustroju państwowego Rzeczypospolitej Polskiej, F. Hoesick, Warszawa 1923.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, oprac. J. Makowski, F. Hoesick, Warszawa 1924.
• Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, pod red. M. Kallasa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990.
• Koźmiński K., Technika prawodawcza w II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2019.
• Kraczkowski R., Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy w latach 1926–1935, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Król M., Zmiany i przekształcenia zwyczajowe konstytucji, [s.n.], Wilno 1931.
• Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r., Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.
• Kulesza W.T., Nowela sierpniowa z 1926 r., „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 4.
• Kulesza W.T., Tryb uchwalenia konstytucji kwietniowej (23 kwietnia 1935 r.), [w:] Tryby uchwalania polskich konstytucji, pod red. M. Wyrzykowskiego, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 1998.
• Kutrzeba S., Metoda historyczna w prawie politycznym, [s.n.], Poznań 1938.
• Kutrzeba S., O budowie polskiego państwa. Uwagi, „Myśl Polska” 1917, z. 3.
• Laferrier L., L’article 8 de la constitution. Interpretation de la clause de revision, Libraires du Conseil d’Etat, Paris 1881, <https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5475283d?rk=21459;2>.
• Łyskowski I., O metodzie w badaniach prawno-historycznych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, R. 9: 1929, z. 1.
• Makowski J., O ustroju konstytucyjnym; Jedna czy dwie izby, Księgarnia F. Hoesicka, Warszawa 1917.
• Nasz Program. Przemówienie R. Dmowskiego, prof. R. Rybarskiego i pos. S. Kozickiego na konferencji krajowej Związku Ludowo-Narodowego w Warszawie dn. 18 X 1925 r., Związek Lud.-Nar., Warszawa 1925.
• Opinia dr Stanisława Starzyńskiego profesora Uniwersytetu Lwowskiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1930, nr 2.
• Paszkudzki A., [Komentarz], Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 z uwzględnieniem zmian ustalonych ustawą z dnia 2 sierpnia 1926, Książnica-Atlas, Lwów–Warszawa 1927.
• Piasecki A., O parlamentaryzmie III Republiki, Fiszer i Majewski, Warszawa 1928.
• Pietrzak M., Rządy parlamentarne w Polsce w latach 1919–1926, Książka i Wiedza, Warszawa 1969.
• Potulicki M., O metodzie badań ustrojowych: wykład wygłoszony w dn. 1 czerwca 1938 r. na Kursie Naukowym dla urzędników służby zagranicznej, (maszynopis powielony), [s.l., s.n.] 1938.
• Rostocki W., Stosowanie konstytucji kwietniowej w okresie drugiej wojny światowej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1998.
• Siemieński F., Uchwalanie konstytucji polskich, [w:] Przeobrażenia we współczesnym prawie konstytucyjnym, pod red. K. Działochy, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995.
• Starzewski M., Środki zabezpieczenia prawnego konstytucyjności ustaw, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1928.
• Starzyński S., Analiza Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935, „Rocznik Prawniczy Wileński”, R. 8: 1936.
• Starzyński S., Konstytucja państwa polskiego, nakł. Towarzystwa Naukowego, Lwów 1921.
• Starzyński S., Nadrzędność czy równorzędność ustaw konstytucyjnych z ustawami zwykłymi? Normy prawne i metaprawne, Pierwsza Związkowa Drukarnia, Lwów 1930.
• Starzyński S., Sposób powstania i konstytucje polskich państw porozbiorowych I–II (Wykład publiczny), „Przewodnik Naukowy i Literacki”. Dodatek do „Gazety Lwowskiej”, R. 46: 1918, z. 1–2.
• Tusiński P.A., Postępowanie ustawodawcze w Sejmie i Senacie II Rzeczypospolitej 1918–1939. Prawo – zwyczaje – praktyka parlamentarna, Wydawnictwo Politechniki Radomskiej, Radom 2008.
• Wojtacki M., Ewolucja pozycji prawnoustrojowej samorządu terytorialnego w procesie zmian konstytucyjnych w II Rzeczypospolitej w świetle obecnego stanu badań, [w:] Stulecie samorządu, pod red. J. Mierzwy i T. Skoczka, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Warszawa 2019.
• Wojtacki M., Prace Sejmowej Komisji Konstytucyjnej nad zmianą konstytucji w latach 1928–1934, “Athenaeum. Political Science” 2003, nr 11.
• Wydarzenia w Sejmie z 31 października 1929 r. w świetle nowych dokumentów, [oprac.] M. Duber, M. Wołos, „Dzieje Najnowsze” 2013, z. 1.
• Zieleniewski L., Regulamin Senatu na tle regulaminów oraz praktyki izb ustawodawczych w Polsce i innych państwach, Wydawnictwo F. Hoesicka, Warszawa 1933, t. 1–2.

Identifiers

DOI

10.31268/PS.2022.91