Pension rights of Polish emigrants and re-emigrants in the Second Polish Republic

• Authors: Jarosz-Nojszewska Anna

Title variants

PL

Uprawnienia emerytalne polskich emigrantów i reemigrantów w Drugiej Rzeczypospolitej

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

The paper presents in a synthetic way the Polish policy of safeguarding pension rights for Polish emigrants who took up gainful employment in European countries during the interwar period. Poland’s status as a country of emigration hindered the concluding of pension insurance agreements in spite of extensive undertakings by the Polish authorities in this area. The situation was further complicated by the fact that large Polish communities were located in countries (such as Germany, the Free City of Danzig [German: Freie Stadt Danzig, Polish: Wolne Miasto Gdańsk]), where Poland had considerable problems in settling social insurance liabilities from before 1918. Following years of efforts, it was possible to sign agreements with France, Germany, Belgium and the Free City of Danzig, which also covered old-age pension insurance. However, not all of them were ratified. The policy pursued on the forum of the International Labour Organisation (ILO) was partially successful. Although thanks to the involvement of the Polish delegation it was possible to draft and adopt in 1935 the Maintenance of Migrants’Pension Rights Convention, the Convention did not play a major role as a result of the small number of countries which actually ratified it.

PL

Artykuł w syntetyczny sposób przedstawia polską politykę w zakresie zabezpieczenia uprawnień emerytalnych polskim emigrantom, którzy w okresie międzywojennym podjęli pracę zarobkową w krajach europejskich. Status Polski jako kraju emigracyjnego utrudniał zawieranie umów w zakresie ubezpieczeń emerytalnych pomimo szeroko zakrojonych działań polskich władz w tym zakresie. Sytuację dodatkowo komplikował fakt, że duże skupiska polonijne znajdowały się na terenie państw (jak Niemcy, Wolne Miasto Gdańsk), z którymi Polska miała znaczne kłopoty dotyczące rozliczeń związanych z zobowiązaniami z zakresu ubezpieczeń społecznych sprzed 1918 r. W wyniku wieloletnich starań udało się podpisać umowy obejmujące także ubezpieczenia emerytalne z Francją, Niemcami, Belgią i Wolnym Miastem. Nie wszystkie jednak doczekały się ratyfikacji. Polityka prowadzona na arenie Międzynarodowej Organizacji Pracy [International Labour Organisation, ILO] zakończyła się połowicznym sukcesem. Choć dzięki zaangażowaniu polskiej delegacji udało się przygotować i uchwalić w 1935 r. konwencję o ochronie uprawnień emerytalnych emigrantów, to znikoma liczba państw ratyfikujących konwencję spowodowała, że nie odegrała ona większego znaczenia.

Keywords

EN

social insurance; (old-age) pension insurance; social policy; emigration policy; Second Polish Republic

PL

ubezpieczenia społeczne; ubezpieczenia emerytalne; polityka społeczna; polityka emigracyjna; Druga Rzeczpospolita

• Publisher: Zakład Ubezpieczeń Społecznych
• Journal: Ubezpieczenia Społeczne. Teoria i praktyka
• Year: 2020
• Issue: 2/2020
• Pages: 45-66

Dates

published

2020-09-07

Contributors

author

Jarosz-Nojszewska Anna

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

References

• „Studia i Materiały z Historii Ubezpieczeń Społecznych w Polsce” 1983–1994, Vol. 1–10.
• A., Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1920–1933. Polityka Senatu Gdańskiego wobec ludności polskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
• Central Archives of Modern Records, Consulate of the Republic of Poland in Marseille [Archiwum Akt Nowych, Konsulat RP w Marsylii], file No. 285.
• Central Archives of Modern Records, Embassy of the Republic of Poland in Berlin [Archiwum Akt Nowych, Ambasada RP w Berlinie], file No. 1194, 1623.
• Central Archives of Modern Records, Ministry of Foreign Affairs [Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych], file No. 2647, 2648, 11574.
• Central Archives of Modern Records, Ministry of Social Welfare [Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Opieki Społecznej], file No. 63.
• Central Archives of Modern Records, Presidency of the Council of Ministers [Archiwum Akt Nowych, Prezydium Rady Ministrów], part VIII, Secret files, file No. 70.
• Chylak K., Ubezpieczenia społeczne i zaopatrzenia emerytalne w II Rzeczypospolitej, Warszawa 2017.
• Eder W., Polonia belgijska. Skład społeczno-zawodowy, jego przemiany i skutki przemian, “Przegląd Polonijny” 1979, No. 3.
• F.Go., Projekt konwencji polsko-belgijskiej, dotyczącej emigracji i imigracji, “Praca i Opieka Społeczna” 1929, No. 4.
• Fischlowitz S., Międzynarodowe zagadnienie ubezpieczeń społecznych, “Praca i Opieka Społeczna” 1932, Issue 2.
• Fischlowitz S., Praski Kongres Międzynarodowy ubezpieczeń społecznych, “Praca i Opieka Społeczna” 1936, Issue 3.
• Fischlowitz S., Sprawa międzynarodowego zachowania uprawnień ubezpieczenia emerytalnego, “Praca i Opieka Społeczna” 1934, Issue 2.
• Fischlowitz S., Ubezpieczenia społeczne za granicą, “Praca i Opieka Społeczna” 1936, Issue 2.
• Fischlowitz S., Układ z Wolnym Miastem Gdańskiem o ubezpieczeniu społecznym, “Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1937, Issue 7.
• Gucka A., Obraz emigracji polskiej na łamach “Dziennika Poznańskiego” (1859–1939) i “Kuriera Poznańskiego” (1872–1939), Warszawa 2005.
• H.S., Polsko-belgijska umowa o ubezpieczeniu społecznem, “Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1931, No. 11.
• Historia Pomorza, Vol. 5: (1918–1939), Województwo pomorskie i Wolne Miasto Gdańsk, part 2: Polityka i kultura, ed. S. Wierzchosławski, P. Olstowski, Toruń 2018.
• Horowitz H., Fischlowitz S., Ochrona emigrantów w zakresie ubezpieczeń społecznych, Warszawa 1936.
• Horowitz H., Fischlowitz S., Ochrona emigrantów w zakresie ubezpieczeń społecznych, Warszawa 1951.
• International Labor Organization/Bureau International Du Travail. Conference Sessions: 1919–1945, http://www.indiana.edu/~league/iloconfsessions.htm (online access: 6.8.2019).
• Janowska H., Polska emigracja zarobkowa we Francji 1919–1939, Warszawa 1964.
• Jarosz-Nojszewska A., Polsko-francuskie umowy w sprawie ubezpieczeń społecznych w okresie międzywojennym, “UR Journal of Humanities and Social Sciences” 2017, No. 2.
• Jarosz-Nojszewska A., Polsko-niemiecka umowa w sprawie ubezpieczeń społecznych [in:] Świat pracy: instytucje i wartości, ed. J. Gardawski, R. Towalski, Warszawa 2017.
• Jarosz-Nojszewska A., Problem ubezpieczeń emerytalnych “Westfalczyków” w okresie międzywojennym [in:] Kapitalizm a sprawiedliwość społeczna, ed. J. Osiński, Warszawa 2016.
• Jarosz-Nojszewska A., Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w latach 1922–1939 [in:] Od kwestii robotniczej do nowoczesnej kwestii socjalnej. Studia z polskiej polityki społecznej XX i XXI wieku, ed. P. Grata, Rzeszów 2016.
• Jastrzębowski M., XIX sesja Międzynarodowej Konferencji Pracy, “Przegląd Gospodarczy” 1935, Issue 14.
• Kicinger A., Polityka emigracyjna Drugiej Rzeczpospolitej, “CEFMR Working Paper” 2005, No. 4.
• Kołodziej E., Wychodźstwo zarobkowe z Polski 1918–1939. Studia nad polityką emigracyjną II Rzeczypospolitej, Warszawa 1982.
• Kraszewski P., Polska emigracja zarobkowa w latach 1870–1939. Polityka i refleksja, Poznań 1995.
• Kraszewski P., Polsko-francuska konwencja emigracyjna z 3 września 1919 roku, “Przegląd Polonijny” 1975, Issue 2.
• Leska-Ślęzak J., Polacy w Holandii. Przeszłość i teraźniejszość, Toruń 2003.
• M.Br., Polsko-Gdańskie zagadnienie ubezpieczeniowe, “Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1931, No. 9.
• National Archives in Gdańsk, Senate of the Free City of Danzig [Archiwum Państwowe w Gdańsku, Senat Wolnego Miasta Gdańska], file No. 172, 173, 189, 2474.
• National Archives in Katowice, Spółka Bracka in Tarnowskie Góry [Archiwum Państwowe w Katowicach, Spółka Bracka w Tarnowskich Górach], file No. 60, 64, 69, 70, 80, 81.
• Piotrowski M., Reemigracja Polaków z Niemiec 1918–1939, Lublin 2000.
• Rozwój ubezpieczeń społecznych w Polsce, ed. C. Jackowiak, Wrocław 1991.
• Rżewski A., Wyżnikiewicz Z., Systematyczny przegląd ubezpieczeń społecznych w Polsce, Łódź 1936.
• S., Pertraktacje polsko-francuskie w sprawie ubezpieczeń społecznych, “Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1936, No. 3–4.
• Sasorski S., Międzynarodowe związki w zakresie ubezpieczeń społecznych, “Przegląd Ubezpieczeń Społecznych” 1936, No. 10.
• Sasorski S., Międzypaństwowe związki w zakresie ubezpieczeń społecznych. Referat wygłoszony na drugim międzynarodowym kongresie rzeczoznawców ubezpieczeń społecznych, który odbył się w dniach od 4 do 8 września 1936 r. w Dreźnie, Warszawa 1936.
• St.F., Pierwsza umowa społeczna między Polską a Belgią, “Praca i Opieka Społeczna” 1931, No. 4.
• St.F., Sprawa ratyfikowania przez Francję nowej konwencji ubezpieczeniowej z Polską, “Praca i Opieka Społeczna” 1931, Issue 4.
• Śladkowski W., Wychodźstwa polskiego zarys dziejowy, Lublin 1994.
• Tomaszewski J., Czynniki wpływające na migracje zewnętrzne ludności w Polsce 1918–1939 [in:] Mechanizmy polskich migracji zarobkowych, ed. C. Bobińska, Warszawa 1976.
• Wanatowicz M., Wpływ politycznego podziału Górnego Śląska na późniejsze losy tego obszaru i jego mieszkańców [in:] Górny Śląsk po podziale w 1922 roku. Co Polska, a co Niemcy dały mieszkańcom tej ziemi?, Vol. 1, ed. Z. Kapała, W. Lesiuk, M. Wanatowicz, Bytom 1997.
• Wyżnikiewicz Z., Okres wyczekiwania i utrzymanie praw do świadczeń w poszczególnych systemach emerytalnych w reglamentacji wewnętrzno-państwowej i międzypaństwowej, Chorzów 1939.
• Wyżnikiewicz Z., Ubezpieczenia społeczne na Śląsku w świetle wykonania górnośląskiej Konwencji Genewskiej, Katowice 1939.
• Wyżnikiewicz Z., Ustawodawstwo śląskie o ubezpieczeniu społecznym, Katowice 1938.
• Zjazdy i konferencje konsulów polskich we Francji. Protokoły i referaty 1931–1938, compiled by H. Chałupczak, E. Kołodziej, Lublin 2009.

Identifiers

ISSN

1731-0725